Cooper James Fenimore - Sokole Oko 04 - Pionierzy.pdf - Cooper James Fenimore - ssaaggaa

Pięcioksiąg Przygód Sokolego Oka

Pogromca Zwierząt Ostatni Mohikanin Tropiciel Siadów Pionierowie

Preria

James Fenimore Cooper

Pionierowie

Przełożył Tadeusz Evert

Warszawa 1990

iskry

Tytu) oryginału The Pioneers

Opracowanie graficzne Janusz Wysocki

Teksty poetyckie przełożył Włodzimierz Lewik

Redaktor Monika Dutkowska

Redaktor techniczny Anna Kwaśniewska

Korektor Grażyna Henel

Wydanie VI (I skrócone)

For the Polish edition copyright (c) by Państwowe Wydawnictwo

"Iskry", Warszawa 1990

ISBN 83-207-1198-3

Państwowe Wydawnictwo "Iskry", Warszawa 1990 r.

Nakład 69 800 + 200 egz. Ark. wyd. 17,6. Ark. druk. 19.

Papier offset, kl. V, 70 g, 61 cm (rola). Rzeszowskie

Zakłady Graficzne. Zam. nr 5044/88 A-97.

Z I. A

Zima nadchodzi, żeby rok markotny Smęfnie obdarzyć codziennym

orszakiem Burz, chmur i mgławic...

Thomson

Niedaleko środka Stanu Nowy Jork rozciąga się spory szmat ziemi,

którego powierzchnię kształtują na przemian góry i doliny. Z tych

właśnie wzgórz wypływa rzeka Delawar. Stąd też z przezroczystych

jezior, z tysiąca źródeł owej okolicy biorą początek liczne

strumienie Susąuehanny, które wijąc się dolinami łączą się wreszcie w

jedną z naj-dumniejszych rzek Stanów Zjednoczonych. Góry są

przeważnie uprawne aż po szczyty, ale nie brak w tych stronach

również zboczy górskich najeżonych skałami. To przydaje krajobrazowi

wiele malowniczości i romantycznego uroku. Doliny są wąskie, żyzne i

uprawne; w każdej z nich wije się strumień. Piękne kwitnące osiedla

wznoszą się nad brzegami małych jezior i w tych miejscach nad

rzeczkami, gdzie manufaktury najłatwiej mogą się rozwinąć. W dolinach

i w górach, nawet na ich szczytach pełno jest farm schludnych, dobrze

urządzonych i dostatnio zagospodarowanych. Drogi biegną we wszystkich

kierunkach: od dolin o uroczych i gładkich dnach aż do najbardziej

urwistych i krętych przełęczy. Człowiek wędrujący tym górzystym

krajem co parę mil napotyka akademię* lub szkołę niższego stopnia.

Obfitość przybytków kultu boskiego świadczy, że mieszka tu lud

obyczajny i skłonny do medytacji, a rozmaitość kościołów i ich

obrządku wypływa niewątpliwie z niczym nie skrępowanej wolności

sumienia. Słowem, okolica ta na każdym kroku świadczy, jak wiele

można dokazać, nawet w surowym klimacie i dzikim kraju, pod rządem

łagodnych praw, i wówczas, gdy każdemu leży na sercu dobro ogółu,

którego jest cząstką. Wysił-

Akademia - szkoła publiczna, drugi stopień nauczania powszechnego.,

kom pionierów, pierwszych osadników, dzielnie potem sekundował

mozolny i uparty trud farmerów. Trudno uwierzyć, że zaledwie

czterdzieści lat temu* kraj ten porastała puszcza.

Nasza opowieść zaczyna się w roku 1793. To znaczy mniej więcej w

siedem lat po założeniu jednego z pierwszych osiedli, które

przyczyniły się do tak bajecznego przeobrażenia i rozwoju

wspomnianego na początku kraju.

Tuż przed zachodem słońca, pewnego jasnego, mroźnego grudniowego

dnia, pod górę jechały sanie, nazywane tu sleigh*. Pogoda była

niezwykle piękna. Na błękitnym niebie żeglowały najwyżej dwie lub

trzy chmury rozjaśnione refleksami światła odbitego w śniegu, który

grubą pokrywą zaścielał ziemię. Droga wiła się nad stromym urwiskiem.

Jej wewnętrzny skraj przebiegał wzdłuż skał podciętych dla

poszerzenia drogi na ówczesne potrzeby, a zewnętrzny wspierał się na

rusztowaniu z bali. Dwie koleiny, dwustopniowej głębokości, w których

z trudem mieściły się sanie, znaczyły drogę. W dolinie, o kilkaset

stóp poniżej, leżała polana, czyli "wyrąb", na której widać było

powstającą osadę. Sam szczyt jednak wciąż porastała puszcza. Mroźne

powietrze skrzyło się miliardami klejnotów, a sierść kasztanów

wprzęgniętych w sanie gęsto pokryła się szadzią. Z ich nozdrzy

buchała para, a wszystko wkoło, jak i każdy szczegół stroju

podróżnych, wyraźnie wskazywało na ostrą zimę w tych górach.

Uprząż koni, matowoczarną, w porównaniu z dzisiejszą - błyszczącą

lakierem, zdobiły wielkie mosiężne skuwki i sprzączki. W ukośnych

promieniach słońca świecącego przez korony drzew lśniły one jak

złote. Na gęsto nabitych główkami gwoździ wielkich siodłach,

nałożonych na czapraki, wznosiły się cztery kwadratowe wieżyczki,

przez które biegły lejce do rąk woźnicy, dwudziestoletniego Murzyna.

Mróz pocętkował mu z natury lśniącoczarną twarz, a z dużych,

błyszczących oczu wycisnął łzy: daninę, którą w tym kraju synowie

Afryki zawsze musieli, składać. Lecz mimo to woźnica uśmiechał się

pogodnie na myśl

Autor pisał tę powieść w roku 1823 (przyp. autora). ,

Sleigh - tak w Stanach Zjednoczonych nazywają pewien rodzaj sanek.

Nazwa ta prawdopodobnie przyszła z zachodniej Anglii, gdzie znany

jest ten typ pojazdów. Amerykanie odróżniają sleigh od zwykłych

sanek: płozy sleigh mają żelazne okucia. Sleigh bywają jedno- iub

dwukonne. Jednokonne mogą być cutter, w których dyszle pozwalają

koniowi iść koleiną, albo pung czy taw-pung, o jednym dysziu, albo

też gumper - proste sanie sklecone w nowych osiedlach dla doraźnych

celów. Sanki amerykańskie są przeważnie' bardzo eleganckie, chociaż w

miarę wycinania lasów i, co za tym idzie - łagodnienia klimatu, ten

rodzaj lokomocji zanika (przyp. autora).

0 bliskości domu, jego cieple i wigilijnych radościach. Sanie były

wielkie, wygodne, staroświeckie i mogły pomieścić całą rodzinę, ale

teraz siedziało w nich tylko dwoje pasażerów, nie licząc Murzyna. Z

zewnątrz były pomalowane na delikatną zieleń, od wewnątrz - na

płomienną czerwień, niewątpliwie po to, by w tym mroźnym klimacie

stworzyć atmosferę ciepła. Oparcie i całe wnętrze wymoszczono

olbrzymimi skórami bawołów, obszytymi frędzlami z czerwonego

materiału. Skóry te otulały też nogi podróżnych - mężczyzny w kwiecie

wieku

1 młodej dziewczyny na progu życia. O mężczyźnie można tyle tylko

powiedzieć, że był krzepkiej budowy, bo nic więcej nie dało się

dojrzeć spod szczelnie okrywającej go zimowej odzieży. Miał na sobie

szeroki i długi płaszcz obficie obszyty futrem, w który otulił się po

uszy; głowę nakrył kunią czapką podbitą safianem. Nauszniki opuścił

na uszy i zawiązał pod brodą czarną taśmą. Z czubka tej czapki zwisał

kuni ogon, z fantazją opadający na ramiona podróżnego. Z na pół

odsłoniętej twarzy widać było, że jest to przystojny mężczyzna, a

duże niebieskie oczy zdradzały niezwykłą inteligencję, zmysł humoru i

pogodne, dobroduszne usposobienie.

Jego towarzyszka dosłownie tonęła w futrach i jedwabiach, które

wyglądały spod wielkiego i obszernego, najwidoczniej męskiego palta

na grubej flanelowej podszewce. Czarny jedwabny kaptur, podbity

puchem, ukrywał jej twarz, pozostawiając tylko mały otwór do

oddychania, przez który czasem można było dojrzeć parę błyszczących,

żywych L czarnych jak smoła oczu.

Ojciec i córka (bo takie więzy łączyły oboje podróżnych) zbyt byli

zamyśleni, by przerwać ciszę, czasem tylko mąconą skrzypieniem sań

lekko sunących po śniegu. Ojciec przypominał sobie, jak to jego

nieboszczka żona cztery lata temu, niechętnie rozstając się z

jedynaczką, tuliła ją do serca. Zgodziła się na tę rozłąkę, bo

wówczas ich córka mogła się kształcić tylko w Nowym Jorku. A w parę

miesięcy później umarła mu żona - ta jedyna towarzyszka samotności.

Był jednak zbyt trzeźwym ojcem, by przerwać edukację córki, odebrać

ją ze szkoły i sprowadzić do głuszy, w której sam żył.

Myśli córki nie były tak melancholijne. Dziwiły ją i radowały nowe

widoki, które odkrywały się przed nią za każdym zakrętem drogi.

Podróżni nie czuli wiatru, ale wierzchołki jodeł kołysały się

majestatycznie, a ich żafosny i płaczliwy poszum doskonale

harmonizował ze smętnym krajobrazem.

Sanie ujechały już kawał drogi po równym śniegu, dziewczyna ciekawie

a może nawet lękliwie wpatrywała się w głąb lasu, gdy nagłe pod jego

stropem rozległo się donośne i przeciągłe ujadanie, jakby spuszczonej

sfory psów. Mężczyzna natychmiast zawołał do Murzyna:

- Stań, Aggy! To stary Hektor. Poznam go wśród tysięcy głosów!

Skórzana Pończocha skorzystał z pięknego dnia i poluje z psami w tych

górach. Widzę przed nami ślady jelenia. Bess, jeżeli nie boisz się

huku, obiecuję ci wspaniałą pieczeń na Boże Narodzenie!

Radosny uśmiech rozpromienił zmarznięte oblicze Murzyna. Zatrzymał

konie i począł zabijać zdrętwiałe ręce. Jego pan zaś zerwał się.

odrzucił na bok okrywające go skóry i wyskoczył prosto w zaspy.

W mgnieniu oka podróżny wydostał dubeltówkę ptaszniczkę spod licznych

kufrów i puzder. Zdjął grube, wełniane rękawice naciągnięte na

futrzane, badawczym okiem spojrzał na panewkę i właśnie ruszył

naprzód, gdy usłyszał szelest zwierza przedzierającego się przez las.

Po chwili ujrzał tuż przed sobą wspaniałego kozła, który wychynął

nagle i jak błyskawica pognał przed siebie, ale podróżny był zbyt

wytrawnym myśliwym, by się tym speszyć. Zmierzył i pewną ręką

pociągnął za - cyngiel, a kiedy zwierzę, najwidoczniej nie draśnięte

i nawet nie przestraszone, pędziło dalej, lekko przesunął za nim Iuf4

i po raz drugi pociągnął za cyngiel nie odrywając kolby od ramienia,

lecz i tym razem

Chybił.

Wypadki te rozegrały się tak szybko, że zaskoczyły dziewczynę

podświadomió radującą się, że jeleń, który jak meteor przeciął im

drogę, uciekł szczęśliwie. Ale radość była przedwczesna, bo zaraz

usłyszała krótki, suchy trzask wystrzału, zupełnie inny od pełnego i

grzmiącego huku strzelby jej ojca. W tej samej chwili jeleń

podskoczył wysoko i po drugim strzale, takim jak pierwszy, padł

koziołkując po zamarzniętym śniegu. Niewidoczny myśliwy krzyknął

tryumfalnie, a po chwili dwóch mężczyzn wyszło z zasadzki zza drzew.

- Ha! Natty, nigdy bym nie strzelił, gdybym wiedział, że pan siedzi

w zasadzce - zawołał podróżny zmierzając ku powalonemu

• zwierzęciu. Rozradowany Murzyn ruszył saniami za nim. - Nie mogłem

jednak wytrzymać, bo szczekanie Hektora zbyt mnie podnieciło. Nie

wiem, czy trafiłem jelenia.

- Nie, nie, panie sędzio - odparł myśliwy chichocząc wewnętrznie, a

z jego rozradowanej miny wyraźnie wynikało, że jest pewien swego. -

Spalił pan proch tylko po to, by rozgrzać sobie nos w tym

mroźnym wieczornym powietrzu. Czy sądził pan, że z tej pukawki uda

się panu powalić dorodnego kozła, któremu Hektor i suka wsiedli na

ogon? Na moczarach ustrzeli pan pełno bażantów, a zięby latają tuż

pod pańskimi drzewami. Może im pan sypać okruchy i strzelać do nich

co dzień, ile dusza zapragnie. Jeżeli jednak wybiera się pan na kozła

albo ma pan chętkę na szynkę z niedźwiedzia, musi pan wyjść ze

strzelbą o długiej lufie i użyć dobrze natłuszczonego flejtucha. Bo

inaczej spali pan więcej prochu, niż zdobędzie mięsa.

Mówiąc to przesunął wierzchem gołej dłoni po koniuszku nosa i znów

rozwarł wielkie usta w cichym śmiechu.

- Strzelba bije dobrze, Natty, i powaliła już niejednego jelenia -

odparł podróżny śmiejąc się dobrodusznie. - Jedna rura naładowana

była sarnim śrutem, a druga - drobnym, na ptactwo. Widzę dwa

postrzały: w szyję i prosto w serce. Jeden na pewno pochodzi z mojej

ręki.

- Pal licho, kto zabił jelenia - ponuro odparł myśliwy - na to jest,

by go zjeść. - To mówiąc wydobył duży nóż ze skórzanej pochwy

zatkniętej za pas i przeciął gardło zwierzęcia. Jeśli w tym jeleniu

siedzą dwie kule, to trzeba zobaczyć, czy pochodzą z dwóch strzelb. A

poza tym, kto widział, by kula z gładkiej lufy wyrwała taką dziurę

jak ta na szyi? Przyzna pan, panie sędzio, że kozła powalił ostatni

strzał, a ten padł z pewniejszej i młodszej ręki niż pańska lub moja.

Wprawdzie jestem biedny, ale mogę się obyć bez pieczeni. Nie zgodzę

się jednak, by w wolnym kraju odbierano mi moje słuszne prawa, choć z

tego, co widzę, i tu siła wyrasta nad prawo, zupełnie jak. w naszej

dawnej ojczyźnie.

Mówił to z miną wysoce niezadowoloną, a ostatnie słowa przez

ostrożność wymruczał pod nosem, tak że prawie nie było ich słychać. -

Oj, Natty, Natty - niezmącenie pogodnym tonem podjął podróżny. -

Chodzi mi tylko o myśliwski honor. Zwierzyna warta najwyżej parę

dolarów. Ale kto wynagrodzi mi utracony zaszczyt noszenia jeszcze

jednego ogona na czapce? Pomyśl, Natty, jakbym tryumfował nad tym

niecnotą Dickiem Jonesem, który w tym sezonie z siedmiu polowań

przyniósł tylko jednego świstaka i parę szarych wiewiórek!

- Ach! To racja, panie sędzio. Przy tym wycinaniu lasów i innych

waszych ulepszeniach coraz trudniej o zwierzynę - z niechęcią w

głosie przyznał myśliwy. - Były czasy, kiedy strzelałem po trzynaście

jeleni i niezliczoną liczbę koźląt, z progu mej chatki! A gdy

zachciało mi się

szynki z niedźwiedzia, wystarczyło doczekać nocy i przy świetle

księżyca zabić któregoś przez szparę w ścianie.

W tonie i zachowaniu myśliwego było coś, co od pierwszej chwili

obudziło ciekawość dziewczyny. Przyglądała mu się więc bacznie, nie

pomijając żadnego szczegółu ubrania. Był to mężczyzna wysoki i tak

szczupły, że wydawał się znacznie wyższy. Włosy miał rudawe, rzadkie

i proste. Głowę okrywała mu lisia czapka z kroju podobna do czapki

sędziego, ale nie taka wspaniała. Twarz miał pociągłą, niemal

wychudłą, lecz zdrową. Można nawet powiedzieć, że świadczyła o

wyjątkowym zdrowiu. Zaczerwieniła się i ogorzała od nieustannego

przebywania na mrozie i wietrze. Szare oczy błyszczały spod

krzaczastych, nawisłych i mocno szpakowatych brwi. Szczupła szyja,

tak samo ogorzała jak twarz, była obnażona, choć brzeg kratkowanej,

samodziałowej koszuli wystawał spod kurtki. Tę kurtkę, uszytą z

jelenich wyprawionych skór włosem na zewnątrz, zaciskał barwny

wełniany pas. Stopy obute były w mokasyny z jeleniej skóry, po

indiańsku przyozdobione igłami jeżo-zwierza. Wysokie kamasze z takiej

samej skóry osłaniały jego nogi. Zawiązane nad kolanami na

wyświechtanych skórzanych spodniach, zyskały temu człowiekowi

przezwisko "Skórzana Pończocha". Przez lewe ramię myśliwego biegł

kozłowy pas, z którego zwisał olbrzymi róg byka, tak dokładnie

wydrążony, że przez jego cienkie ścianki przeświecał proch. Szerszy

otwór rogu by.ł pomysłowo zatkany korkiem z drzewa, węższy -

szczelnie zagwożdżony zatyczką. Ubioru dopełniała torba wisząca na

piersi. Myśliwy, po zakończeniu przemowy, wyjął z niej małą

miareczkę. Z wielką uwagą napełnił ją prochem i zabrał się do

ładowania strzelby, która, oparta kolbą o śnieg, wylotem lufy niemal

sięgała mu czapki.

Tymczasem podróżny uważnie zbadał rany jelenia i po chwili, nic sobie

nie robiąc ze złego humoru myśliwego, zawołał:

- Natty, chętnie dowiodę mego prawa do jelenia, I jeżeli to ja

zraniłem go w szyję, nie było po co strzelać mu w serce. Jest to

"świadczenie nadmierne", jak my to nazywamy.

- Panie sędzio, w swym uczonym języku może pan to nazywać, jak się

panu podoba - rzekł Natty, który oparł teraz strzelbę p lewe ramię,

podniósł mosiężne wieczko w kolbie i wyjął ze schowka kawałek

natłuszczonej skórki. Owinął w nią kulę i mocno wcisnął w lufę na

ładunek prochu. Przybijając kulę stemplem mówił dalej: - Łatwiej

wymyślić nazwę, niż trafić jelenia w skoku. Ale jak już mówiłem,

zwierzę padło z ręki młodszej niż pańska albo moja.

- A co pan o tym myśli, przyjacielu - podróżny uprzejmie zwrócił się

do drugiego myśliwego. - Czy mamy zagrać o zwierzynę w orła i reszkę?

Jeśli pan przegra, zatrzyma pan dolara. Co pan na to powie?

- Powiem, że to ja zastrzeliłem'jelenia - wyniośle odparł

młodzieniec wspierając się na długiej strzelbie podobnej

do strzelby Natty'ego.

- Przegłosowano mnie, jak mawiamy w sądzie - uśmiechnął się

podróżny. - Aggy jako niewolnik nie ma prawa głosu, a Bess jest

niepełnoletnia. Trudna rada. Sprzedajcie mi więc zwierzynę. Na Boga,

zmyślę wspaniałą myśliwską historyjkę!

- Kozioł nie jest mój - odparł Skórzana Pończocha przejmując

wyniosły ton swego towarzysza.

- Widzę, że w ten mroźny wieczór mocno pan stoi przy swoim - odparł

sędzia z niezachwianą pogodą ducha. - Ale co pan powie, młody

człowieku, czy trzy dolary wystarczą?

- Przede wszystkim ustalmy, kto ma prawo do kozła - stanowczo, ale

uprzejmie odparł zapytany tonem, który nie odpowiadał jego

prostackiemu wyglądowi. - Iloma loftkami załadował pan strzelbę?

- Pięcioma, mój panie -- odrzekł sędzia nieco zaskoczony postawą

młodzieńca. - Czy to wystarczy na takiego kozła?

- Wystarczy jedna - odparł młodzieniec idąc do drzewa, zza którego

wyszedł. - Strzelał pan przecież w tym kierunku,* prawda? Tu w

drzewie siedzą cztery.

Sędzia przyjrzał się świeżym śladom w korze i kiwając głową

powiedziała uśmiechem:

Świadczy pan przeciw sobie, młody adwokacie. Gdzież jest piąta!

- Tu - rzekł młodzieniec rozpinając swoje proste okrycie i ukazując

dziurę w koszuli, przez którą sączyła się krew.

- Święty Boże! - wykrzyknął przerażony sędzia. - Ja się tu

przekomarzam o głupie prawa, a mój bliźni ani jęknie, cierpiąc przeze

mnie! Prędko, prędko, chodź pan do sanek... o milę stąd w miasteczku

znajdżifemy chirurga... Pokryję wszelkie koszty... Zamieszka pan u

mnie aż do wyzdrowienia albo i na stałe.

- Dziękuję panu za dobre chęci, ąle muszę odmówić. Mam przy-

jaciela, który zmartwiłby się szczerze, gdyby się dowiedział, że

jestem ranny i z dala od niego. To tylko draśnięcie. Kula nie tknęła

kości. Sądzę, że teraz nie zaprzeczy mi pan prawa do zwierzyny.

- Zaprzeczę?! - zawołał podniecony sędzia. - Daję panu dożywotnie

prawo polowania w mych lasach na jelenie, niedźwiedzie... na co pan

zechce. Poza panem tylko Skórzana Pończocha korzysta z takiego

przywileju, a nadchodzą czasy, kiedy będzie to coś warte. Kupuję też

tego jelenia... proszę, oto banknot, który dostatecznie wynagrodzi

panu pański strzał i mój.

Stary myśliwy słuchając słów sędziego wyprostował się dumnie. Milczał

jednak, dopóki ten nie skończył.

- Żyją jeszcze ludzie, którzy potwierdzają, że Nataniel Bumppo miał

prawo polować w tych górach, zanim Marmaduk Tempie mógł mu tego

zabronić - powiedział.

Młodzieniec puścił mimo ucha ten monolog. Z lekka skłonił się

sędziemu i odparł nie przyjmując ofiarowanych mu pieniędzy. /

- Żałuję,* panie, ale sam potrzebuję zwierzyny.

- Za te pieniądze kupi jej pan, ile dusza zapragnie - nalegał

sędzia. - Niech pan weźmie, błagam pana - i niemal szeptem dorzucił:

to sto dolarów.

Młodzieniec zawahał się, lecz tylko na sekundę. Po chwili jego

zaczerwieniona z mrozu twarz zarumieniła się jeszcze bardziej, jakby

się Wstydził swej przelotnej słabości, i po raz wtóry odmówił

sędziemu.

Tymczasem dziewczyna stanęła w sankach, nie zważając na mróz

odrzuciła kaptur i powiedziała poważnym tonem:

Cooper James Fenimore - Sokole Oko 04 - Pionierzy.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: