Close William T - Ebola.pdf - Close William T - ssaaggaa

Od Autora

Yambuku jest miejscem istniejącym w rzeczywistości. Tam właśnie siostry

Zakonu Najświętszego Serca Marii Panny z Gravenwezel, we Flandrii, oraz ojcowie z

Scheut prowadzą duży, prężny ośrodek misyjny. Śmiertelna epidemia, spowodowana

nowym wirusem, zwanym Ebola, prawie doszczętnie wyniszczyła pod koniec tysiąc

dziewięćset siedemdziesiątego szóstego roku tę dynamiczną i efektywną placówkę,

będącą niegdyś oazą spokoju.

W czasie epidemii spędzałem w Republice Zairu ostatnie trzy miesiące, mojej

szesnastoletniej służby dla Zairczyków i ich Prezydenta, jako lekarz chirurg.

Ponieważ znałem ich język i zdobyłem wcześniej duże doświadczenie, dołączono

mnie do specjalnego zespołu, składającego się z mieszkańców Zairu oraz

obcokrajowców, którzy walczyli z tą chorobą.

Z czasem wydarzenia okresu epidemii oraz ludzie związani z jej odkryciem,

zarówno ci, którzy zmarli, jak i ci, którzy przetrwali, stali się dla mnie przedmiotem

badawczej pasji, a moje opowieści z tamtych czasów zawładnęły również wyobraźnią

mojej córki, Glenn Close. W tysiąc dziewięćset osiemdziesiątym siódmym roku

pojechaliśmy do Europy, a następnie do Zairu i przez następne trzy lata zajmowałem

się badaniem ludzkich aspektów tej tragedii. W toku tych prac doszliśmy do wniosku,

że wpływ tej choroby na ludzi lasu i na misjonarzy jest historią wartą opowiedzenia.

Z początku dysponowałem tylko fragmentami informacji. Zacząłem je wplatać w

nagrania długich wywiadów z uczestnikami tych wydarzeń. Później uzupełniałem te

materiały prywatnymi listami, pamiętnikami oraz zapiskami naukowymi. Dodając do

tego moje własne spostrzeżenia i fakty będące owocem lat spędzonych w Zairze,

zebrałem materiał stanowiący podstawę mojej powieści.

W walkę z epidemią zaangażowane były setki ludzi o różnym pochodzeniu i

wywodzący się z różnych kultur. Niekiedy łączyłem dwie postacie w jedną;

większość dialogów jest zgodna z moimi wyobrażeniami, o czym wtedy mówiły te

osoby, a chronologia została nieco uproszczona. Wydarzenia jednak oraz ich wpływ

na tych, którzy zmarli, i na tych, którzy przetrwali, są prawdziwe.

Prolog

Lecisz na wschód, w stronę wybrzeża Afryki, sześć stopni poniżej równika;

wysokość trzydzieści parę tysięcy metrów nad poziomem morza. Dwadzieścia

minut przed osiągnięciem linii brzegowej woda staje się błotnistobrązowa od

gigantycznego fartucha szlamu i sproszkowanej roślinności, który szerokim

wachlarzem wdziera się w Atlantyk przy ujściu rzeki Kongo. Na horyzoncie kopuły

cumulusów kotłują się od cienkiej linii gorącej, zielonej mgiełki, aż po błękitne niebo.

Przed tobą widać łachy piasku wytyczające kierunek rzece. Po prawej, schowana w

małej zatoce, leży stara portugalska osada St. Antonio de Zaire, obecnie stanowiąca

część północno-wschodniej Angoli. Odpływ unieruchomił na piaszczystej plaży

szereg łódek.

Po lewej, kilkanaście kilometrów na północ, po drugiej stronie ławicy piasku, leży

wioska o nazwie Banana. Kilka palm chyli się pod naporem przybrzeżnego wiatru.

Wokół drewnianego mola skupiają się zardzewiałe, pofałdowane szopy i rząd chat.

Zairska łódź pilotowa wyruszyła z przystani, aby odbyć swą codzienną podróż na

wyspę Bulabemba strzegąc ujścia rzeki. Brzegowa bateria artyleryjska z czasu drugiej

wojny światowej, zamaskowana gęstą roślinnością, rdzewieje w szańcach. W starych

barakach przebywają bardzo ważni więźniowie polityczni. Woda koloru mocnej

herbaty obmywa pokryte plamami wybrzeże i płynie leniwie przez bagniste tereny

porośnięte gęstwiną mangrowców. Dwaj żołnierze wymachują karabinami w stronę

samolotu.

Odbijasz łukiem od gospodarstw, gdzie na soczystozielonych wyspach hoduje się

bydło, i dalej lecisz wzdłuż rzeki, która ciągnie się w głąb lądu, do Borna, pierwszego

miasta portowego, a następnie do Matadi. Tutaj rzeka się zwęża i nagle silniki

zaczynają wyć, gdy wspinasz się ponad pianę wyrzucaną przez katarakty w Kotle

Piekła. Są to pierwsze z wielu potężnych progów wyciętych w Górach Kryształowych

i ciągnących się przeszło dwieście kilometrów w głąb lądu. W najgłębszych,

najwęższych wąwozach gigantyczne wiry wciągają w swe odmęty całe drzewa i

wypluwają je jak wykałaczki.

Lecisz nisko nad Wyspą Małp, samotną wśród katarakt utworzonych przez

masywne głazy, spoczywające w korycie rzeki. Przed tobą znajduje się zairska

stolica, Kinszasa, i pierwsze katarakty Stanieya. Trzymasz się z dala od obozu

spadochroniarzy położonego obok ozdobionych fontannami ogrodów i zoo, które

należą do posiadłości prezydenta. Po prawej widać kwaterę główną wojsk i

ogołocony postument starego pomnika Henry’ego Mortona Stanieya. Za zatoką, gdzie

buduje się barki rzeczne, lecisz równolegle do prawego brzegu pokrytego

wypielęgnowanymi trawnikami. Tutaj, w rezydencjach ukrytych wśród dostojnych

palm i hibiskusów, z tarasami tonącymi w kwiatach bugenwilli i ogrodami

ocienionymi gąszczem mangowców, mieszkają ambasadorowie, i nieliczni wybrańcy

reżimu.

Teraz kierujesz się w stronę szeregów rdzewiejących barek rzecznych. Wzdłuż

południowego brzegu rozległego basenu Malebo, na gładkiej wodzie koloru koniaku,

między trawiastymi obszarami wypalonego przez słońce mułu, unoszą się kępy

fioletowych hiacyntów.

To właśnie tutaj dwumilionowa populacja Kinszasy mieszka w dzielnicach biedy

rozciągających się na przestrzeni trzydziestu kilometrów kwadratowych:

od rzeki do wzgórz strzegących równiny Bateke. Meldujesz się przez radio wieży w

Ndjili i lecisz na północny wschód, schodząc na sześćset metrów w dół. Przemyka ci

przed oczami opuszczona huta w Maluku: jeden z wielu pomników nieudolnego

planowania. Przelatujesz obok świętej, brunatnej przecinki na zalesionych wzgórzach,

zamieszkanej przez ndoki — złe duchy, które strzegą wejścia do basenu — i dalej,

tam gdzie atramentowe wody Czarnej Rzeki wpadają do Konga.

Od brzegu odbija długa, lśniąca piroga, której burty wystają zaledwie kilkanaście

centymetrów nad poziomem wody. Na dziobie i rufie wąskiej łodzi stoją wysocy,

szczupli mężczyźni w długich spodniach i rozpiętych koszulach, a między stertami

manioku i suszonych ryb siedzi kobieta ubrana na targ w czerwoną, bawełnianą

spódnicę do kostek. Mężczyźni pochylają się, ich silne ramiona i barki równomiernie

przeciągają przez wodę długimi wiosłami.

Gdy rzeka rozszerza się, lecisz wzdłuż głównego nurtu, który wije się między

zalesionymi wyspami. Dzikie bawoły, pasące się na bagnistej polance, podrzucają

głowami i biegną, aby się skryć. Byk broni swojego terenu, gotów do ataku, po czym

zasłania go skrzydło. Wspinasz się na cztery tysiące metrów i przyjmujesz kurs ponad

lasem, do Mbandaka, stolicy Prowincji Równikowej. Po godzinie, na wschodzie, w

oddali, za bagniskami i lasem, błyszczy jezioro Tumba, a pod spodem przesuwa się

powoli Irebu, gdzie więziono katangijskich żandarmów, którzy wymarli z powodu

malarii i odwodnienia. Tuż przed tobą Ubangi wpływa od północy do Konga. Za pięć

minut przekroczysz równik. Meldujesz się wieży w Mbandaka i lecisz wzdłuż

wielkiej rzeki, która ma teraz przeszło cztery kilometry szerokości na północny

wschód, a następnie na wschód, gdzie wpada do niej więcej dopływów z dorzecza

Konga. W ciągu następnej godziny znajdujesz się nad miasteczkiem Bumba. Teraz

lecisz na północ, do odległego o osiemdziesiąt kilometrów Yambuku.

Spoglądasz w dół na zieloną osłonę skrywającą ziemię — część ogromnego terenu

potężnych drzew i bagnisk, które tworzą pas dżungli na kontynencie afrykańskim. To

jest las równikowy, gdzie masywne drzewa spychają szerokolis-

tne poszycie do wilgotnej gleby, gdzie kanelury pni rozrastają się na kształt przypór,

które wiją się po podmokłej ziemi, od podstawy drewnianych gigantów. Pnie

wspinają się poprzez dolne partie lasu na wysokość czterech lub więcej metrów,

zanim rozrosną się w rozłożyste korony. Przy ziemi panuje półmrok, a w powietrzu

dusznym i nieruchomym unosi się wilgoć. Jest cicho, tym wyraźniejsze wydają się

nawoływania niewidocznych ptaków, krzyki małp i odgłosy owadów.

Schodzisz na trzysta metrów i okrążasz wioskę i Katolicką Misję Yambuku, wyciętą z

dżungli przez belgijskich misjonarzy w tysiąc dziewięćset trzydziestym piątym roku.

Od lat jej kościół i szkoły, a później szpital, służyły ponad sześćdziesięciu tysiącom

mieszkańców tego regionu. W tysiąc dziewięćset siedemdziesiątym szóstym roku

szpital miał 120 łóżek i zatrudniał siedemnas-toosobowy personel medyczny; lekarza

nie było, ale pracowali tam doskonale wyszkoleni zairscy asystenci medyczni i trzy

flamandzkie zakonnice pielęgniarki. Aktywnie działała służba prenatalna i

położnictwo, a ambulatorium udzielało pomocy kilku tysiącom osób miesięcznie.

W późnych latach siedemdziesiątych Zair usiłował wydostać się z grzęzawiska

„zairianizacji” — eufemistyczny termin na wywłaszczanie — po którym nastąpiła

„radykalizacja”, kiedy to siły kierujące państwem próbowały naprawić niektóre z

bardziej rażących nadużyć wobec współobywateli. Firmy, duże i małe, zostały

przejęte przez prezydenta Mobutu oraz część jego rodziny i popleczników.

Wynikające z tego faktu niewłaściwe zarządzanie spowodowało chaos adminis-

tracyjny i katastrofę gospodarczą w kraju, i tak już wykorzystanym bez reszty przez

garstkę prominentów. Jednakże, we wrześniu tysiąc dziewięćset siedemdziesiątego

szóstego roku, prezydent podjął dalekosiężne wysiłki mające na celu naprawienie

poczynionego zła. Zachęcano obcych inwestorów, aby ponownie objęli swoje

plantacje, fabryki i firmy, obiecując im odzyskanie sześćdziesięciu procent aktywów.

Jednak gospodarce i usługom dla ludności zadane zostały potężne ciosy. Fundusze

państwowe, przeznaczone na podstawowe dostawy i utrzymanie przedstawicielstw

rządowych we wszystkich sektorach, odpływały na prywatne konta w Szwajcarii i

wydawane były na prestiżowe monumentalne budowle i odrzutowce dla wojska.

Szkoły świeciły pustkami, w szpitalach nie było leków ani instrumentów, a drogi, nie

naprawiane po uszkodzeniach spowodowanych porą deszczową, uniemożliwiały

dostęp do ogromnych obszarów interioru. Poza stolicą kraj wracał do buszu. Zair

zyskał reputację rejonu, w którym, o ile byłoby to w ogóle możliwe, trudno jest

pracować.

Misja Yambuku, ze szkołami, gospodarstwami rolnymi i szpitalem, wciąż była wyspą

prężnego, skutecznego działania w środku gęstego, przesiąkniętego deszczem lasu

równikowego. Pod koniec sierpnia tysiąc dziewięćset siedemdziesiątego szóstego

roku ze szpitala w Yambuku zaczęła rozprzestrzeniać się śmiertelna choroba

krwotoczna, znana później pod nazwą gorączki Ebola, pustosząc misję i okoliczne

wioski. W oazie spokoju i ładu zapanowała groza i śmierć.

Rozdział l

Nocna burza ochłodziła powietrze. Szara mgła spowiła wierzchołki drzew wokół

misji. Dzień rozpoczął się o piątej porannymi modlitwami i śniadaniem w refektarzu.

W chlebie znajdowały się robaki, które wylęgły się w mące. Moczono go w mocnej,

uprawianej na miejscu kawie, której ziarna suszono na słońcu, na betonowej płycie

przed domkiem gościnnym. Siostry Najświętszego Serca Marii Panny, małego zakonu

żeńskiego, pochodzące z flamandzkich gospodarstw wiejskich w pobliżu Antwerpii, z

apetytem jadły kozi ser, plastry bekonu z farmy misyjnej i nieodłączne banany. Z

kościoła, gdzie ojciec Dubonnet odprawiał mszę, dochodziło rozkołysane

współbrzmienie afrykańskiego chóru i rytmu bębnów. Ścieżką, pomiędzy wysokimi

rzędami palm zasadzonych przez pierwszych flamandzkich kolonistów, jakiś chłopak

prowadził chude krowy o szerokich, ostro zakończonych rogach. Minąwszy cmentarz,

na którym spoczywali biali katoliccy misjonarze, chłopak ospałym krokiem wszedł na

dzikie pastwisko, przed laty wydarte dżungli. Chłopiec wspiął się na szczyt

ogromnego kopca termitów, żeby popatrzeć, jak słońce wstaje ponad mgłą.

Na ciemne, lśniące liście mangowców rosnących obok zabudowań misji padło

poranne słońce. W zbudowanych z żółtej cegły pawilonach szpitalnych zaczynał się

ruch. Młoda dziewczyna, niosąca wiadro z pomyjami, wypędziła kurę z oddziału

położniczego i udała się za budynek, żeby opróżnić kubeł w wysokiej trawie. Na

ścieżce, która łączyła szpital z klasztorem, przystanęła kobieta prowadząca starca,

żeby spytać jednego z pracowników o drogę do poradni. Z tyłu klasztoru przez

odsłonięte patio dzieci wlokły się z ociąganiem z sal sypialnych do klas. Inne bawiły

się w klaskanie i skakanie, jeszcze inne się temu przyglądały. Na tylnej werandzie

ostro zadźwięczał dzwonek, a zza rogu szkoły, na czerwonej vespie bez tłumika

brawurowo wyjechała zakonnica. Dzieci zaczęły podskakiwać, krzycząc radośnie:

„Wero, oyeh\ Wero, noki-noki”. Noki-noki — szybko, szybko — było przydomkiem,

jaki nadały siostrze Weronice. Zeskakując ze skutera obciągnęła skromnie szarą

spódnicę. Uczniowie uciekali przed jej śmiechem, gdy klaskała w dłonie i zaganiała

ich do środka, krzycząc noki-noki. Po drugiej stronie podwórka siostra Augustyna,

matka przełożona, wzruszyła ramionami i szarpnęła sznurem dzwonka.

Afrykańscy pracownicy misji czekający w kolejce przed gabinetem Augustyny

powitali ją cichym Mbote, ma merę, gdy przeszła obok nich i usiadła za biurkiem.

Wzywała ich po kolei do siebie, pojedynczo, stawali przed nią i otrzymywali

polecenia, porady lub odpowiedzi na pytania. Augustyna miała posturę flamandzkiej

chłopki, szerokie ramiona i obfity biust. Czarne włosy widoczne spod welonu

przeplatała siwizna.

Siostra Weronika przekazała opiekę nad dziećmi zairskim nauczycielom i

pospieszyła do klasztoru, do biura swojej przełożonej. Przed biurkiem Augustyny

stała kobieta z sinym, podpuchniętym okiem.

— Sama porozmawiam z twoim mężem — rzekła Augustyna. Kobieta odwróciła

się i wyszła z posępnym wyrazem poturbowanej twarzy, poprawiając luźną

spódnicę i zgarniając ją w pasie.

— Znasz jej męża? — spytała Weronika.

— Tylko z widzenia.

— To jeden z grabarzy. Jak się upije, to prawdziwe zwierzę.

— Porozmawiam z nim — odparła Augustyna. — Siostro...

— Nie zdążę na radio — przerwała Weronika. — Masz coś do Lisala? — W wieku

czterdziestu pięciu lat niewysoką, ale kształtną figurę Wery wypełniała energia i

zapał do życia.

— Tak. Powiedz im, że potrzebujemy paliwa do generatora. Poproś, aby nam

przysłali więcej niż dwie baryłki, żeby nam nie zabrakło.

— Coś jeszcze? Mam listę dostaw, którą chcę im podać.

— Jeszcze jedna sprawa, Weroniko. Usiądź.

— Spóźnię się na radio.

— Wiem. Już to mówiłaś.

Weronika usiadła i głęboko odetchnęła.

— Teraz lepiej. Uspokój się. Robisz więcej hałasu niż wszystkie dzieci razem

wzięte. I jak ci już niejednokrotnie mówiłam, musisz naprawić rurę wydechową

w tej vespie.

— Napisałam do mojego ojca. Jeśli po drodze nie ukradną nowego tłumika, Luc

sprawi, ze skuter będzie mruczał jak kotek.

— W porządku. Idź, połącz się z Lisala — powiedziała Augustyna kręcąc głową.

Weronika wypadła z biura i przemknęła obok siostry Antonii, która przylgnęła do

muru i podniosła wzrok do nieba. Nie zwracając uwagi na czekających Afrykanów,

Antonia wepchnęła głębiej bluzkę i wygładziła spódnicę na płaskich pośladkach, po

czym podeszła do drzwi Augustyny. Zastukała delikatnie, niemal przepraszająco.

— Wejdź, siostro — odezwała się matka przełożona.

Antonia weszła przesadnie skromnym krokiem. Czekała z lekko przekrzywioną

głową, kontemplując misternie wyrzeźbioną w drewnie figurkę Matki Boskiej na

biurku Augustyny i myśląc o instrukcjach na cały dzień, które zaraz miała otrzymać.

Małe oczki i wąski nos nadawały jej wygląd myszki.

— Jak już pomożesz Lucie przy nowych matkach, musisz pomóc Ferminie przy

remanencie w aptece. Po południu lepiej znowu policz pościel w pralni.

— Dobrze — odparła Antonia z lekkim skinieniem głowy.

— Czy czegoś potrzebujesz, siostro? Czy mogę coś dla ciebie zrobić? — spytała

Augustyna.

— Absolutnie nie. Jestem zadowolona ze swojej pracy, ale dziękuję za pytanie —

odparła Antonia.

Zrobiła krok do tyłu, obróciła się i, ze złożonymi rękami, jakby przed chwilą

otrzymała komunię, poszła do drzwi. Augustyna popatrzyła, jak wychodzi,

przewróciła papiery na biurku, po czym wezwała Casimira. Pracz, ubrany w koszulę

khaki, szorty i biały fartuch, podszedł nieśmiało. Jego pociągła, smutna twarz

stanowiła preludium do kolejnego sprawozdania o zaginionych prześcieradłach i

powłoczkach. Augustyna była przekonana, że sprzedawał pościel w Yandongi, ale

nigdy nie udało jej się przyłapać go na kradzieży.

Weronika włączyła radio. Monotonny głos Julesa, księdza, który regularnie

kontaktował się ze wszystkimi misjami katolickimi w prowincji, wypełnił pokój

wielkości szafy. Jules wywoływał wszystkie stacje w kolejności alfabetycznej i był

gdzieś przy „M”. Co chwila, na tle zakłóceń, zmieniało się natężenie i tonacja

odbioru. Wera poprawiła regulatory na starej stacji nadawczo-odbiorczej i odbiór

nieco się poprawił. Sprawdziła poziom wody w dwóch starych akumulatorach, które

zasilały to niepewne powiązanie ze światem zewnętrznym, i zanotowała w pamięci,

że musi je napełnić, zanim uruchomiony zostanie na kilka godzin po zachodzie słońca

generator przy źródle. Weronika lubiła majstrować przy pokrętłach i pilnować, żeby

akumulatory były napełnione deszczówką, ale czasami odnosiła wrażenie, że prośby i

dyrektywy, przekazywane przez radio z Lisala, zakłócają ich pracę w misji, a ojciec

Jules nie tolerował żadnych dyskusji. Siostra Lucie, akuszerka w szpitalu i najlepsza

przyjaciółka Weroniki, potrafiła go doskonale naśladować. Twierdziła, że jak łączy

się z Niebiosami, nawet anioły zatrzymują się, żeby słuchać. Weronika usiadła na

taborecie i, czekając, spoglądała na teren misji. Zbliżająca się pora deszczowa miała

być jej dwudziestą spędzoną w Yambuku.

W czasie powstania, gdy większość z tych, którzy potrafili czytać i pisać, została

zabita, ludność była zniechęcona lub zbyt przerażona, żeby wrócić na pola. Weronika

powiedziała wtedy księżom: „Nie ma sensu zachęcać czarnych do modlitwy, gdy

Close William T - Ebola.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: