Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć.pdf

Anna Kossobucka, Ryta Suska-Wróbel, Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć...

Anna Kossobucka , Ryta Suska-Wróbel

Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć

– szkolne przyczyny.

1. Wstęp

Wiele dzieci zdolnych do uczenia się – przeciętnie, ponadprzeciętnie czy

wybitnie uzdolnionych – nie osiąga wyników odpowiednich do swoich moż-

liwości. Nie można znaleźć żadnych przyczyn neurologicznych, biologicznych

czy instytucjonalnych wyjaśniających, dlaczego niektórzy uczniowie osiągają

zaniżone wyniki, podczas gdy inni o podobnych uzdolnieniach dobrze radzą

sobie w tych samych klasach. Dzieci, które pomimo swoich uzdolnień nie radzą

sobie w szkole, cierpią, jak podaje S.B. Rimm w swej książce pt. „Bariery szkolnej

kariery. Dlaczego dzieci zdolne mają słabe stopnie?”

Syndrom ten jest problemem złożonym, a jego początków możemy doszu-

kiwać się przede wszystkim w sytuacji domowej (Rimm S. B., 1994, s. 107), jed-

nakże znaczącą rolę w jego wzmocnieniu lub wyciszeniu odgrywać może także

szkoła i nauczyciele. Istnieje wiele różnych stylów kierowania klasą (Murawska

A., 1998, s. 26-29), a nauczyciele wyznawać mogą różne ﬁ lozoﬁ e wychowania

(Ediger M., 1996, s. 133-136) nie można jednak zaprzeczyć, że pewne warunki

wyraźnie nie sprzyjają osiąganiu sukcesów w szkole. Niektórzy nauczyciele

stwarzają sytuacje utrwalające lub nawet pogłębiające ten syndrom, bywa też

tak, że szkoła jest główną przyczyną jego pojawienia się.

Zbadanie obszaru szkolnych przyczyn nieadekwatnych osiągnięć uczniów

wydaje się więc być ważnym i wymagającym wnikliwego zdiagnozowania prob-

lemem. Jego konsekwencje są długofalowe, wpływają bowiem nie tylko na prze-

bieg uczenia się, ale także na jego ostateczny efekt mierzony podczas egzaminów

zewnętrznych.

Wśród szkolnych przyczyn Syndromu Nieadekwatnych Osiągnięć, S. Rimm

wymieniła kilka wzmacniających go czynników:

– niezdyscyplinowania klasa– kierowana w niewłaściwy sposób,

– rywalizacja w klasie szkolnej– – w środowisku szkolnym za mało jest

okazji, w których uczniowie mieli by poczucie sukcesu i zbyt wiele dla

odczucia porażki,

– „etykietowanie” uczniów przez nauczycieli – każda „etykietka”, jaką okre-

śla się ucznia, może wywierać na niego szkodliwy wpływ,

335

wydawnictwo_kor_ok.indd 335

19-09-2006 19:52:16

C. Diagnostyka edukacyjna – ogólne problemy

– „niedopieszczone dziecko”, nadopiekuńczy nauczyciel – uczniowie, którzy

nie osiągają sukcesów w nauce są przyzwyczajeni do okazywania im

uwagi. Niektórzy nauczyciele „dają się nabrać na zachowania uczniów

domagających się uwagi nauczyciela…”(Rimm S. B., 1994, s. 118),

– „szkoła jest nudna” – najczęstszy rodzaj nudy ma związek ze stopniem

trudności materiału szkolnego (Rimm S. B., 1994, s. 123).

Problematyka niniejszej pracy ze względu na złożoność problemu Syndro-

mu Nieadekwatnych Osiągnięć skupiła się wokół jednej spośród pięciu wymie-

nionych przez S. Rimm przyczyn pogłębiających to zjawisko, tj. niezdyscyplino-

wanej klasy. Zasadniczym zagadnieniem, które poddano analizie, był problem

rozumienia przez nauczycieli pojęcia dyscypliny, a co za tym idzie strategii,

które podejmują oni w celu jej kreowania. Prawidłowa atmosfera w klasie jest

bowiem niezbędną podstawą do produktywnego nauczania i uczenia się (Rimm

S. B., 1994, s. 107).

2. Charakterystyka próby i metody badawczej

Próba badawcza obejmowała 413 nauczycieli (363 kobiety, tj. 89% oraz 43

mężczyzn, tj. 11%), pracujących w szkołach z obszaru całego kraju (tabela 1.).

Tabela 1. Charakterystyka próby badawczej

Staż pracy w zawodzie nauczyciela (w latach)

0-5

6-15

16-25

Pow. 25

liczebność

111

128

udział %

22%

27% 31% 20%

Staż pracy w zawodzie nauczyciela (w latach)

0-5

6-15

16-25

Pow. 25

licze-

bność

udział

licze-

bność

udział

licze-

bność

udział

licze-

bność

udział

23%

25%

24%

Gim

23%

28%

31%

25%

34%

28%

29%

39%

Inny

19%

22%

15%

12%

Wielkość miejscowości (liczba mieszkańców),

w której mieści się szkoła

Poniż. 90

tyś.

Pow. 200 tyś

200 – 90 tyś

Wieś

liczebność

139

156

udział %

34%

11%

38%

12%

336

wydawnictwo_kor_ok.indd 336

19-09-2006 19:52:16

Anna Kossobucka, Ryta Suska-Wróbel, Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć...

Została ona dobrana w sposób przypadkowy (Konarzewski K., 2000, s. 108).

Badania przeprowadzone zostały przy pomocy kwestionariusza składającego się

z 20 pytań, skonstruowanego na podstawie opracowania autorstwa Muzyka W.,

Nowicki D., Krzywosz – Rynkiewicz B., Sakowcz M. pt. „Nauczyciele a dyscy-

plina w szkole”.

W niniejszym opracowaniu, ze względu na tematykę, skoncentrowano się

głównie na 4 pytaniach. Pytanie nr 1 dotyczyło skali problemów z dyscypliną,

jakie napotykają na prowadzonych przez siebie lekcjach badani. Ankietowany

mógł wybrać jedną z przygotowanych odpowiedzi:

a. problemy z dyscypliną nie wystąpiły,

b. wystąpiły w nieznacznym stopniu,

c. stanowiły znaczny problem,

d. są poważnym problemem uniemożliwiającym prowadzenie lekcji.

Wytypowana odpowiedź otrzymywała 1 punkt, pozostałe 0.

Pytanie nr 2 dotyczyło czynników najbardziej związanych z pojęciem

prawidłowej dyscypliny. Pytanie miało charakter półotwarty, wśród odpowiedzi

znajdujących się w kafeterii, badany mógł wskazać:

przestrzeganie reguł szkoły przez ucznia,

szacunek ucznia dla nauczyciela,

podporządkowanie się ucznia nauczycielowi,

aktywność ucznia w trakcie lekcji,

właściwa organizacja przebiegu lekcji,

współpraca ucznia z nauczycielem,

szacunek nauczyciela wobec ucznia,

samokontrola ucznia i świadomość własnych zachowań,

odpowiedzialność i obowiązkowość ucznia.

Pytanie nr 3 poświęcone było najczęściej występującym na lekcjach, pro-

wadzonych przez badanych, negatywnych zachowań. Możliwe odpowiedzi to:

a. rozmowy i hałas,

b. zakłócenia toku lekcji np. odrabianie innych lekcji, pisanie listów itp.,

c. nadmierna ruchliwość np. wiercenie się, kręcenie, chodzenie po klasie

itp.,

d. wulgarne i aroganckie zachowanie.

ponadto ankietowany mógł podać własną odpowiedź.

Pytanie nr 16 dotyczyło czynników mających największy wpływ na proble-

my związane z dyscypliną. Możliwe odpowiedzi to:

a. czynniki związane z domem (styl wychowania, wzorce rodziców itp.),

b. czynniki związane z uczniem (potrzeby, charakter),

c. czynniki związane z nauczycielem (osobowość, wiedza pedagogiczna itp.),

337

wydawnictwo_kor_ok.indd 337

19-09-2006 19:52:16

C. Diagnostyka edukacyjna – ogólne problemy

d. czynniki związane z organizacją procesu nauczania (styl nauczania,

wiedza przedmiotowa),

e. czynniki związane z grupą rówieśniczą (np. wpływ kolegów).

Dla każdej możliwej odpowiedzi do pytań nr 2, 3 oraz 16 badany mógł

ustosunkować się, wskazując punkt: zdecydowanie tak, raczej tak, nie mam zda-

nia, raczej nie lub zdecydowanie nie . Do obliczeń przyjęto następującą punktację

dla poszczególnych odpowiedzi: zdecydowanie tak– 5, raczej tak-4, nie mam

zdania-3, raczej nie-2, zdecydowanie nie-1.

3. Problemy dyscyplinarne a strategie kreowania

dyscypliny w klasie szkolnej

Przeprowadzane badania pokazują, iż problemy z dyscypliną są najczęstsze

w grupie nauczycieli o stażu pracy 0-5 lat, 10% badanych z tej grupy określa je

jako znaczny problem (tabela 2.). Jednocześnie najmniej, bo 13% ankietowanych

wskazuje, że problemy z dyscypliną nie wystąpiły.

Tabela 2. Problemy z dyscyplina na lekcjach – odpowiedzi nauczycieli (w %)

Pytanie nr 1:

0-5

6-15

16-25

< 25

Gim

Inny

Ogółem

Wśród nauczycieli o stażu pracy powyżej 5 lat jedynie 1-2% określa prob-

lemy z dyscypliną jako znaczny problem, a o stażu powyżej 16 lat ponad 30%

deklaruje, że problemy z dyscypliną nie wystąpiły. Analiza danych pod kątem

typu szkoły, w której pracują ankietowani wykazała znacznie mniejsze różnice

procentowe między poszczególnymi odpowiedziami. W tym przypadku prob-

lemy z dyscypliną są przez większość nauczycieli określane jako występujące

w nieznacznym stopniu.

338

wydawnictwo_kor_ok.indd 338

19-09-2006 19:52:16

Anna Kossobucka, Ryta Suska-Wróbel, Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć...

Wśród negatywnych zachowań występujących na lekcji nauczyciele na

pierwszym miejscu umiejscawiają: rozmowy i hałas (ogółem 51% nauczycieli)

oraz nadmierną ruchliwość (ogółem 31% nauczycieli) (tabela 3.).

Tabela 3. Najczęściej występujące na lekcjach negatywne zachowania – odpowiedzi nauczycieli

zdecydowanie tak oraz raczej tak (w %)

Pytanie nr 3:

0-5

6-15

16-25

< 25

Gim

Inny

Ogółem

Rozpatrując uzyskane wyniki ze względu na staż pracy, zauważalne jest, że

wymienione wyżej wykroczenia, a w szczególności rozmowy i hałas najczęściej

występują na lekcjach prowadzonych przez nauczycieli o najmniejszym stażu

zawodowym (75%). Zestawiając wyniki dotyczące rodzaju wykroczeń na lekcji

z rodzajem szkoły, największy odsetek wskazań uzyskał podpunkt c. – – nad-

mierna ruchliwość np. wiercenie się, kręcenie, chodzenie po klasie itp . (49%) oraz a.

- rozmowy i hałas (60%), w szkole podstawowej.

Jako najrzadziej występujące wykroczenie wskazane zostało wulgarne i aro-

ganckie zachowanie (odpowiedź d.– – ogółem 5% nauczycieli) 1 , zarówno wśród

nauczycieli pogrupowanych w zależności od stażu pracy jak i typu szkoły,

w której uczą.

Wśród czynników mających największy wpływ na problemy z dyscypliną

większość nauczycieli bez względu na staż i typ szkoły, w której pracują wska-

zała czynniki związane z domem np. styl wychowania, wzorce rodziców itp.

(tabela 4.), a więc czynniki nie związane bezpośrednio z ich pracą. Problemy

z dyscypliną mają więc w ocenie nauczycieli charakter pozaszkolny.

1 uzyskane wyniki są zbieżne z wynikami badań autorstwa Muzyka W., Nowicki D., Krzy-

wosz - Rynkiewicz B., Sakowcz M., Nauczyciele a dyscyplina w szkole , Polskie Towarzystwo

Pedagogiczne, Olsztyn 1996,.

339

wydawnictwo_kor_ok.indd 339

19-09-2006 19:52:17

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: