LEKI P/BÓLOWE
Leki p/bólowe (analgetyczne) - są to leki przeznaczone do walki z bólem. Ból jest to subjektywne odczucie powstające na skutek podrażnienia wolnych zakończeń dośrodkowych neuronów czuciowych. Zakończenia te reagują na bodźce fizyczne, mechaniczne (ucisk) i chemiczne powstające w procesie uszkodznia tkanek (wzrost stężenia jonów wodorowych, zewnątrzkomórkowy wzrost stężenia jonów potasu, uwolnienie histaminy, bradykininy, serotoniny i acetylocholiny). Bodźce te generują w zakończeniach nerwowych impuls bólowy. Obecność prostaglandyn zwiększa wrażliwość zakończeń czuciowych na działanie „zwyczajnych” bodźców bólowych typu mechanicznego, termicznego i chemicznego.
Impulsy bólowe przekazywane są neuronami dośrodkowymi do synaps znajdujących się w rogach tylnich istoty szarej rdzenia kręgowego, skąd przekazywane są na neurony wstępujące szlaku rdzeniowo-wzgórzowego do wzgórza. Tam impuls przekazywany jest na trzeci neuron (pasmo wzgórzowo-korowe), którym biegnie on do pola czuciowego kory mózgowej, znajdującego się w płatach ciemieniowych, które odpowiedzialne jest za powstanie czucia bólu.
Ból towarzyszy wielu chorobom zarówno o przebiegu ostrym jak i przewlekłym. Ma także znaczenie alarmowe, ponieważ ostrzega przed bodźcami uszkadzającymi tkanki. Jeżeli ból nie ustaje po usunięciu jego przyczyny, to może on stać się przyczyną wstrząsu zagrażającego życiu.
W zwalczaniu bólu ogromne znaczenie ma leczenie farmakologiczne polegające na podawaniu leków p/bólowych (analgetica).
Leki analgetyczne ze względu na siłę i mechanizm działania oraz ze względu na budowę chemiczną dzielimy na dwie podstawowe grupy:
1). Narkotyczne leki p/bólowe - opioidy (opiaty) - charakteryzują się bardzo silnym działaniem p/bólowym; w dużych dawkach powodują głęboki, bezodruchowy, narkotyczny sen, co jest wynikiem depresyjnego wpływu opioidów na ośrodkowy układ nerwowy. Większość z nich działa euforyzująco i uzależniająco.
2). Nienarkotyczne leki p/bólowe - charakteryzują się stosunkowo słabym działaniem p/bólowym (w porównaniu z opioidami). Nie działają euforyzująco i nawet w bardzo dużych dawkach nie wywołują snu narkotycznego. Nie są one obdarzone działaniem swoistym, ponieważ oprócz właściwości p/bólowych wykazują one działanie p/gorączkowe i często p/zapalne.
W celu złagodzenia bólu stosuje się niekiedy trójpierścieniowe leki psychotropowe o właściwościach p/depresyjnych takie jak: Amitriptylina, Clomipramina, Imipramina.
NARKOTYCZNE LEKI P/BÓLOWE
Opioidy działają za pomocą swoistych receptorów, które to nazwano receptorami opioidowymi (ich istnienie zostało potwierdzone w roku 1973). Istnieje sześć typów receptorów opioidowych, wśród których wyróżnia się trzy zasadnicze grupy:
* receptory m (mi);
* receptory d (delta);
* receptory k (kappa);
Receptory te zlokalizowane są w różnych okolicach mózgu, rdzenia kręgowego, a także w splocie śródściennym odpowiedzialnym za regulację czynności układu pokarmowego i układu moczowo-płciowego. Endogennymi agonistami receptorów opioidowych są aktywne biologicznie peptydy o budowie zbliżonej do morfiny. Wyróżnia się trzy rodzaje endogennych opioidów: enkefaliny, endorfiny, dynorfiny. Peptydy te powstają na skutek rozpadu odpowiednich białek prekursorowych i różnią się między sobą liczbą i sekwencją aminokwasów w łańcuchu peptydowym.
Endogenne opioidy (podobnie zresztą jak i opioidy egzogenne) wykazują powinowactwa do określonego typu receptora opioidowego:
Enkefaliny - zawierające pięć aminokwasów w łańcuchu peptydowym są agonistami głównie receptorów d i w niewielkim tylko stopniu receptorów m.
Endorfiny - różnią się między sobą liczbą aminokwasów w łańcuchu, w związku z czym wyróżniamy endorfiny a, b, i g. Endorfina b składająca się z 31 aminokwasów i wykazuje duże powinowactwo do receptorów m i d. Wykazuje najsilniejsze działanie p/bólowe wśród endorfin (3 - 4 razy silniej od morfiny).
Dynorfiny - pierwszą odkrytą dynorfiną była dynorfina A, która jest 17-aminokwasowym peptydem wykazującym największą selektywność względem receptora k i tylko nieznaczne powinowactwo do receptorów m i d. Dynorfina A działa silniej p/bólowo od morfiny i od b-endorfiny.
PODZIAŁ OPIOIDÓW
ZE WZGLĘDU NA POCHODZENIE I CHEMIZM
1. Naturalne pochodne epoksy-morfanu;
2. Półsyntetyczne pochodne epoksy-morfanu
- półsyntetyczne pochodne morfiny
- półsyntetyczne pochodne kodeiny
- półsyntetyczne pochodne orypawiny
3. Półsyntetyczne pochodne epoksy-morfanu o działaniu antagonistycznym stosowane jako antidotum przy zatruciu opioidami;
4. Syntetyczne pochodne morfinanu;
...
pyrka1984