(Dziwne gwiazdy).pdf

W SKRîCIE

AKUSTYKA MUZYCZNA

wntrz s g¸adkie, a ich gruboæ wystar-

cza, aby by¸y sztywne (oko¸o 0.4 mm

w przypadku metalu, 2 mm Ð drewna),

rodzaj materia¸u nie gra roli.

Do przekonania wielu muzykw nie

wystarczy¸yby jednak nawet ca¸e stosy

wynikw badaÄ. ãWszyscy wiemy, ýe

drewniane flety s duýo bardziej dolce

Ð mwi flecistka Paula Robison. Ð Z¸oty

flet natomiast brzmi jak instrument ze

z¸ota. Flety srebrne s o wiele ýywsze.Ó

Przyczyn odmiennego tembru drew-

nianych i metalowych instrumentw s

rýnice w procesie ich obrbki, a nie sam

materia¸ Ð twierdzi Robin Jakeways, fi-

zyk z University of Leeds. Na przyk¸ad

otwory w drewnianych fletach s po

prostu przewiercone, podczas gdy w

metalowych ich wywini«te brzegi two-

rz niewysokie ko¸nierze zwane ko-

minkami. Brian Holmes, fizyk z San

Jose State University i profesjonalny wal-

tornista w orkiestrze, cytuje prac«, w

ktrej wykazano, ýe klarnety z metalu

lub tworzywa maj otwory o znacznie

ostrzejszych kraw«dziach niý drewnia-

ne. Po zaokrgleniu otworw klarnety te

bardziej przypominaj brzmieniem

drewniane.

Materia¸y rýni si« takýe zdolnoæci

przewodzenia ciep¸a i przenoszenia

drgaÄ. ãChociaý drgania nie musz mie

istotnego wp¸ywu na brzmienie, wyko-

nawca inaczej ÇczujeÈ instrumentÓ Ð wy-

jaænia Holmes. Jest rzecz ludzk prze-

konywa samego siebie, ýe instrument

z cennego materia¸u, na ktry wyda¸o si«

mnstwo pieni«dzy, brzmi lepiej. Poza

tym, na co zwraca uwag« flecista James

Galway, moýna by niemal pewnym, ýe

jakoæ wykonania instrumentu z wartej

70 tys. dolarw platyny b«dzie niezwy-

kle wysoka. ãLudzie prbuj mj instru-

ment i twierdz, ýe jest lepszy Ð mwi

Galway. Ð Oczywiæcie, ýe jest lepszy! To

G¸ucha mi¸oæ

Czy upodobanie muzykw

do instrumentw z egzotycznego

drewna zagraýa lasom tropikalnym?

ûelazny zb

Zawd dentysty jest by moýe jedn

z najstarszych profesji. Na galloromaÄskiej

nekropolii datowanej na I lub II wiek n. e.

francuscy badacze znaleli czaszk«

m«ýczyzny z zachowanym implantem

grnego przedtrzonowca wykonanym

z ýelaza. Poniewaý implant i z«bod¸

pasuj idealnie, a ýelazo i koæ si« zaz«biaj,

Eric Crubzy i wsp¸pracownicy z Universit

de Toulouse wnioskuj, ýe rzemieælnik,

ktry sporzdzi¸ ten implant, mia¸ za model

prawdziwy zb, po czym wbi¸ t«

ãcz«æ zamiennÓ w dzis¸o. Auu!

w Virginia Tech na temat muzy-

ki i jej odbioru przez cz¸owieka

fizyk John W. Coltman zademonstro-

wa¸ coæ, co opisa¸ juý na pocztku lat

siedemdziesitych. Poprosi¸ zebranych

o odwrcenie wzroku, po czym dwu-

krotnie zagra¸ na flecie t« sam melodi«.

Spyta¸ nast«pnie, czy ktokolwiek zauwa-

ýy¸ jakæ rýnic« pomi«dzy wykonania-

mi. Nikt si« nie zg¸osi¸ Ð oba wydawa¸y

si« takie same.

Wwczas Coltman zdradzi¸ swj for-

tel: za pierwszym razem gra¸ na trady-

cyjnym flecie poprzecznym z lekkiego

drewna czereæniowego, za drugim Ð na

flecie o identycznej budowie, lecz wy-

konanym z betonu.

Dla kogoæ, kto zetkn¸ si« z fizyk in-

strumentw d«tych, odkrycie Coltma-

na nie jest ýadn rewelacj. Bez wzgl«-

du na to, czy drgania s wzbudzane na

kraw«dzi otworu wlotowego jak we fle-

cie, czy za pomoc stroika jak w przy-

padku klarnetu, czy teý przez napi«cie

warg jak w waltorni, rd¸em dwi«ku

jest drgajcy s¸up powietrza wewntrz

instrumentu. Dwi«k wydostaje si« na

zewntrz przez otwr na koÄcu pisz-

cza¸ki lub otwory boczne, a nie powsta-

je w wyniku drgaÄ korpusu instrumen-

tu tak jak w instrumentach strunowych.

Z dziesitkw publikacji, niektrych

sprzed 100 lat, wynika jeden zasadni-

czy wniosek: jeæli tylko æcianki we-

Komputer szkodzi, komputer pomaga

Wed¸ug Erika L. Nilsena z Lewis and Clark

College korzystanie z ekranu komputera

to ogromne obciýenie dla wzroku. Gdy

wpatrujemy si« w rozmyte, sk¸adajce si«

z pikseli litery, proces akomodacji oka zachodzi

15Ð20 tys. razy w cigu przeci«tnego dnia pracy.

Prawdopodobnie juý wkrtce b«dzie moýna

temu zaradzi. Rozwizaniem s okulary,

dobierane jednak nie w sposb tradycyjny,

z wykorzystaniem planszy ze zmniejszajcymi

si« literami, lecz za pomoc specjalnego

testu ekranowego Ð naraýenie oczu

powinno si« dzi«ki nim zmniejszy.

Dziwne gwiazdy

Co si« dzieje, gdy gwiazda o duýej masie

ulegnie kolapsowi do postaci stabilnego

zbioru neutronw? Aý do roku 1984

astronomowie nie mieli na ten temat

wyrobionego zdania. Wtedy to Edward Witten

z Institute for Advanced Study w Princeton

(New Jersey) zasugerowa¸, ýe mog one

ewoluowa dalej do superg«stych zlepkw

kwarkw dziwnych Ð jednego z szeæciu

typw kwarkw, ktre s najmniejszymi

sk¸adnikami materii. Teraz Vladimir Usov

z Instytutu im. Weizmanna w Izraelu poda¸

pe¸ny opis rýnic mi«dzy gwiazdami

neutronowymi a dziwnymi: gwiazdy dziwne

emitowa¸yby 10Ð100 razy wi«cej energii

w promieniowaniu rentgenowskim

niý gwiazdy neutronowe; promienie X

powinny wystrzeliwa w postaci

milisekundowych impulsw; a takie gwiazdy

dziwne mia¸yby zawiera niewielkie

domieszki elektronw i wobec tego emitowa

wysokoenergetyczne promieniowanie gamma.

Zgodnie z tymi kryteriami obiekt zwany

1E1740.7-2942, ktry obecnie uwaýany

jest za czarn dziur«, to mocny kandydat

na gwiazd« dziwn.

FLECISTA JAMES GALWAY na czele nowojorskich muzykw w 1986 roku. Popyt na in-

strumenty d«te z egzotycznych gatunkw drewna moýe zagrozi lasom tropikalnym.

Cig dalszy na stronie 14

12 å WIAT N AUKI Maj 1998

P odczas niedawnej konferencji

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: