Cooper James Fenimore - Krzysztof Kolumb.pdf - Cooper James Fenimore - ssaaggaa

James Fenimore Cooper

Krzysztof Kolumb

ROZDZIAŁ I

Według opowiadań Cervantesa i Le Sage'a, potwierdzonych poważniejszymi

świadectwami historii i nowożytnych podróżników, po wszystkie czasy w Hiszpanii

zajazdy były niewygodne, a drogi niebezpieczne. Zdaje się nawet jakoby mieszkańcy

Półwyspu Pirenejskiego pod tym względem nie mieli nigdy zakosztować

przyjemności cywilizacji; bowiem, jak tylko sięgnąć można pamięcią, podróżni byli

w nim zawsze ofiarą złodziei i oberżystów. To samo złe, które dziś istnieje, istniało

już w połowie XV wieku, w epoce będącej początkiem poniżej skreślonych

wypadków.

W październiku 1469 r. nad Aragonią panował Jan II de Transtamare, przebywając ze

swym dworem w Saragossie. Był to jeden z najmędrszych monarchów tego wieku,

lecz zubożony przez liczne walki z burzliwymi i niepodległymi Katalończykami. Z

trudnością też przychodziło mu utrzymać się na tronie, chociaż rządził krajem

obejmującym, oprócz Aragonii i zawisłych od niej Walencji i Katalonii, Sycylię i

Wyspy Balearskie. Władca ten rościł sobie prawo do Nawarry, a korona Neapolu

jemu byłaby przypadła, gdyby nie testament starszego brata i poprzednika,

przeznaczający takową swemu naturalnemu synowi.

Panowanie króla Aragonii było długie i burzliwe, a w epoce wzmiankowanej

nieodzowne wydatki, celem podbicia Katalonii, skarbiec jego zupełnie wypróżniły;

jakkolwiek w tym właśnie czasie zbliżał się dzień tryumfu dla Jana II, gdyż jego

współzawodnik, książę Lotaryngii, umarł w dwa miesiące później. Ale niedozwolono

człowiekowi zaglądać w przyszłość; dość że 9 października 1469 r. w chwili gdy

armia, zostając bez żołdu, miała się rozwiązać, kasa państwa miała skromną sumę,

trzystu sztuk złota.

Wszelako, dla wykonania pewnego zamiaru nader wielkiej ważności, potrzeba było

koniecznie znacznego kapitału. Naradzano się przeto, pochlebiano pożyczającym

pieniądze, albo ich trwożono, a na dworze panował niezwykły ruch. Na koniec

mieszkańcy Saragossy dowiedzieli się, że ich władca ma wyprawić uroczyste

poselstwo do swego sąsiada i krewniaka, króla Kastylii.

Krajem tym rządził wówczas Henryk de Transtamare, noszący imię Henryka IV. Był

to wnuk w linii męskiej stryja Jana II, a więc dość bliski krewny króla Aragonii.

Mimo to potrzeba było przyjaznego poselstwa dla zachowania pokoju między

obydwoma krajami; wiadomość też o zamierzonej wyprawie Aragończycy przyjęli z

zadowoleniem raczej niż podziwem. Henryk kastylijski, chociaż panował nad krajami

rozleglejszymi i bogatszymi od Aragonii, nie był wolny od trosk i kłopotów. Po

rozłączeniu się z pierwszą żoną, pojął Joannę portugalską, której lekkomyślne

postępki wielkie sprawiały zgorszenie; posunięto się nawet też do podawania w

wątpliwość prawowitego urodzenia jedynej córki Henryka i zaprzeczenia jej z tego

względu prawa do następstwa.

Ojciec Henryka miał także z drugiego małżeństwa dwoje dzieci, Alfonsa i Izabellę, z

których ostatnią nazwano później mianem katolickiej.

Objęcie rządów przez Henryka nie obeszło się bez wewnętrznych zatargów. Na trzy

lata przed czasem opowiedzianych tu zdarzeń, brat jego Alfons ogłoszony został

przez pewne stronnictwo królem i wojna domowa rozsrożyła się w kraju. Śmierć

Alfonsa położyła koniec niesnaskom, a pokój, przynajmniej chwilowo, został

przywrócony przez traktat, którym Henryk wydziedziczył własną, a raczej Joanny

portugalskiej córkę, na korzyść siostry Izabelli.

To ostatnie ustępstwo wymuszone było przez konieczność; naturalnie więc starano się

wszelkimi sposobami zniweczyć jego skutki. Między innymi środkami użytymi przez

króla, a bardziej przez jego zaufanych (gnuśność bowiem i obojętność Henryka

powszechnie była znana), starano się także nakłonić Izabellę do zawarcia ślubów z

poddanym lub księciem cudzoziemskim, tak iż w 1469 r. małżeństwo księżniczki

było głównym przedmiotem działania dyplomacji hiszpańskiej. W liczbie

ubiegających się o jej rękę znajdował się syn króla Aragonii; naturalnie więc

mieszkańcy Saragossy, dowiedziawszy się o bliskim wyprowadzeniu poselstwa,

domyślali się, że jest ono związane z tym punktem polityki aragońskiej.

Izabella, sławiona z rozumu, skromności, wdzięków i pobożności, była nadto uznaną

dziedziczką dosyć ponętnej korony; nie dziw przeto, że miała mnóstwo konkurentów,

między którymi znajdowali się Francuzi, Anglicy i Portugalczycy. Zausznicy

dworscy, stosownie do własnych widoków, popierali sprawę tego lub owego

pretendenta, ale królewska dziedziczka, przedmiot tylu zabiegów, ukrywała starannie

skłonność swego serca. Podczas gdy jej brat, panujący król, szukał rozrywki na

południu, ona, przyzwyczajona od dawna do samotności, zajmowała się czynnie

urządzaniem swych interesów, w sposób jaki sama uznała za najwłaściwszy.

Zagrażana kilkakrotnie zamachami na swą osobę, których unikła jedynie szczęśliwym

przypadkiem, schroniła się do Valladolid, stolicy królestwa Leon. Henryk tymczasem

przesiadywał w pobliżu Grenady; ku tej więc stronie zdążała ambasada.

Orszak poselski wyszedł z Saragossy przez jedną z bram południowych, pod eskortą

wojskową. Wszyscy jego członkowie byli uzbrojeni, bo wówczas, kto posiadał jakie

takie mienie, nie mógł się puszczać bez tego środka ostrożności. Za orszakiem

postępował długi tabor przyborów złożonych na mułach i zgraja zbrojnych służalców,

dość podobnych na oko do żołnierzy. Tłumy mieszkańców zalegały drogę, którą szła

ambasada, już to z życzeniami powodzenia, już tworząc rozliczne przypuszczenia

względem jej celu. Lecz ciekawość ma swoje granice, a plotka prędko się zużywa; z

zachodem słońca większa część mieszkańców Saragossy zapomniała już o

wspaniałym pochodzie. Dwóch tylko żołnierzy, stojących na straży u bramy

wschodniej, prowadzącej do prowincji Burgos, jeszcze sobie pod wieczór gaworzyli o

tym zdarzeniu.

— Jeśli don Alonzo de Carbajal puszcza się w daleką drogę, będzie musiał bardzo

pilnować swego orszaku, bo w całej armii aragońskiej nie ma gorszych żołnierzy, jak

ci, którzy z nimi opuścili bramę południową, mimo wystawności ubiorów i

buńczucznej miny. Wierz mi, Diego, Walencja by dostarczyła godniejszych

ambasady królewskiej wojowników, lecz, jeśli taka jest wola naszego pana, my,

prości żołnierze, nie powinniśmy szemrać.

- Mój Roderyku, niejeden już zapewne pomyślał, że pieniądze roztrwonione na to

poselstwo lepiej byłoby rozdzielić między nas zuchów, cośmy własną krwią stłumili

powstanie w Barcelonie.

- Jedna to zawsze piosenka, braciszku, między dłużnikiem a wierzycielem. Jan II

winien ci kilka marawedów, więc ty mu wyrzucasz dukaty, które wydaje na osobiste

potrzeby. Ja, stary wiarus, znam się od dawna na sztuce ściągania sobie żołdu, gdy

skarb go wypłacić nie może.

- Dobre to w wojnie cudzoziemskiej, kiedy bić się przychodzi przeciw Maurom na

przykład, ale ci Katalończycy, to przecież chrześcijanie i dobrzy ludzie; trudno łupić

ich jak niewiernych.

- I owszem, bardzo łatwo, łatwiej jeszcze niż poganina, gdyż ten, spodziewając się

napaści, uprzątnie co lepsze, podczas gdy ziomek sam ci otworzy swoje skarby i

serce. Ale któż to w tak późnej godzinie wybiera się w drogę?

- Są to ludzie pragnący uchodzić za bogaczy, chociaż niby z tym się kryją; zaręczam

ci, Roderyku, że wszystkie te mieszczuchy razem nie mają tyle pieniędzy, by zapłacić

sługusa co na noclegu poda im olla podrida .

— Na św. Jakuba, mojego patrona — rzekł stłumionym głosem dowódca zbliżającej

się kawalkady, który z jednym tylko towarzyszem wyprzedził nieco swój orszak —

ten urwis nie bardzo się myli! Mamy jeszcze na zapłacenie wieczerzy, ale do końca

podróży nic nam z pewnością nie zostanie.

