Instrumenty ochrony powietrza oraz metody ich wykorzystania.pdf

INSTRUMENTY OCHRONY POWIETRZA ORAZ METODY

ICH WYKORZYSTANIA

Skażenie środowiska jest zarówno przyczyną obniżenia jakości jak i

wymiernych, często znacznych strat , w gospodarce każdego, dotkniętego nim

kraju. Zmniejszają one dochód narodowy i poprzez to obniżają poziom dochodów

indywidualnych, wpływając na wielkość konsumpcji indywidualnej i zbiorowej, a

także na konkurencyjność produktów krajowych na rynku międzynarodowym.

Szacunki wielkości tych strat gospodarczych spowodowanych skażeniem

środowiska w szeregu krajów wykazały, że odpowiadają one wartości kilku procent

produktu krajowego brutto (PKB). Zmniejszenie skażenia bądź niedopuszczenie do

jego wzrostu wraz z rozwojem gospodarczym wymaga środków, często

niebagatelnych. W szczególnie niekorzystnej sytuacji znajdują się kraje, w których

skażenie jest już wysokie, a wielkość dochodu narodowego i efektywność

gospodarcza jeszcze niewielka.

W Polsce nadal istnieje ogromna różnica w wielkości realnych wydatków na

ochronę środowiska jaka dzieli nas od krajów wysokorozwiniętych. O ogromnej

różnicy w finansowaniu ochrony środowiska, jaka dzieli ciągle nas od krajów

wysokorozwiniętych, świadczy najdobitniej suma wydatków na ten cel przypadająca

rocznie na jednego mieszkańca. Niewiele jest informacji o wymiernych efektach

ochrony środowiska, czyli wpływ na zdrowie i życie.

Tworzenie i realizacja skutecznej polityki ochrony środowiska , w tym

ochrony atmosfery, zwłaszcza przy bardzo, jak widać, ograniczonych środkach

wymaga pełnego wykorzystania wszystkich możliwych instrumentów (środków).

Wybór instrumentów wynika z analizy czynników wpływających na stan

środowiska na obszarze będącym przedmiotem ochrony. Stawia to pod znakiem

zapytania celowość opracowywania analiz określających skutki funkcjonowania

pojedynczych zakładów, nie uwzględniających współoddziaływania wszystkich

innych źródeł emisji, nie koniecznie dużych.

Czynniki wpływające na stopień skażenia powietrza

Stopień (stan) zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego nad wybranym

obszarem zależy (najogólniej) od 5 czynników:

- wielkości emisji z wszystkich emitorów znajdujących się na tym obszarze oraz

rodzaju, ilości, rozmieszczenia i wysokości efektywnej emitorów,

- napływu zanieczyszczeń spoza tego obszaru,

- warunków klimatycznych i meteorologicznych regionu, na którym znajduje się

rozpatrywany obszar,

- ukształtowania terenu,

- zagospodarowania terenu.

Pierwsze dwa czynniki ( wielkość emisji i napływ zanieczyszczeń ) charakteryzują

strumienie zanieczyszczeń i sposoby ich wprowadzania do atmosfery, pozostałe określają

warunki rozprzestrzeniania się w niej zanieczyszczeń. W sumie kształtują one

przestrzenno-czasowy rozkład stężeń - imisji.

Emisja - charakteryzuje dany emitor [g/kg; mg/g itd.], określa także skuteczność

działania urządzeń oczyszczających, a zarazem określa ilość zanieczyszczeń

unoszonych do atmosfery [t/h; kg/h itp.].

Imisja - opisuje rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń poprzez określenie ich

stężenia [mg/m 3 ].

Kształtowanie stanu zanieczyszczenia atmosfery nad wybranym terenem możliwe

jest przez wpływanie na jedynie niektóre z oddziaływujących nań czynników. Praktycznie

bowiem możliwości zmieniania klimatu i warunków meteorologicznych są żadne a

ukształtowania terenu na ogół znikome. Za podstawowe, antropogenne przyczyny

nadmiernego skażenia atmosfery (istniejącego lub mogącego wystąpić w wyniku

planowanych działań, np. budowy nowych obiektów, zmian w zagospodarowaniu terenu)

trzeba uznać: nadmierną emisję zanieczyszczeń ze źródeł znajdujących się na

rozpatrywanym obszarze, niekorzystne rozmieszczenie, wysokość i nadmierną

koncentrację źródeł, zwłaszcza niskich, wadliwe zagospodarowanie terenu (jego

zabudowę lub inne obiekty przestrzenne) utrudniające jego naturalne przewietrzanie, a w

efekcie pogarszające możliwości szybkiego rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w

przyziemnych warstwach atmosfery i ich rozcieńczenie w powietrzu (obniżenie stężeń),

napływ zanieczyszczeń spoza obszaru działania systemu.

Jako główne kierunki działania w zakresie ochrony atmosfery należy przyjąć:

- zmniejszenie emisji (lub niedopuszczenie do jej wzrostu) na rozpatrywanym obszarze

poprzez likwidację znajdujących się tam źródeł emisji (lub niedopuszczenie do

powstania nowych) bądź zmniejszenie emisji z tych źródeł,

- zmiany warunków rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń polegające bądź na ułatwieniu

ich rozcieńczenia w powietrzu bądź na ograniczeniu ich oddziaływania na strefy

podlegające szczególnej ochronie,

- zmniejszenie emisji ze źródeł znajdujących się poza obszarem systemu (lub

niedopuszczenie do jej zwiększenia), poprawę warunków rozprzestrzeniania się

zanieczyszczeń z tych źródeł.

Największe są możliwości zmniejszenia emisji ze źródeł znajdujących się na

obszarze podlegającym kontroli oraz warunków wprowadzania emitowanych z nich

zanieczyszczeń do atmosfery, a także warunków rozprzestrzeniania się ich, poprzez

zmiany w zagospodarowaniu terenu.

Realne, choć często ograniczone, są możliwości zmian strumienia

zanieczyszczeń napływających z zewnątrz , lecz skutki tych zmian następują na ogół

wolno. Te właśnie trzy grupy możliwych oddziaływań winny wytyczać kierunki polityki

ochrony atmosfery i kształtować instrumenty jej realizacji.

Instrumenty (środki) ochrony atmosfery można podzielić na:

- prawne,

- ekonomiczne,

- techniczne

- organizacyjne.

Mogą być także niekiedy wykorzystywane środki polityczne .

Pierwsze dwa rodzaje środków kształtują politykę ochrony środowiska

(państwa, regionu, jednostki administracyjnej), wraz z pozostałymi stanowią także

narzędzia dla realizacji tej polityki.

W praktyce trudno jednak oddzielić rozwiązania techniczne od

organizacyjnych , zaś realizacja jednych i drugich z reguły wymaga zaangażowania

środków finansowych.

Rozwiązania legislacyjne mogą często być wdrażane wyłącznie wtedy, jeśli

towarzyszą im odpowiednie instrumenty ekonomiczne.

Środki prawne:

- zasady konstytucyjne ; np. państwo i jego organy stwarzają warunki prawne dla

skutecznej ochrony środowiska i są zobowiązane do ich egzekwowania,

- prawo międzynarodowe; konwencje, umowy dwu- i wielostronne ,

- uregulowania ustawowe oraz wykonawcze akty prawne obejmujące zakazy i nakazy

oraz sposoby ich egzekwowania, w tym zwłaszcza ustawy o ochronie środowiska, które

określają: rodzaje zagrożeń, normy dopuszczalnego skażenia poszczególnych jego

komponentów (w przypadku powietrza atmosferycznego np. wartości max

dopuszczalnych imisji oraz odpowiadające im czasy ekspozycji), normy dopuszczalnych

ilości zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska (np. strumienie lub wskaźniki

dopuszczalnej emisji), sposoby postępowania w przypadkach wystąpienia zagrożeń,

sposoby oceny określania uciążliwości, rodzaje i kompetencje organów pełniących

nadzór nad stanem środowiska, zasady odpowiedzialności karnej i cywilnej,

- prawo lokalne określające dodatkowe (nie sprecyzowane w prawie krajowym)

ograniczenia, zakazy i nakazy oraz środki ich egzekwowania, mogą to być np. lokalne

opłaty i podatki, czy zakazy spalania wybranych rodzajów paliw w określonych miejscach

czy sytuacjach i użytkowania pojazdów z silnikami spalinowymi.

Środki ekonomiczne:

- polityka cen, ceł i podatkowa preferencja produkcji, importu oraz stosowania

urządzeń i technologii niskoemisyjnych i o niskim zapotrzebowaniu energii. Mogą to

być np. relatywnie niższe ceny benzyny bezołowiowej czy ulgi przy zakupie nowego

samochodu z katalizatorem pod warunkiem oddania do kasacji starego, napędzające

równocześnie koniunkturę w przemyśle samochodowym,

- systemy preferencji obejmujących niskoprocentowe kredyty, ulgi podatkowe i

dotacje na działania zmierzające do ograniczenia emisji, oszczędności paliw i energii,

poprawy warunków rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń oraz rekompensujące koszty

eksploatacji urządzeń i innych rozwiązań wchodzących w skład systemów ochrony

atmosfery,

- systemy opłat i kar za emisję oraz podatków pośrednich związanych z działalnością

powodującą emisję, w tym zasady naliczania, gromadzenia, wykorzystania i

dysponowania zgromadzonymi z nich środkami,

- zasady tworzenia fundacji proekologicznych i gospodarowania ich środkami.

Środki techniczno-organizacyjne:

* ograniczenie emisji poprzez modyfikację technologii w sferach produkcji i konsumpcji w

kierunku zmniejszenia strumieni szeroko rozumianych odpadów (stałych, ciekłych i

gazowych oraz odpadowej energii) w tym oczywiście zmniejszenia strumieni gazów

odlotowych oraz unosu zawartych w nich zanieczyszczeń. Straty energii wiążą się w

prosty sposób z koniecznością wytwarzania jej w większych niż jest to niezbędne

ilościach, co z kolei, jak to ma miejsce w Polsce, przy pokrywaniu większości potrzeb

energetycznych -poprzez spalanie paliw powoduje nadmierny unos zanieczyszczeń w

spalinach. Można tego dokonać poprzez:

* substytucję surowców a zwłaszcza paliw ,

* ograniczenie strat energii podczas jej produkcji, transportu nośników energii oraz

wykorzystania,

* stosowanie scentralizowanych , skojarzonych systemów wytwarzania i dystrybucji

czynników energetycznych,

* odzysk i wtórne wykorzystywanie energii odpadowej a poprzez to zmniejszenie

ilości spalanych paliw i związanego z nim unosu,

* wykorzystanie energii odnawialnej (wiatru, słońca, biomasy) i geotermalnej,

* oczyszczanie gazów odlotowych,

* poprawę warunków rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w dolnych warstwach

atmosfery poprzez zwiększenie efektywnej wysokości emitorów, zastępowanie grup

niskich emitorów (zwłaszcza o wylotach znajdujących się w strefie cienia

aerodynamicznego) wyższymi, pojedynczymi emitorami, a także przez likwidacje

przeszkód terenowych powodujących kumulację zanieczyszczeń w warstwie

przyziemnej lub oddzielenie za pomocą takich przeszkód stref o dopuszczalnym,

większym skażeniu od stref podlegających specjalnej ochronie, przy równoczesnym

zapewnieniu dobrego przewietrzania obu stref,

- dyslokację źródeł emisji do stref o ułatwionych warunkach rozprzestrzeniania się, w

tym wytyczenie i specjalne oznakowanie objazdów terenów zurbanizowanych (dla

ruchu tranzytowego),

- zastępowanie środków transportu powodujących emisję środkami mniej uciążliwymi

(samochody i autobusy - trolejbusami, tramwajami, szybką koleją miejską czy metrem,

przewóz samochodów koleją elektryczną w strefach podlegających szczególnej

ochronie lub przy dalekim tranzycie),

- organizację parkingów poza strefami podlegającymi specjalnej ochronie oraz

zastępczego, sprawnego transportu do tych stref i wewnątrz nich,

- tworzenie organizacji, stowarzyszeń dla wspólnego odzysku i zagospodarowania

energii odpadowej, wykorzystania zasobów energii odnawialnej, zaopatrzenia w

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: