Bona Sforza.pdf

Bona Sforza

Królowa Polski, Wielka Księżna Litewska, Księżna Rusi, Prus i Mazowsza itp., Księżna Mediolanu, Bari i Rossano

Królowa Polski

Okres panowania od 1518 do 1557

Poprzedniczka Barbara Zápolya

Następczyni Elżbieta Habsburżanka

Urodzona 2 lutego 1494

Koronowana 18 kwietnia 1518

Zmarła 19 listopada 1557

Biografia

Młoda Bona

Pochodziła z możnego włoskiego rodu książąt Mediolanu - Sforzów . Była córką Giana Galeazza

Sforzy i Izabeli Aragońskiej . Mimo iż jej ojcu należała się władza w Księstwie Mediolanu , został

on odsunięty przez Ludovica il Moro . Sprawował on władzę w imieniu młodego księcia, aż do jego

śmierci w 1494 roku na zamku w Pawii . Wkrótce po tym księżna Izabela wraz z córkami wyjechała

Dynastia Sforza,

Dane biograficzne

Jagiellonowie

do Bari . Chcąc odzyskać znaczenie polityczne i swe dawne posiadłości dążyła ona do jak

najkorzystniejszego wydania za mąż Bony (jej siostra Ippolita zmarła wcześniej podczas rocznego

pobytu na wyspie Ischia ). Pierwsze próby zakończyły się niepowodzeniem ze względu na

niekorzystne położenie polityczne Izabeli , ale dzięki wsparciu Habsburgów udało się doprowadzić

do jej małżeństwa z owdowiałym królem polskim Zygmuntem Starym . Uroczystości zaślubin i

koronacji Bony odbyły się w Krakowie 18 kwietnia 1518 roku.

Bona Sforza w 1517 r.

W młodości Bona zdobyła staranne wykształcenie. Jej nauczycielem był Crisostomo Colonna,

członek Akademii Pontana, a nad jej wychowaniem czuwał również Antonio Galateo . Bona poznała

dzięki nim dzieła Wergiliusza , Cycerona i Ojców Kościoła , nauczyła się wypowiadać w uczony

sposób, posiadła również wiedzę z zakresu historii, prawa, administracji i teologii. Była osobą

gospodarną, oszczędną, a jednocześnie potrafiącą wywierać wpływ na ludzi. Wykazywała przy tym

ambicję we wszystkich swoich działaniach.

Niemal od początku swego pobytu w Polsce królowa Bona starała się zdobyć silną pozycję

polityczną. Zaczęła tworzyć własne stronnictwo i jednocześnie korzystała z wpływu, jaki miała na

króla. Popierali ją między innymi Piotr Kmita , Andrzej Krzycki i Piotr Gamrat , zawdzięczający jej

swoje urzędy i tworzący tzw. triumwirat. Udało jej się również uzyskać od papieża Leona X prawo

do decydowania o obsadzie piętnastu beneficjów kościelnych o bardzo dużym znaczeniu (m.in. w

Krakowie , Gnieźnie , Poznaniu , Włocławku i Fromborku ).

Bona wychodziła z przekonania, że jedną z najważniejszych rzeczy, potrzebnych do skutecznej

realizacji planów politycznych i wzmocnienia władzy królewskiej, jest dostęp do odpowiednio

wysokich środków finansowych. Postawiła więc sobie za cel powiększenie domeny dynastycznej i

zgromadzenie jak największego majątku, co dawałoby Jagiellonom niezależność finansową. Do

1524 roku Bona posiadała już, jako nadania królewskie, księstwa pińskie i kobryńskie, dobra

sieluckie i bardzo duży pas puszczy w okolicach Narwi , a jej następnym celem była rewindykacja

królewszczyzn na Podlasiu . Później skupowała także liczne posiadłości na Litwie, by w końcu w

latach 1536 - 1546 przejąć nadzór nad komorami celnymi na terenie całego Wielkiego Księstwa

Litewskiego , co przynosiło ogromne dochody.

W roku 1527, w wyniku upadku z konia, królowa przedwcześnie urodziła swego drugiego syna

Olbrachta , który zmarł w dniu narodzin [1] . Po tym wydarzeniu królowa nie mogła mieć więcej

dzieci. Bona, chcąc zapewnić ciągłość dynastii Jagiellonów na tronie polskim, postanowiła zmusić

szlachtę i magnatów do koronacjii jedynego syna, małoletniego Zygmunta Augusta. Najpierw, po

długich układach i rozdaniu wielu stanowisk i intratnych beneficjów, szlachta litewska oddała mu

tron wielkoksiążęcy (ok. 1527 - 28 rok). Następnie w 1530 roku koronowano Zygmunta II Augusta

na króla Polski. Wywołało to ogromny sprzeciw panów polskich, co doprowadziło do uchwalenia

ustawy, że następna koronacja odbędzie się dopiero po śmierci Zygmunta Augusta i to za zgodą

całej braci szlacheckiej.

Od samego początku Bona niechętna była rosnącej potędze Radziwiłłów i była później

bezpodstawnie posądzana przez niektórych o otrucie Barbary Radziwiłłówny .

W polityce zagranicznej była zażartą przeciwniczką Habsburgów i zwolenniczką zacieśnienia

sojuszu z Francją. Na Węgrzech , w czasie wojen, które miały miejsce po bitwie pod Mohaczem

( 1526 ), poparła Jana Zapolyę przeciwko Habsburgom. Bona starała się także o utrzymywanie

dobrych stosunków z Portą Ottomańską i kontaktowała się z Roksolaną , najważniejszą żoną

Sulejmana Wspaniałego . Chciała ona również ostatecznego rozwiązania sprawy Prus Książęcych

poprzez ich inkorporację (bezpośrednie włączenie) do Korony . Nie udało się jej zrealizować tego

projektu, ale cały czas walczyła z rosnącymi wpływami Hohenzollernów w Polsce . Bona była też

rzeczniczką przyłączenia Śląska do Korony w zamian za swoje dziedziczne księstwo Bari i

Rossano, ale Zygmunt Stary nie poparł tego pomysłu i całe przedsięwzięcie upadło. W latach

trzydziestych udało jej się również przeprowadzić na Litwie reformy podatkowe i rolne (m.in.

ujednolicenie powinności chłopskich i jednostki powierzchni - pomiara włóczna).

W 1544 roku Zygmunt II August objął samodzielną władzę na Litwie i w związku z tym tam się

przeniósł. Było to przyczyną znacznego osłabienia władzy królowej, która nie chciała jego

wyjazdu. Ten konflikt interesów, a następnie sprawa związku Zygmunta Augusta z Barbarą

Radziwiłłówną, doprowadziły ostatecznie, po śmierci króla Zygmunta Starego, do przeniesienia się

Bony wraz z córkami na Mazowsze . Przebywała tam 8 lat. Gdy zrozumiała, że porozumienie z

synem nie będzie możliwe, zdecydowała się na wyjazd z Polski do Bari, co uczyniła w 1556 roku.

Musiała przy tym, na żądanie szlachty, zrzec się wszystkich posiadanych w Polsce dóbr ziemskich.

W rok po powrocie do księstwa Bari Bona Sforza została otruta przez swego zaufanego

dworzanina, Jana Wawrzyńca Pappacodę . Inicjatorami zabójstwa byli Habsburgowie , którzy mieli

zyskać na sfałszowaniu jej testamentu, a jednocześnie unikali konieczności spłaty pożyczki w

wysokości 430 tys. dukatów , jakiej Bona udzieliła księciu Albie , namiestnikowi króla Hiszpanii,

Filipa II ( sumy neapolitańskie ). Królową pochowano w Bazylice św. Mikołaja , w Bari w bardzo

skromny sposób. Dopiero jej córka, Anna Jagiellonka , zleciła mistrzowi florenckiemu Santiemu

Gucciemu wykonanie odpowiedniego nagrobka, który przetrwał do dnia dzisiejszego.

Ocena królowej

Była ona mecenasem kulturalnym młodzieży polskiej, wysyłając chętnych na studia zagraniczne

(było to tym bardziej cenne, że Akademia Krakowska przeżywała regres). Dzięki niej również na

polskie stoły trafiło wiele nieznanych wcześniej warzyw, tzw. włoszczyzna , pomidory, kalafior,

karczochy, fasolka szparagowa, brokuły, kapusta czy szpinak. Również dzięki niej w Polsce

pojawiły się makarony włoskie i przyprawy korzenne, które królowa uwielbiała. Wraz z

przybyciem Bony wzrosło też spożycie wina, które stopniowo wypierało miody pitne.

Królowa Bona nie była lubiana, bo też żadna królowa wcześniej nie wtrącała się do polityki tak

otwarcie. Przez kronikarzy nazywana chciwą, podstępną i żądną władzy, zrobiła jednak wiele

dobrego dla Polski. Zagospodarowała wielkie połacie nieużytków, zaludniała pustki, budowała

mosty, młyny, tartaki. Rozbudowywała miasta nadane jej jako "Oprawa Polskich Królowych".

Budowała twierdze warowne, np. Bar . Rozbudowała miasta Mazowsza, gdzie osiadła pod koniec

życia. Królowa Bona często mawiała: "U was dukaty leżą na gościńcach, schylić się jeno, ażeby je

zebrać. Nikt nie chce? Tym lepiej dla mnie". Wyjeżdzając z Polski pozostawiła po sobie doskonale

zagospodarowane dobra królewskie, przynoszące ogromne dochody. Jej syn, a później i inni

królowie nie potrafili utrzymać tego stanu i większość tych dóbr rozdali magnatom, aby kupić ich

lojalność. Jak na ironię postąpiono w myśl ulubionej maksymy Bony: "Przekupstwo nie zostało

wymyślone dla przyjaciół".

Potomstwo Bony Sforzy i Zygmunta Starego

 Izabela

- król Polski , wielki książę Litwy

(1522-1575) - księżna brunszwicka

 Anna

( 1523 -1596) - król Polski i wielki książę Litwy

 Katarzyna

(1526-1583) - królowa szwedzka

 Olbracht

- zmarł w wyniku przedwczesnych narodzin 20 września 1527 roku

Tytulatura

Bona Dei gratiae Regina Poloniae, Magna Ducissa Lituaniae, Russiae, Prussiae, Mazoviae,

Ducissa Bari et Napoli

( 1519 -1559) - królowa węgierska

 Zygmunt August

 Zofia

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: