WYKŁAD II
1) Gospodarka naturalna (tradycyjna)- występowała na pierwotnych etapach rozwoju. Celem działalności była produkcja na zaspakajanie potrzeb danej społeczności (najczęściej taką społecznością było gospodarstwo domowe). W gospodarce naturalnej nie istniała wymiana.(a jeżeli zaistniała wymiana to miała ona charakter bardzo sporadyczny).
2) Gospodarka towarowa- Celem jest produkcja na wymianę.
Towar- jest to produkt przeznaczony na wymianę.
{-Gospodarka kapitalistyczna przyszła w Anglii w 15-16 wieku, a w niektórych krajach później 17-18 wiek,
rozwój gospodarki towarowej wiąże się immanentnie z rozwojem gospodarki kapitalistycznej (pojawienie się pierwszych manufaktur, 17-18 wiek pierwszych fabryczek- to są już przedsiębiorstwa, podmioty gospodarcze, które są już nastawione na produkcję na wymianę- gospodarka towarowa funkcjonuje po dzień dzisiejszy-}
Barter- wymiana barterowa- wymiana towar na towar.
RODZAJE PIENIĄDZA
Pieniądz towarowy- w pewnych społecznościach znajdowano pewien towar, który dla tych ludzi, miał znaczenie- zaspokajał ich potrzeby; mogły to być potrzeby: fizjologiczne, biologiczne, religijne (mistyczne) -ludzie dążyli do jego posiadania- w różnych kulturach towar, który pośredniczył wymianie, był różny np. skóry, bydło, płótno, , bursztyny, sól, a nawet oliwa czy muszelki. - towar ten był powszechnie akceptowany przy wymianie (była to społeczna umowa niepisana).
Pieniądz kruszcowy- srebro i złoto (walorami tego pieniądza były: trwałość- nie ulega psuciu, jednorodność, łatwość przechowywania, łatwość dzielenia bądź łączenia, w niewielkiej objętości fizycznej duża wartość) Wartość złota i srebra była dosyć stabilna, ponieważ były one dość rzadkie. Srebro traciło z biegiem czasu wartość co do złota w wyniku jego większej dostępności.
W gospodarce funkcjonował pieniądz (talar) złoty i pieniądz (talar) srebrny o tej samej wartości.
Monometalizm- Pieniądz wyprodukowany z jednego kruszca (srebra lub złota).
Bimetalizm- Pieniądz z więcej niż jednego kruszca. (złoto i srebro równocześnie)- Przykład we Francji w 1803 wprowadzono bimetalizm, w której rolę pieniądza stanowi złoto i srebro.
PRAWO KOPERNIKA GRESHAM`a
Prawo to mówi iż jeżeli w obiegu znajdują się 2 rodzaje pieniądza, złoty i srebrny - o równej wartości nominalnej, a różnej wartości realnej , to wówczas pieniądz gorszy wypiera z obiegu pieniądz lepszy. Ten lepszy jest gromadzony jako skarby.
Wartość nominalna pieniądza – określona przez to co jest wybite na pieniądzu np.: 1zł, 2zł, 5zł., przekłada się na siłę nabywczą pieniądza na rynku. Wartość nominalna jest nadana przez władze monetarne danego kraju.
Wartość realna pieniądza- jest to wartość materiału z którego pieniądz jest zrobiony.
Pieniądz pełnowartościowy- to co na pieniądzu jest wybite jest równe wartości materiału, z którego ten pieniądz został wyprodukowany. (wartość nominalna = wartość realna)
Pieniądz niepełnowartościowy- jeżeli siła nabywcza jest większa niż wartość kruszca z którego pieniądz jest zrobiony. (wartość nominalna > wartość realna) np. 100zł wybite w srebrze może mieć wartość kruszca tylko 10zł.
{- System pełnej waluty złotej wprowadziła Wielka Brytania w 1816 r.-}
Do wybuchu I wojny światowej system waluty złotej funkcjonował w kilkudziesięciu krajach świata.
W obiegu były monety złote, oraz pieniądz papierowy w pełni wymienialny na złote monety.
Po I Wojnie Światowej- całkowity kryzys 1929-1933r- koniec epoki złotego pieniądza, zawieszono wymienialność.
Pieniądz symboliczny- jest to pieniądz, którego wartość rynkowa, siła nabywcza przewyższa koszt jego wytworzenia, ma wartość nadaną mu przez władzę monetarną danego państwa. Jest akceptowalnym środkiem płatniczym. Jest to pieniądz współczesny.
Wartość tego pieniądza jest uznawana przez wszystkich dokonujących tranzakta na terenie na którym dany pieniądz obowiązuje.
Pieniądz bezgotówkowy (pieniądz bankowy)- jest to pieniądz występujący na rachunkach w banach, za pomocą tych pieniędzy możemy bezgotówkowo poleceniem przelewów regulować nasze zobowiązania, płacić rachunki. Formą bezgotówkową stały się czeki.
Czek- to forma pieniądza bankowego. Jest dokumentem za pomocą którego jego wystawca zleca swojemu bankowi wypłacenia podanej w tym dokumencie sumy pieniężnej okazicielowi lub określonej osobie.
Pieniądz elektroniczny- znajduje się w pamięci komputera,a wszystkie transakcje dokonywane są z wykorzystaniem urządzeń elektronicznych. Czek i inne formy np. przelewu pieniężnego zastępowane są kartami magnetycznymi.
Funkcje pieniądza
- miernik wartości- pieniądz mierzy wartość towaru i wyraża ją w cenie. (Cena jest pieniężnym wyrażeniem wartości towaru)
- środek cyrkulacji (wymiany)- pieniądz pełni rolę pośrednika w wymianie towarowej, dzieli wymianę na kupno, sprzedaż.
- środek tezauryzacji (gromadzenie wartości)- w tej funkcji pieniądz występuje wówczas, kiedy wycofany jest z obiegu. (zamrożenie ich obiegu na rynku np. w sejfie, zakopanie, gromadzone w skarbonkach, przetrzymywane w domach)
- środek płatniczy (odroczonych płatności)- pieniądz w takiej funkcji występuje wówczas, kiedy np. mamy do czynienia z płatnościami kredytowymi, akt przekazania towaru, nie pokrywa się z aktem przekazania w czasie równowartości za ten towar; (płatności za rachunki: telefoniczne, prąd, gaz). Płacimy po wykorzystaniu „towaru”.
Wszystkie te funkcje mogą również wystąpić w wymiarze międzynarodowym, wtedy mówimy o funkcji pieniądza międzynarodowego. Tą funkcje posiadają tylko niektóre waluty, np.: dolar, euro. Aby dana waluta mogła pełnić funkcje pieniądza międzynarodowego, musi być jej dużo na rynku, aby przy jej pomocy realizować bezproblemowo transakcje na rynku międzynarodowym. Aby dany pieniądz mógł się stać pieniądzem międzynarodowym, dostępnym dla innych krajów musi być duży udział danego kraju w handlu światowym. Ponieważ wówczas dana waluta dostaje się do obiegu w gospodarce światowej.
Pieniądz bezgotówkowy SDR również pełni rolę pieniądza międzynarodowego. Jest on kreowany przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Funkcjonuje w gospodarce od początku lat `70.
SDR←MFW
Kryteria konwergencji lub kryteria zbieżności
- Niski poziom inflacji (średnia z 3 krajów o najniższej stopie inflacji + 1,5ptk.)
- Stopy procentowe (obliczane w podobny sposób + 2ptk. )
- Deficyt budżetowy nie powinien przekraczać 3ptk. PKB
- Dług publiczny nie powinien być większy niż 60% PKB
- Przestrzeganie przez co najmniej 2 lata, marż wahań kursowych obowiązujących w Europejskim Mechanizmie Kursowym ERM II
Analiza rynku
Rynek- wywodzi się od niemieckiego słowa RING i oznaczało plac, miejsce, gdzie dokonywane były transakcje handlowe (spotykali się sprzedający i kupujący).
Rynek współczesny- to ogół transakcji kupna i sprzedaży, oraz warunków umożliwiających dokonanie tychże transakcji. W wyniku relacji między kupującymi i sprzedającymi określone zostają ilości nabywanych i sprzedawanych dóbr i ich ceny.
RODZAJE RYNKU wg kryteriów:
Kryterium: Rodzaj towaru
- Rynek dóbr i usług konsumpcyjnych (art. spożywcze, odzieżowych, usług medycznych)
- Rynek czynników produkcji (ziemi, pracy, kapitału rzeczowego i finansowego)
Kryterium: Zasięg terytorialny
- Rynek lokalny (którego transakcje skoncentrowane są na bliskiej okolicy: mieście, wsi)
- Rynek regionalny (obejmuje określony rejon: Śląsk, wielkopolska, produkty charakteryzujące dany region)
- Rynek krajowy (obejmuje cały kraj)
- Rynek międzynarodowy (np. rynek UNI Europejskiej)
- Rynek światowy (obejmuje wszystkie kraje świata)
Kryterium: Równowaga rynkowa
- Rynek zrównoważony (wielkość popytu = wielkość podaży, a ceny są stabilne)
- Rynki niezrównoważone
- rynek konsumenta- odbiorcy, nabywcy (wielkość podaży > wielkość popytu)
- rynek producenta- dostawcy (wielkość popytu > wielkość podaży)
Kryterium: Legalność transakcji
- Rynek legalny (biały) np. biuro podatkowe, zarejestrowane i odprowadzające wszystkie należności
- Rynek półlegalny (szary) np. dorabianie do pensji, malowaniem, naprawami itp. bez umowy (i podatku)
- Rynek nielegalny (czarny) np. handel: kradzionymi samochodami, żywym towarem, organami ludzkimi, handel narkotykami, handel bez zezwolenia: bronią, alkoholem, papierosami
Kryterium: Swoboda działania podmiotów gospodarczych
- Rynek wolny
- Rynek regulowany (planowany, sterowany)
Na rynku wolnym przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, podejmują suwerenne decyzje gospodarcze, dotyczące alokacji zasobów, ilości nabywanych i sprzedawanych dóbr ich cen, a władza gospodarcza (rząd) nie sprawuje na nim żadnej bezpośredniej kontroli
Na rynku regulowanym rząd podejmuje część decyzji zamiast producentów, konsumentów i sprawuje nad nim kontrole (np. dotyczące minimalnych płac, cen skupu, kasuje koncesje).
Przez samo prawo PAŃSTWO reguluje GOSPODARKĘ.
! ! ! WOLNY RYNEK NIE ISTNIEJE ! ! !
Zawsze mamy pewną kombinacje rynku i państwa, dlatego mówimy o gospodarce mieszanej tzw.:
„mixed economy” (mieszana gospodarka) – podkreślająca, że nie mamy wolnego rynku.
PODZIAŁ RYNKU
ze względu na liczbę podmiotów (przedsiębiorstw) funkcjonujących w jednej gałęzi.
Rynek od strony podaży Rynek od strony popytu
(sprzedającego) (kupującego)
R
Y
N
E
K
czysta konkurencja czysta konkurencja
konkurencja monopolistyczna konkurencja monopsonowa
oligopol oligopson
monopol pełny monopson
Podstawowe modele rynku od strony podaży i popytu
Rynek konkurencji
Konkurencja doskonała (czysta)
1) Ilość przedsiębiorstw: bardzo dużo podmiotów (setki tysięcy), każdy z nich dostarcza bardzo małą ilość produktu na rynek
2) Rodzaj produktu: produkt jednorodny- ten sam produkt
3) Wpływ na cenę: Nie mają wpływu na cenę, kształtuje się na rynku jako wypadkowa podaży i popytu, lub jest narzucona przez odbiorce, np. może być po stronie monopson (cena akceptowana- producent jest zmuszony akceptować ceny, która ukształtowała się na rynku, producent występuje na rynku w roli ceno biorcy )
4) Rodzaj konkurencji: - konkurencja cenowa
- konkurencja poza cenowa (reklama, nowość jakość, znak firmowy)
...
MonaMi82