Żartobliwe te wyrazy towarzysz dowódcy przyjął posępnym milczeniem;

jednocześnie kawalkada zatrzymała się przy bramie. Byli to kupcy, jak świadczyła

ich powierzchowność, bo w owym czasie każda klasa społeczeństwa miała jeszcze

oddzielne ubranie. Pozwolenie opuszczenia miasta było formalne i strażnik miejski, w

kwaśnym widać humorze, że mu przerwano spoczynek, z wolna podnosił rogatkę.

Dwaj żołnierze stanęli na uboczu, obojętnie przypatrując się grupie nowo przybyłych,

i tylko wrodzona powaga hiszpańska wstrzymywała ich od głośnych oznak pogardy

względem trzech czy czterech Żydów, znajdujących się między kupcami. Reszta

towarzystwa należała widać do wyższej klasy handlujących, bo liczna towarzyszyła

im służba. Podczas gdy panowie opłacali mały podatek, przypadający za opuszczenie

miasta po zachodzie słońca, jeden ze służących, jadący na zwinnym mule stanął

blisko Diega!

— Ho! ho! braciszku, zawołał żołnierz nie mogąc powściągnąć języka; ile dublonów

kupcy płacą ci na rok, i siła ci sprawiają tych pięknych kaftanów skórzanych, w

których tak ci do twarzy?

Służący, młody jeszcze człowiek, chociaż muskularne ciało i śniada cera świadczyły

o twardo przebytych znojach, zadrżał lekko i zapłonił się na te słowa, których

wymówieniu towarzyszyło poufałe poklepanie w kolano. Lecz żołnierz miał twarz tak

dobroduszną, że niepodobna było rozgniewać się jego żartem; wreszcie serdeczny

śmiech jego zapobiegł wybuchowi młodzieńca.

- Za mocno uderzasz mnie po nodze, przyjacielu, rzekł łagodnie - jeżeli chcesz

przyjąć moją radę, to nie pozwalaj sobie nigdy na takie poufałości, bo niespodzianie

mógłbyś się spotkać z kułakiem.

- Na św. Piotra! któż by się poważył...

Nie miał czasu dokończyć, gdyż orszak w dalszą ruszył drogę, a muł młodego

giermka, spięty ostrogą, silnym potrąceniem o mało nie wywrócił Diega, który

właśnie rękę przykładał do pałasza.

- Ten młodzian ma odwagę - krzyknął żołnierz po odzyskaniu równowagi; sądziłem

przez chwilę, że chce mnie poczęstować pięścią.

- Zawsze z ciebie niezdara, kolego, odrzekł drugi żołnierz; nic by nie było dziwnego,

gdyby cię był ukarał za niepotrzebne zuchwalstwo.

Lokaj w usługach Żyda miałby natrzeć na żołnierza królewskiego?

— Może i on był żołnierzem; bo zdaje mi się, żem widział jego twarz w miejscu

gdzie na próżno szukano by tchórzy.

— To sługa po prostu i do tego młodzik zaledwie wyszły z rąk kobiety.

— Niech i tak będzie, lecz mimo to sądzę, że służył przeciw Maurom i

Katalończykom. Wiesz o tym, że nasza szlachta ma zwyczaj wczesnego wysyłania

dzieci na wojnę.

— Szlachta? — powtórzył śmiejąc się Diego — do czarta Roderyku, jak można

takiego prostaka porównać z synem szlacheckim? Czy myślisz, że to przebrany

Guzman albo Mendoza.

— Dziwnym ci się to wyda, a jednak przypominam sobie dokładnie, żem go widział

na polu walki i słyszał głos jego grzmiący rozkazem. Na św. Jakuba z Campostelli, to

rzecz niezawodna. Przybliż się Diego, powiem ci słówko w zaufaniu.

Chociaż nikt nie podsłuchiwał, Roderyk odprowadził na bok kolegę, oglądając się na

wszystkie strony, cichym głosem wymówił kilka wyrazów.

— Najświętsza Panno — zawołał Diego, odskakując z podziwu na kilka kroków,

mylisz się niezawodnie, Roderyku!

— Wiem co mówię, odpowiedział Roderyk; nie widziałem go tylokrotnie z

podniesioną przyłbicą?

— A teraz podróżuje jako giermek przy kupcu, jako sługa żydowski!?

— My, kolego, powinniśmy patrzeć nie widząc i słuchać nie słysząc. Jan II dobrym

jest panem, chociaż w tej chwili papiery jego spadły; trzeba zachować poddańczą

pokorę.

- Ależ on nie przebaczy mi nigdy tej nieroztropnej poufałości! Nie ośmielę się stanąć

przed jego obliczem.

- Ej! wątpię żebyś z nim zasiadł kiedy u stołu królewskiego, a na wojnie on, który

zawsze jest na czele, nie będzie pewnie miał ochoty obejrzeć się za tobą.

- Mniemasz więc, że mnie nie pozna?

Cooper James Fenimore - Krzysztof Kolumb.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: