Temat 7: Podstawowe wiadomości z petrografii.
7.1: Pojęcie skał, ich budowa, powstanie i podział.
Skała jest naturalnym zespołem minerałów wchodzących w skład skorupy ziemskiej, powstałym przez działanie określonych czynników geologicznych. Nauka o skałach, ich własnościach fizycznych i chemicznych, ich powstaniu oraz występowaniu w skorupie ziemskiej nazywa się petrografią.
Skały mogą być:
- zwięzłe (piaskowce, granity),
- plastyczne (gliny, iły),
- sypkie (piaski, żwiry),
- półciekłe lub ciekłe (kurzawka, ropa naftowa).
O istocie skały decydują:
- skład mineralny,
- struktura, czyli stopień wykrystalizowania poszczególnych minerałów; a więc wielkość i kształt kryształów,
- rozmieszczenie poszczególnych minerałów w skale.
Skały mogą być utworzone tylko z jednego minerału (np. skały wapienne) i wtedy określa się je jako skały proste lub też złożone z wielu minerałów i wtedy nazywają się skałami złożonymi.
Wyróżnia się tzw. istotne składniki mineralne decydujące o istocie skały oraz składniki nieistotne stanowiące domieszki; np. w granicie składniki istotne stanowią: kwarc, skaleń i mika.
Niektóre minerały cechują się wspólnym występowaniem w skałach. Przykładem tego jest.np. współwystępowanie kruszców cynku i ołowiu. Obecność pewnych minerałów w skale wyklucza obecność innych, np. obecność oliwinu wyklucza obecność wolnej krzemionki. Poznanie prawidłowości współwystępowania w skałach jest szczególnie pomocne w poszukiwaniach geologicznych złóż.
Temat: 7.2. Powstanie skał i ich podział
Ze względu na pochodzenie skały dzieli się na trzy grupy:
- magmowe,
- osadowe,
- przeobrażone, czyli metamorficzne.
Skały magmowe. Występują najliczniej w skorupie ziemskiej. Są produktem krzepnięcia magmy, a więc ich skład mineralny zależy od jej składu chemicznego. Struktura ich zależy od szybkości i równomierności krzepnięcia magmy. Dzielą się na skały głębinowe i wylewne.
Skały głębinowe powstały z magmy zastygającej w głębi ziemi. Mają one strukturę gruboziarnistą i równoziarnistą, ponieważ stygnięcie magmy odbywało się powoli krystalizacja wszystkich minerałów przebiegała równomiernie. Typową skalą głębinową jest granit. Skały wylewne powstawały z magmy zastygłej na powierzchni ziemi albo płytko pod jej powierzchnią. Krzepniecie magmy odbywało się szybko i równomiernie. W takich warunkach wykrystalizować w większe ziarna zdążyły tylko minerały o wysokim punkcie topnienia, tworząc w zakrzepłym jednobarwnym skrytokrystalicznym cieście skalnym widoczne gołym okiem prakryształy. Strukturę taką nazywa się strukturą porfirową, a najbardziej typową skalą dla niej jest porfir. W przypadkach bardzo szybkiego krzepnięcia magmy powstają struktury szkliste, w których zakrzepła masa skalna przedstawia się jak szkliwo.
Często, wskutek uwalniania się z magmy składników gazowych, zakrzepła masa stanowi skałę porowatą, np. pumeks.
Skały osadowe. Powstały na powierzchni Ziemi - głownie w mo...
waisss