ONTOGENEZA.doc

ONTOGENEZA

1. Prawo Haekla – prawo biogenetyczne, prawo odkryte w 1864 roku przez F. Mullera a sformułowane w 1866 roku przez E. Haekla, głoszące, że rozwój osobniczy (ontogeneza) jest skróconym i szybkim powtórzeniem (rekapitulacją) rozwoju zarodkowego czyli filogenezy. W swej pierwotnej postaci to prawo odegrało ważną rolę w rozwoju teorii ewolucji ontogenezy.

2. Anafaza – faza mitotycznego i mejotycznego podziału jądra komórki, tzw. faza rozejścia się chromatyd lub chromosomów do biegunów wrzeciona podziałowego.

3. Metafaza – faza mitozy i mejozy, w której podzielone chromosomy ustawiają się w płaszczyźnie równikowej wrzeciona podziałowego.

4. Ontogeneza – rozwój osobniczy, całokształt procesów morfologicznych i fizjologicznych trwających od momentu zapłodnienia do śmierci osobnika.

5. Czynniki ontogenezy:

a) endogenne – genetyczne (geny), paragenetyczne (prawa Mendla), niegenetyczne (np. wiek rodziców)

b) egzogenne – modyfikatory środowiska, np. klimat

6. Etapy ontogenezy:

a) etap embrionalny – rozwój zarodkowy, okres życia wewnątrzmacicznego, trwa 40 tygodni czyli 9 miesięcy:

·         8 dzień – podokres jaja płodowego, od zapłodnienia do pierwszego podziału

·         8 tydzień – podokres zarodkowy, związany z bruzdkowaniem

·         9-40 tydzień – podokres płodowy, kończy się porodem

b) etap postembrionalny:

·         4 tydzień – noworodek

·         1 rok – niemowlę

·         6-7 lat – wczesne dzieciństwo

·         15-18 lat – starcze dzieciństwo, po osiągnięciu dojrzałości płciowej

·         23 rok – wiek młodzieńczy, dorastanie

·         35 rok (kobiety)-40 rok (mężczyźni) – wiek dojrzały, występują pierwsze objawy starzenia

·         50-60 lat – wiek późnej dojrzałości

·         powyżej 60 lat – starość

7. Zygota – komórka powstała w wyniku połączenia się gamety żeńskiej z gametą męską (zapłodnienie) dająca początek nowemu organizmowi.

8. Stadia zarodkowe:

a) morula – stadium rozwoju zarodkowego złożonego z kilkudziesięciu blastomerów, poprzedzających blastulę; w jajach bruzdkujących całkowicie morula wyglądem podobna jest do owocu morwy

b) blastula – wczesne stadium rozwoju zarodkowego, w procesie bruzdkowania powstaje pęcherzyk wypełniony płynem którego ściany tworzy pojedyncza warstwa komórek (blastomerów) – blastoderma, która otacza jamę blastuli (pierwotną jamę ciała czyli blastocel)

c) gastrula (gastrulacja) – stadium w rozwoju zarodkowym, które prowadzi do wyodrębnienia się listków zarodkowych, polega ono na wpukleniu się do wnętrza jednej części blastuli, wpuklona ściana tylko styka się ze ścianą przeciwną wyciskając blastocel, w wyniku czego powstaje nowa jama zwana prajelitem (jest to wewnętrzna jama gastruli mająca postać worka, którego ściany tworzy endoderma), która otwiera się na zewnątrz otworem zwanym pragębą (stanowi ona zaczątek otworu odbytowego, gdy ulega przekształceniu pełni rolę otworu gębowego); w etapie gastrulacji powstają również trzy listki zarodkowe – są to zespoły komórek, które w wyniku różnicowania się węzła zarodkowego wyodrębniają tkanki, narządy i układy narządów zarodka:

·         ektoderma – zewnętrzna warstwa komórek gastruli w wyniku której powstaje naskórek i jego wytwory (paznokcie, włosy), tkanka nerwowa, narządy zmysłów, szkliwo zębów

·         endoderma – wewnętrzna warstwa komórek gastruli w wyniku której powstaje nabłonek pokrywający gardło, trąbkę Eustachiusza, migdałki, tarczycę, gruczoły przytarczyczne i grasicę, a także krtań, tchawicę, płuca, przewód pokarmowy (za wyjątkiem jamy ustnej i odbytu), pęcherz moczowy, pochwę oraz cewkę moczową

·         mezoderma – środkowa warstwa komórek gastruli w wyniku której powstają mięśnie, tkanka łączna, chrząstki, kości, struna grzbietowa, krew, szpik kostny, limfa, nabłonek naczyń krwionośnych i limfatycznych, nerki, moczowody, gonady oraz kora nadnerczy

9. Histogeneza – proces organizowania się komórek tkanki w czasie rozwoju zarodkowego człowieka i zwierząt, rozpoczyna się najczęściej w stadium gastruli, ten proces polega na skomplikowanych procesach morfologicznych i biochemicznych zapoczątkowanych przez działanie tzw. centrum organizacyjnego.

10. Homeostaza ontogenetyczna – utrzymanie pewnego stanu równowagi między czynnikami wewnętrznymi osobnika, a ciągle zmieniającymi się czynnikami zewnętrznymi.