Cadigan Pat - Wzory.pdf - Cadigan Pat - ssaaggaa

Pat Cadigan

Wzory

Zbiór opowiadań

Wstęp

Bruce Sterling

W tytułach książek science fiction oczekuje się ostrych gorących pizz, jak na

przykład Rocket Thrust Galaxy Blast Trek! Albo jeszcze lepiej tandetnego liryzmu,

pełnego chwytliwych słówek w stylu: „gwiazda”, „pieśń”, „sen”, „taniec” (książka

pod tytułem Gwiezdna pieśń tancerza snów mogłaby z łatwością stać się bestsellerem

SF).

Ale zamiast tego mamy oto przed sobą zbiór opowiadań, który jest zatytułowany

po prostu Wzory, a gdy do niego zajrzycie (co wkrótce uczynicie, o ile macie choć

trochę rozumu), okazuje się, że jest to, hm, bardzo niezwykła science fiction.

Właściwie jest to coś w rodzaju science fiction fantasy. Albo nawet science fiction

fantasy horror.

A może najlepiej będzie, jeśli pominę tradycyjne etykietki i powiem tak. Kiedy

przekroi się opowiadania Pat Cadigan, tryskają one prawdziwą krwią. Nie jest to

ściśle mówiąc zwyczajna krew... raczej coś w rodzaju najwyższej jakości silikonowej

substancji, posiadającej woń, która oszołamia, a może nawet wzbudza pragnienie

(gul, gul) w sposób, do którego nie przywykliście (a to z kolei może wywołać pewien

dyskomfort).

Są to opowiadania wizjonerskie z... z domieszką pewnych trudnych do

zdefiniowania, lecz mrożących krew w żyłach spostrzeżeń dotyczących owej

niewidzialnej infrastruktury końca dwudziestego wieku! Tak jest! Niniejsza książka

Wzory jest tym, co stanowi sedno współczesnej „komercyjnej science fiction”, kiedy

jest ona naprawdę pełna wyobraźni, a nie wyłącznie rozrywkowa.

Bowiem pisarstwo Pat Cadigan sprawia, że to, co niewidzialne, staje się

widzialne. Wyłaniają się z niego pewne aspekty współczesnej rzeczywistości, których

wcześniej nie dostrzegaliście – wzory, naprawdę, które można nazwać jedynie

Cadiganeską. Telewizja, uchowaj Boże, jest ich pełna. Jak program muzyczny

w telewizji kablowej BET – osobiście jeden z moich ulubionych – pod tytułem

„Video Soul.” Doświadczony czytelnik Cadigan będzie siedział sztywno jakby kij

połknął i nie przepuści takiej gratki.

A nie zapominajmy również o postmodernistycznym Elvisie – Michaelu

Jacksonie. Michael Jackson jest z krwi i kości, prawda? Mam na myśli to, że jest

żywym człowiekiem, a nie fotograficznym negatywem. Tyle że Michael Jackson

jest... jak by to ująć... tak bardzo naświetlony, że ludzie po prostu wchłaniają jego

obraz w ten sam sposób, w jaki wchłaniali opad po Czernobylu.

Michael jest kimś w rodzaju przodka dla arcymodnego i quasi-naiwnego

antybohatera opowiadania Cadigan pod tytułem „Kuszenie Ślicznego Chłopca.”

Przeczytajcie je – jest w tym zbiorze i jest genialne – a zyskacie zupełnie nowe

spojrzenie na ową reklamę płyty, która zapewnia (nie żartuję): „Prawdziwa dusza

Michaela Jacksona.”

Współczesny świat jest podstępny. Dzieje się tak wiele, że najprawdopodobniej

nie jesteście w stanie za wszystkim nadążyć. Ale jeśli macie choć krztę rozumu,

jesteście zapewne boleśnie świadomi faktu, że istnieją gigantyczne roje działań

rozgrywających się pod lśniącymi powierzchniami piętnastosekundowych

wideoklipów. Telewizja globalna porywa świat niczym farba Sherwin-Williams, ale

wiele z tego, co oglądacie w „programach informacyjnych”, ma grubość dokładnie

jednego fosforowego punktu.

A jeśli podejdziecie naprawdę blisko do telewizora – to znaczy tak odczuwalnie

blisko, że aż dotkniecie go nosem i poczujecie strach – przekonacie się, że tak

naprawdę nic tam nie ma; nic, prócz rojów punktów za zimnym statycznym

i skwierczącym szkłem. I nagle znajdujecie się w Cadiganlandzie.

Pat Cadigan jest również podstępna. W jej opowiadaniach dzieje się bardzo

wiele; na każdej stronie jest wiele głębi i mądrości. Pat Cadigan zawsze doskonale

wie, co się święci na długo, zanim jesteśmy w stanie to pojąć.

Jej ulubioną bronią jest wstrząsająca siła pojedynczego zdania, zaś jej ulubionym

obrazem – zwróćcie na to uwagę – igła. Są to kłujące opowiadania zarówno dlatego,

że potrafią dźgać tak, że podskakujecie wybudzeni, jak i dlatego, że potrafią

wpompować w was do pełna odmieniającą umysł substancję, zanim zdążycie

zauważyć, że coś się z wami stało. W typowym opowiadaniu Cadigan (właściwie to

coś takiego nie istnieje, ale jeszcze chwila cierpliwości) odbywamy rejs, szczegółowo

poinformowani, po powierzchni wydarzeń i naraz odkrywamy, że to, co dotychczas

braliśmy za dno, w istocie jest tylko powierzchnią.

Wszystko staje się jasne – wszystko staje się niewypowiedzianie klarowne. To

uczucie to coś, co H. P. Lovecraft – jeden z wielkich wizjonerów SF/horroru, który

kiedyś był właścicielem mrocznych ostępów, pośród których Pat zbudowała

kondominium oraz stację nadawczą – nazwał „kosmicznym strachem.” Nie ma to

wiele wspólnego z krwawą jatką ani z facetem trzymającym topór w dłoni, który

wyskakuje z krzykiem z szafy. To jest chłodna analiza „zdrowia psychicznego” oraz

„prawdziwego świata” pękającego w szwach.

Postacie Cadigan tworzone są na bazie dwóch podstawowych wzorów. Pierwszy

jest chłodny, opanowany, stanowiący całość, w pełni spójny – innymi słowy postacie

emaliowane niczym nowoczesna ceramika. Drugi wzór jest ontologicznie popękany –

ludzie o wnętrzach przypominających worki tłuczonego szkła. (Podział wydaje się

prosty – ale teraz spróbujcie powiedzieć, który wzór jest który!) Postacie, jak

„Deadpan Allie” cyberpunkowa bohaterka klasycznej już powieści SF pióra Cadigan,

Mindplayers, robią prawdziwą karierę na przechodzeniu z Wzoru A do Wzoru

B i z powrotem. Gdy Allie dokonuje tego, zgarnia cały wór błyszczących cacek

z publicznej tożsamości.

A w dodatku czuje się świetnie z tego powodu. Przynajmniej do czasu kolejnej

rundy.

Ale czasami im się to nie udaje. Napotykają pułapkę, ściek – może nazbyt

pospiesznie eksplorują rzeczywistość wokół, może skaczą w nią, może są w nią

popychani; w najbardziej bolesnych wypadkach mogą się nawet w niej rodzić. Ale

jest to miejsce – bez względu na to, czy jest to zimna brudna ulica, czy też

odmieniony za sprawą nowoczesnych technologii stan świadomości – z którego nie

mogą się już nigdy wydobyć.

Zwyczajowy głos narracyjny, jakim posługuje się Cadigan pełen jest sardonicznej

inteligencji i czystego obiektywizmu. Ale przeczytajcie uważnie opowiadania takie,

jak „Anioł” czy „Ene, due, rabe”, a widać jak na dłoni, że Cadigan zna najgłębsze

zakamarki ludzkiego serca. W prozie Cadigan uczucia nigdy nie są tandetne. Bowiem

zdaje ona sobie sprawę, że tragedia istnieje naprawdę i nie boi się stawić jej czoła:

nawet pewnemu rodzajowi zgrzytliwej i nieefektownej tragedii, która sprawia

znacznie większy ból niż szybka dramatyczna różnorodność. Cadigan będzie zmagać

się z sytuacjami, od których inni pisarze stronią, jak od ognia. Nadaje to jej dziełu

zdumiewający wymiar emocjonalny, który... ale nie zwracajcie uwagi na to, co

mówię; po prostu przeczytajcie to niesamowite opowiadanie pod tytułem „Opiekunka

mojego brata” z jego zabójczym ostatnim zdaniem, a sami ujrzycie jego blask jasny

niczym światło dnia w mroźnym zimowym powietrzu.

Pat Cadigan tworzy „science fiction” (w najszerszym tego słowa znaczeniu)

z najlepszego z możliwych powodów: ponieważ posługując się tą właśnie formułą

literacką jest w stanie osiągnąć coś, co niemożliwe jest do osiągnięcia w żadnym

innym gatunku. Ma ona dar kreowania prawdziwie oryginalnych wizji, jak również

dar wypowiadania się z mocą i jasnością. Dary te są rzadkością, w odosobnieniu, ale

kiedy pojawiają się razem, palą przysłowiowym żywym ogniem.

Pozwólcie, że, w charakterze konkluzji, powiem tak: w tym naszym cudownym

i strasznym zarazem świecie – w naszym obecnym środowisku – tym

wideokratycznym świecie luster, soczewek, skanerów, wizerunków medialnych,

powtórek, przewijania do przodu i stopklatek, rosyjskich laleczek i chińskich pudełek,

czymś, co mądrale z uniwersytetów lubią nazywać precesją symulakrów – wzory Pat

Cadigan są czymś – cytuję – rzeczywistym, koniec cytatu.

Ale nie wierzcie mi na słowo. Lepiej przekonajcie się sami. Lepiej zajrzyjcie pod

powierzchnię.

Lepiej odwróćcie stronę.

Cadigan Pat - Wzory.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: