Hans Hellmut Kirst - Wilki.doc

HANS  HELLMUT

KIRST

WILKI

Kto z wilkami wyje,

niech nadal prowadzi psie życie.

Przysłowie mazurskie

Jest to historia niejakiego Alfreda Materny. Zdarzyła się w jednym
z owych odległych zakątków ziemi, w których czas wydaje się stać
w miejscu. Ten zakątek nazywał się Maulen. Dokładniej: wieś Maulen,
położona w południowej części Prus Wschodnich, pomiędzy bagnem,
lasem i jeziorem. To, co się stało, miało początek w 1932/1933,
a kończyło się przez dwanaście lat, które potem nadeszły. W latach
tych świat został zniszczony niczym ogród, do którego wtargnęły dziki.

Zanim jednak nastąpiła ta katastrofa, płodzenie i śmierć były
w Maulen tak naturalne jak deszcz i słońce. Ziemia była łóżkiem
i całunem, namiętności ludzkie zaś wydawały się niczym innym niż
prawem natury. I niejeden uważał Pana Boga za pana brata.

Ten Alfons Materna jednak pragnął żyć, nic poza tym. Cena, jaką
musiał za to zapłacić, była wysoka.- Umierali przy tym ludzie. Ale
wówczas na Mazurach nawet trupy mogły pobudzać do śmiechu,.

Część pierwsza

GODZINA WILKÓW

1932 — 1933

I

Zgraja psów to zajęcy śmierć.

Ale siła rozrodcza zajęcy             

przewyższa wszelkie starania psów.

— Nic na to nie poradzi — rzekł Alfons Materna, kiedy
doniesiono mu o śmierci syna.

Rozpostarł bezradnie ramiona. Pochylił przy tym głowę, jak gdyby
nie chciał dopuścić, aby ktoś mógł cokolwiek wyczytać z jego oczu.
Twarz miał całkowicie bez wyrazu.

—              Śmierć jest częścią naszego życia — powiedział.

Był o tym przekonany. Od chwili narodzin człowieka na każdym
kroku czyhał na niego koniec. Dusiły się niemowlęta. Małe dzieci
topiły się w jeziorze. Konie tratowały ludzi na śmierć. Padali od udaru
słonecznego. Wyniszczał ich alkohol.             

—          Nie pytam, dlaczego musiał umrzeć, na to pytanie nikt nie może
mi dać odpowiedzi. Ale jedno chcę wiedzieć: w jaki sposób zginął?

—          Zobaczyłem tylko, jak leżał przede mną — oświadczył Moritz,
który przyniósł wiadomość.

Materna podniósł głowę jak zwierzę, które coś węszy. Jego oczy
spojrzały przy tym na ręce posłańca śmierci, które miętosiły niebieską
czapkę z daszkiem.

—          Znasz mnie, Moritz, nie musisz przede mną przemilczać prawdy.
Potrafię ją znieść.

—          Zaraz go tu przyniosą — powiedział Moritz wymijająco. — Już
są w drodze.             

—          Czy zdarzyło się jakieś świństwo? — zapytał Materna.

—          J    a nic takiego nie powiedziałem — odrzekł Moritz pospiesznie;
cofnął się przy tym, jakby ujrzał drzewo, które się na niego przewraca.
— Wiem tylko tyle, że on nie żyje.

Wokół nich były czarnoszare ściany, jak skały, na których dym
z ognisk pozostawił ślady. Duża izba Materny przypominała jaskinię,
w której stały kanciaste krzesła i szafy — wszystko jakby wykute
w kamieniu.

—              Kto cię tu przysłał?

9

Alfons Materna nie był zbyt wysoki, sprawiał jednak wrażenie
krzepkiego jak konar drzewa; poruszał się zwinnie niczym pies
myśliwski i miał spojrzenie lisa. Gęsta sieć zmarszczek pokrywała jego
brązowoszarawą twarz, choć ukończył dopiero czterdzieści lat, tak
jakby przez całe życie się śmiał. Teraz jednak jego oczy patrzyły
posępnie.

—         Kto mnie tu przysłał? To Johannes Eichler polecił mi...

—         Wobec tego — rzekł Materna ledwie słyszalnie — zdarzyło się
świństwo. Spodziewałem się tego, choć może nie w takim stopniu.

Zacisnął dłonie. Jego prawa dolna powieka zaczęła drgać. Oblał go
pot, a twarz wyglądała jak oblepiona mokrą bibułą.

Moritz powiedział zmartwiony: — Nie denerwuj się. Takie rzeczy
się zdarzają. Któż to może wiedzieć, co się naprawdę stało. To wie
tylko Bóg.

—              Nikt nie wie wszystkiego — odrzekł Materna. — Ale coś niecoś
człowiek wie, o to się Bóg zatroszczył. Wie na przykład, że każdej
jesieni opadają liście i że każdy człowiek musi umrzeć. Ale niektórzy
umierają z ręki innego człowieka. To jest morderstwo.

Moritzowi wydawało się, że dobrze zna ludzi z Maulen. Był pewien,
że na wieść o śmierci syna Materna zdrętwieje i zaniemówi. Był
przecież człowiekiem z Mazur, a tylko słabi dają po sobie poznać, co
się dzieje w ich wnętrzu; tylko stare baby płaczą.

Materna jednakże był do głębi poruszony. Kiedy zostało wspomniane
nazwisko Johannesa Eichlera, zdawało się, że płonąca zapałka padła
na snop słomy.

Alfons Materna powiedział: — Jeśli to oni zabili mojego syna, to
biada im! Będę dochodził sprawiedliwości i nie cofnę się przed
niczym!

—- Jest tak, jak przypuszczałem. Alfred został zabity. — Materna
stwierdził to, stojąc w bramie swego obejścia. Patrzył na wóz wiozący
zwłoki, który zbliżał się powoli ku niemu.

Poznał od razu ten wóz — był własnością Johannesa Eichlera, oba
konie również. Na koźle zaś, obojętnie jakby wiózł worki z mąką alba
kartofle, siedział Eugen Eis, prawa ręka Eichlera.

Eis podniósł na powitanie dłoń, w której trzymał bat.

—              Tu leży — powiedział do Materny i wskazał na postać z tyłu
wozu. — Kto by to pomyślał! Dziś żyje, jutro gnije. Tak to bywa

Alfons Materna podszedł do wozu. Widok martwego syna uderzył

10

w niego z taką siłą, z jaką mazurscy drwale powali drzewa —
korony drżą już pod pierwszym ciosem!

Eugen Eis pokiwał głową. — Rzeczywiście, niezbyt tadny widok.
Cały wóz jest zapaprany krwią. Ale ja to oczyszczę.

Leżał tam syn Alfonsa Materny — skulony kłębek koścjf    ciała
i szmat. Twarz była bezkształtną masą, krwawą papką. Pierś miał
przebitą, jakby ktoś kilkakrotnie uderzył w nią kilofem.

—          Jak to się mogło stać? — zapytał Materna.
Eugen Eis poinformował skwapliwie:

—          Pech! Znajdował się na linii strzału.

Materna dalej wpatrywał się w poszarpany tułów. Widział podobne
trupy pod Verdun, w Maulen jeszcze nigdy. Śmierć na Mazurach
sprawowała swój urząd rzetelniej.             

—         Zarządziliśmy ćwiczenia alarmowe — oznajmił Eugen Eis     
My, to znaczy ludzie z Heimatschutzu. Terenem ćwiczeń były jak
zwykle bagna. Ćwiczono rzucanie granatami ręcznymi — tym razem   
z ostrym ładunkiem. Mężczyźni wychodzili po kolei do przodu i rzucali.
I tak to się stało.             

—         To było morderstwo — stwierdził Materna głucho.

—         Tylko się tak nie rozpędzaj — powiedział Eis ostrzegawczym
tonem. — Nie tak pochopnie! Czyżbyś miał coś przeciwko naszemu
Heimatschutzowi?

—         Tak! Skoro ten związek okazał się zgrają morderców, to mam
coś przeciwko niemu!

—         Bzdura! — rzekł Eis. Dał do zrozumienia, że jego cierpliwość
jest wielka, ale ma swoje granice. — Nasi ludzie rzucali granatami. Nie
mieli pojęcia, że po tamtej stronie w wysokiej trawie, dokładnie tam,
gdzie rzucali, leżał Alfred. Kto mógł przypuszczać, że normalny
człowiek w środku dnia leży sobie ot tak w wysokiej trawie?

Materna cofnął się. Nie mógł dłużej znieść widoku syna. Spojrzał
w niebo, jakby szukając pomocy. Niebo nad Mazurami było jak
stalowoniebieska rozpostarta chusta. Bolały go oczy. Przysłonił je
dłonią.

—         Możesz mi wierzyć, to był nieszczęśliwy wypadek — powiedział
Eugen Eis. — Uwierz mi we własnym interesie, bo do tej grupy, która
ćwiczyła na bagnach, należał także twój najstarszy syn Hermann.

—         Hermann był przy tym?

—         Oczywiście! Należy przecież do naszych najlepszych ludzi. My
nie mamy żadnych uprzedzeń, nie jesteśmy pamiętliwi. Chętnie widzimy
każdego, kto chce z nami współpracować.

Udało wam się zrobić z niego mordercę własnego brata!

— Możesz to sobie nazywać, jak chcesz — dopóki nie słyszy nas
nikt trzeci. Faktem jest, że trzech ludzi było uzbrojonych w granaty,
wśród nich Hermann. Rzucali nimi, Hermann także. Na nieszczęście
dokładnie tam, gdzie leżał Alfred. Tak to było!

Alfred Materna odwrócił się i odszedł. Powlókł się w stronę wzgórza,
ąa którym stał buk czerwony, zwany także krwawym. Zasadził go jego
ojciec przed czterdziestoma dwoma laty; w dniu, w którym on się
urodził.

Stała tam też koślawa ławka. U stóp wzgórza, w płytkiej kotlinie
leżała wieś Maulen. Ale Materna jej nie widział. Jego oczy były
przesłonięte łzami.

—         Ale go wzięło — stwierdził Eugen Eis obojętnie. — Ujawnił
swoje uczucia, kto by się spodziewał?

—         To wszystko jest, bardzo smutne — powiedział Moritz. — Co
mam robić?

—         Pomóż mi to wyładować — rzekł Eugen.

Ale zanim zabrali się do przenoszenia zwłok do domu, zjawiła się
Margarete, żona Materny. Z wymuszoną godnością podeszła do
wozu. Twarz miała kredowobiałą, oczy patrzyły nieruchomo.

—         Ona wie, co wypada — szepnął Moritz z uznaniem. — Zupełnie
inaczej niż jej mąż.

—         Co ona widziała w tym Maternie — szepnął mu w odpowiedzi
Ep— jest dla mnie do dziś zagadką.

Czy bardzo cierpiał? — zapytała Margarete.

- Ani trochę! — zapewnił Eugen Eis. — Śmierć nastąpiła od razu.

—              Przynajmniej taka pociecha — powiedziała Margarete.
- Gdzie mamy go zanieść?

; - Do izby. — Głos jej nawet nie zadrżał; dźwięczał jasno i mocno.
Moritz przypomniał sobie, że zmarły nie był jej synem; spośród trojga
dzieci Materny tylko córka była jej. Patrzył jednak z uznaniem, jak
odchodziła wyprostowana.

—              Coś ci powiem — oznajmił Eugen Eis, kiedy wspólnie z Moritzem
ściągali zwłoki z wozu. — Tu się sam diabeł nie rozezna. I właśnie dlatego
dla nas już najwyższy czas. Tu chodzi o naszą przyszłość i tak dalej.

Eugen Eis pracował pewnymi ruchami. — Ten syn Materny żył
sobie spokojnie i nie wadził nikomu, zupełnie jak jego ojciec, Ale takie
coś nie ujdzie na dłuższą metę. W każdym razie nie, u nas.

12

Moritz chwycił za stopy owinięte w płachtę namiotową zwłoki.

:— Diabelnie ciężki! My się tu mordujemy, a Materna siedzi sobie
na swojej ławce i gapi się na okolicę. Kto wie, co on tam knuje.

Eugen Eis skoncentrował się na swoim transporcie. Ułożył trupa
w izbie na stole; w ten sposób wykonał polecenie. Wytarł ręce
w płachtę.

Na koniec powiedział: — Nie powinno się tu długo zostawiać tej
nędznej świni. Wkrótce zacznie śmierdzieć.

—              Nie chcę nikogo widzieć — powiedział Alfons Materna.     — I nie
chcę, aby mnie ktokolwiek oglądał. — Siedział wciąż jeszcze na ławce
pod czerwonym bukiem.

—              Powinieneś być teraz w domu, Alfons. Jesteś tam potrzebny.
Po śmierci rodziców tylko jeden człowiek na świecie mówił do niego

po imieniu. Był to Jakub Jabłoński, jego jedyny przyjaciel i pierwszy
parobek. Dzieci Materny nazywały go     ojcem    , a było ich troje:
Hermann, najstarszy syn, ten który rzucił w brata granatem, młodszy    1
Alfred, który teraz był trupem, i Brigitte, córka. Margarete, którą
poślubił po śmierci swojej pierwszej żony, mówiła do niego     „Materna”    i to nierzadko tonem, jakby się zwracała do służby.

—          Nie możesz się tu chować, Alfons.

—          A co mam robić, Jakub?              :

Tylko w obecności tego jedynego człowieka Materna mówił to, co1
myślał. I tylko Jakub Jabłoński wiedział, że Alfons Materna potrafi
płakać. Widział łzy u tego twardego, mrukliwego człowieka trzykrotnie.
Po raz pierwszy, kiedy zmarła mu matka. Potem, kiedy dziewczyna
nazywała się Hilda — została wyciągnięta martwa z wody. Po raz
trzeci obserwował to Jakub właśnie w tej chwili.               

—         Nie płacz, człowieku — powiedział Jabłoński ostro. — Masz
...