psychopatologia ogólna.doc

Psychopatologia ogólna

Nieprawidłowości psychiczne u ludzi zdrowych

Nie każda nieprawidłowość psychiczna świadczy o chorobie psychicznej.

Drobne nieprawidłowości psychiczne u ludzi zdrowych mają charakter:

1. krótkotrwały
2. izolowany

Rodzaje zaburzeń /16/:

1. Rozkojarzenie myślenia (dissociatio) – występuje w stanie senności, znużenia. Polega na braku logicznego związku między kolejnymi wypowiedziami, zdaniami. U człowieka sennego myśli „ześlizgują się” z głównego wątku lub występują pojedyncze elementy nie związane z wątkiem.
2. Złudzenia fizjologiczne w procesie spostrzegania.
3. Zniekształcenia materiału zapamiętanego.
4. Zmienność nastrojów u małego dziecka.
5. Złudzenia pamięciowe.
6. Uleganie przesądom przez ludzi wykształconych.
7. Myślenie magiczne (magiczno-lękowe lub magiczno-życzeniowe).
8. Obniżenie sprawności intelektualnej (np. wskutek zmęczenia lub hipoglikemii).
9. Epizodyczne obawy o cechach fobii – np. obawa przed zachorowaniem na jakąś chorobę.
10. Nastawienie odnoszące – odnoszenie do siebie pewnych zdarzeń bez dostatecznej przyczyny (np. poczucie bycia obmawianym przez otoczenie). Czasem wynika z nieufności do otoczenia, poczucia zagrożenia, poczucia braku akceptacji przez grupę. Można je zlikwidować poprzez rzeczową, łagodną i życzliwą argumentację.
11. Omamy hipnagogiczne – pojawiają się w trakcie zapadania w sen. W stanie przysennym (hipnagogicznym) człowiek doznaje wyraźnych wyobrażeń wzrokowych i słuchowych. Często zasypiający człowiek traci zdolność ich krytycznej oceny i traktuje je jako odzwierciedlenie bieżących wydarzeń. Doznania te mogą przechodzić niepostrzeżenie w marzenia senne.
12. Omamy hipnopompiczne – pojawiają się w chwili przebudzenia ze snu lękowego – występuje poczucie dezorientacji co do miejsca, czasu, niepewność, co było prawdą, a co snem.
13. Myślenie rozbieżne – czynienie licznych i zbędnych dygresji.
14. Ambisentencja pozorna – równoczesne skłanianie się do dwóch przypuszczeń niezgodnych ze sobą.
15. Myślenie paragnomeniczne – dziwaczne pomysły, niezgodne z osobowością danego człowieka (np. z jego uczciwością).
16. Nastawienie rzekomourojeniowe.

Podstawowe pojęcia

Objaw psychopatologiczny (symptoma) (nie: objaw psychiczny) – zaburzenie psychiczne. Do objawów psychopatologicznych zaliczamy m.in.:

1. objawy psychotyczne = objawy chorób psychicznych
2. objawy nerwic = objawy nerwicowe
3. objawy zaburzeń osobowości

Zespół (syndroma) (= stan) – jest to zbiór objawów, które występują łącznie i są charakterystyczne dla danej choroby.

Symptomokompleks – objaw „złożony”, np. niepokój psychoruchowy.

Wymiar – oznacza pewną jakość, występującą z różnym nasileniem. Zwykle wymiar określany jest poprzez podawanie nazw jego biegunów, np. ekstrawersja – introwersja, dominowanie – uległość, ekspansywność – brak ekspansywności.

Proporcja – służy do określenia występowania u jednego człowieka cech przeciwny, np.

·         stałość emocjonalna i chwiejność emocjonalna

·         autyzm i postawa syntoniczna – u osób autystycznych (zamykanie się w świecie doznań psychotycznych) w niektórych sytuacjach zamiast postawy autystycznej może pojawiać się postawa syntoniczna (skrajnie odmienna)) – dlatego zamiast pojęcia „autyzm” należy stosować termin „proporcja autystyczno-syntoniczna” („autismum video, syntoniam quaero” – autyzm widzę, syntonii szukam)

·         żywotność emocji i stępienie emocjonalne

·         aktywność i bierność

·         myślenie logiczne i myślenie pseudologiczne

·         bolesne poczucie własnej choroby psychicznej i derealizacja, poczucie zdrowia

·         myślenie realistyczne i myślenie magiczne

Choroba psychiczna i stany trwałe

Choroby psychiczne i nerwice cechują się zazwyczaj typowym przebiegiem:

1. narastanie zaburzeń
2. okres pełnego rozwoju choroby
3. ustępowanie objawów

Istnieją również stany trwałe (np. jako zejścia innych chorób) pozbawione dynamicznego przebiegu, np.:

1. upośledzenie umysłowe po przebytym w dzieciństwie zapaleniu mózgu
2. otępienie spowodowane urazem czaszki
3. charakteropatia po ciężkim zatruciu

Procesy poznawcze

Rola: warunkują orientację w świecie otaczającym.

Podział:

1.     wrażenia i spostrzeżenia

2.     myślenie

3.     uwaga

4.     mowa

5.     funkcje przestrzenno-ruchowe

6.     pamięć

7.     inteligencja

Wrażenie – to elementarne zjawisko psychiczne, które powstaje na skutek zadziałania bodźca na receptor, np.:

·         lekkie nakłucie szpilką palca → wrażenie dotyku

·         dotknięcie ciepłego lub zimnego przedmiotu → wrażenie termiczne

·         wrażenia wzrokowe

·         wrażenia słuchowe

Wrażenie odzwierciedla tylko jedną właściwość działającego bodźca.

Spostrzeżenie – jest to proces psychiczny polegający na odzwierciedleniu przedmiotu działającego na receptor. Zwykle doznajemy równocześnie różnych spostrzeżeń – np. słuchowych i wzrokowych. Spostrzeżenie odgrywa kluczową rolę w procesach poznawczych. Spostrzeżenie jest sumą wrażeń wzbogaconą o uprzednio zdobyte wiadomości (np. na temat obserwowanego przedmiotu) i emocji.

Zdobyte informacje umożliwiają stałość spostrzegania – np. stałość wymiarów przedmiotu, niezależnie od odległości przedmiotu od obserwatora i kata patrzenia. Uczenie się umożliwia również rozpoznawanie przedmiotów dostrzegając tylko jego fragmenty. Interpretacja taka jest uzależniona od wiedzy, poglądów, zainteresowania i emocji.

Zaburzenia spostrzegania

Podział:

1. Złudzenia
2. Omamy
3. Halucynoidy

Złudzenia

Podział:

1. Fizjologiczne = geometryczne
2. Uwarunkowane nastawieniem
3. Patologiczne

Złudzenia fizjologiczne

Złudzenia geometryczne – nie są wyrazem zaburzeń psychicznych, wynikają ze struktury spostrzeganego przedmiotu.

Przykłady:

1. złudzenie Sandera

2. złudzenie Zöllnera

Złudzeniom tego typu ulegamy zawsze, niezależnie od znajomości zagadnienia.

Złudzenia uwarunkowane przez nastawienie – zachodzą, np. gdy poinformujemy badanego, że będą mu ukazywane na mgnienie oka wizerunki zwierząt, to dostrzeże on zwierzęta w różnokształtnych plamach. Jeśli inną osobę poinformujemy, że plamy te przedstawiają np. kwiaty – będzie ona widziała obrazy tej treści.

Oprócz podanych informacji także emocje (np. lek) mogą wpływać na spostrzeganie.

Złudzenia patologiczne (illusiones)

Definicja: jest to zniekształcone spostrzeganie, którego chory nie koryguje, mimo dowodów błędności (czyli trwa przy mylnej interpretacji zniekształconego spostrzeżenia).

Charakterystyczny jest brak krytycyzmu wobec złudzenia. Czasem treść złudzeń może być interpretowana urojeniowo (np. złudzenie, że ludzie na ulicy przyglądają się choremu może być zinterpretowane w sposób ksobny i prześladowczy).

Omamy (hallucinationes)

Definicja: jest to spostrzeganie przedmiotów, które nie znajdują się w otoczeniu chorego lub w ogóle nie istnieją.

Cechy charakterystyczne omamów /4/:

1. powstają bez bodźców działających z zewnątrz
2. rzutowanie (projekcja) postaci, przedmiotów na otoczenie
3. poczucie realności – chory jest przekonany o rzeczywistym istnieniu przedmiotów będących treścią omamów
4. brak krytycyzmu związanego z treścią omamów (wynikający z poczucia realności)

Podział omamów /3/:

1. omamy ELEMENTARNE – są to wrażenia (np. błyski, migotania, pojedyncze, niezróżnicowane dźwięki)
2. omamy PROSTE – są to spostrzeżenia pochodzące z jednego analizatora (np. spostrzeżenia wzrokowe)
3. omamy ZŁOŻONE = SYNESTYCZNE – są to spostrzeżenia pochodzące z dwóch lub więcej analizatorów

Podział ze względu na rodzaj receptora /8/:

1. omamy wzrokowe
2. omamy słuchowe
3. omamy smakowe – np. zmieniony smak potraw (np. wskutek ich zatrucia)
4. omamy czucia ustrojowego – np. odczucie bycia zatrutym, ściskanie mózgu, przemieszczanie się serca
5. omamy węchowe – chorzy częściej odczuwają zapachy nieprzyjemne lub wstrętne
6. omamy dotykowe – np. mrowienia, świąd, ogrzewanie, ziębnięcie, odczucie obecności na skórze owadów
7. omamy rzekome

Omamy są objawem wiodącym w halucynozie (omamicy).

Omamy wzrokowe

1. elementarne (wrażenia) – błyski, punkty, plamy, iskry – są to tzw. fotopsje (photopsiae)
2. proste (spostrzeżenia) – chory widzi kształty realnie istniejące lub o zmienionej wielkości:

a.     powiększone – omamy makroptyczne

b.     pomniejszone – omamy mikroptyczne

Wyrazistość jest różna: od ledwo wyraźnych do barwnych, z licznymi szczegółami. Mogą się układać w sceny lub mieć nieliniowy charakter.

Żywe, barwne, ruchliwe, sceniczne i często połączone ze złudzeniami omamy są charakterystyczne dla zespołu majaczeniowego.

Objaw sobowtóra – chory „wyczuwa” i dostrzega własną postać obok siebie.

Mimo, że chory uważa omamy za przedmioty realne, może odczuwać ich niezwykłość i dziwność.

Omamy słuchowe

1. elementarne (wrażenia) – stukanie, pukanie, szmery – tzw. acoasmata
2. proste (spostrzeżenia) – głosy, śpiew, muzyka, pojedyncze słowa

Omamy imperatywne – są to omamy słuchowe nakłaniające chorego do popełnienia jakiegoś czynu (np. samobójstwa).

Omamy rzekome = pseudohalucynacje (pseudohallucinationes) – są to są to omamy (zwykle wzrokowe lub słuchowe) lub myśli:

1. powstające bez bodźca działającego z zewnątrz
2. zlokalizowane w przestrzeni wewnętrznej chorego (nie mają cech obiektywnej rzeczywistości)
3. odczuwane jako obce, narzucone z zewnątrz doznania

Od omamów różnią się:

1. chory odczuwa je „wewnętrznie” („oczami wyobraźni”)
2. doznania te są odczuwane jako obce, narzucone z zewnątrz
3. obrazy są zwykle bardzo wyraźne i żywe, chory odróżnia je od realnych przedmiotów, są to plastyczne wyobrażenia, które „jak żywe stają przed oczami”, mogą być umiejscowione przed chorym, ale nie staja się częścią rzeczywistości
4. dźwięki to najczęściej ugłośnione własne myśli chorego, przekleństwa, zarzuty

Omamy rzekome występują w:

1. psychozach schizofrenicznych
2. zaburzeniach świadomości typu onerjoidalnego
3. stanach depresyjnych

Halucynoidy (hallucynoides)

Są to wrażenia lub spostrzeżenia powstające bez udziału bodźców zewnętrznych, ale oceniane krytycznie przez chorego (np. jako objaw chorobowy). Są zwykle wyrazem zmian organicznych (padaczka, guzy mózgu).

Halucynoidy zaliczamy do zaburzeń psychosensorycznych. Są to krótkotrwałe wrażenia lub spostrzeżenia wzrokowe (np. błyski), słuchowe (np. głosy), smakowe lub węchowe. Mogą mieć też charakter zmiany kształtu, wielkości, barwy przedmiotów, zmiany ich położenia (np. uczucie falowania podłogi, obsuwania się sufitu). Mogą to być zaburzenia schematu ciała (np. uczucie wydłużania, przemieszczania się kończyn). Występują one napadowo (tzw. napady psychosensoryczne), charakterystyczne dla padaczki ze zmianami w płacie skroniowym, zatruć uszkadzających tkankę mózgową.

Podczas napadu psychosensorycznego może nastąpić przymglenie świadomości, ale nie występują jakościowe zaburzenia świadomości.

Halucynoidy hakowe – są to napadowe odczuwania przykrych zapachów pojawiające się w padaczce z ogniskiem w płacie skroniowym.

Zaburzenia myślenia

Podział:

1. zaburzenia treści myślenia

a.     urojenia – zawsze są objawem psychotycznym (choroby psychicznej)

b.     idee nadwartościowe – w zaburzeniach osobowości

c.      natręctwa myślowe – gł. w nerwicach

d.     fobie

2. zaburzenia toku myślenia

a.     przyspieszenie – np. w zespole maniakalnym

b.     zwolnienie – np. w stanie (zespole) depresyjnym

c.      rozkojarzenie – np. w schizofrenii

Zaburzenia treści myślenia

Urojenia (delusiones)

Definicja: są to fałszywe sądy, które chory wypowiada z głębokim przekonaniem o ich prawdziwości i których nie koryguje, mimo oczywistych dowodów błędności. Nie da się ich podważyć perswazją, ani przedstawianiem dowodów ich błędności.

Urojenia rzadko występują jako objaw izolowany.

Podział wg treści /10/:

1. PRZEŚLADOWCZE – najczęstsze. Chory może być w stanie określić prześladujące go osoby lub tylko wyczuwa niebezpieczeństwo. Liczba tych osób może być od 1 do wielu setek. Mogą być to członkowie rodziny lub obcy. Urojenia zwykle występują razem z omamami (smakowe, słuchowe), co pogłębia ich wiarygodność dla chorego.
2. ZAZDROŚCI – interpretacja codziennych, drobnych wydarzeń jako dowodów zdrady. Są to urojenia typowe dla paranoi alkoholowej, psychoz starczych, schizofrenii.
3. HIPOCHONDRYCZNE – przeświadczenie o chorobie niszczącej organizm chorego. Ich odmianą jest DYSMORFOFOBIA (dysmorphophobia) – przeświadczenie o zniekształceniu ciała, zwłaszcza twarzy. Zwykle zaburzenia te są połączone z omamami. Są charakterystyczne dla schizofrenii. Czasem u ludzi młodych rozwija się nerwica lękowa, w której dominująca jest fobia (dręczący lęk) związany z natrętną mylą o własnej brzydocie.
4. GRZESZNOŚCI I WINY – przypisywanie sobie różnych przestępstw, poczucie zasługiwania na karę.
5. PONIŻENIA, ZU...