Psychopatologia ogólna
Nieprawidłowości psychiczne u ludzi zdrowych
Nie każda nieprawidłowość psychiczna świadczy o chorobie psychicznej.
Drobne nieprawidłowości psychiczne u ludzi zdrowych mają charakter:
Rodzaje zaburzeń /16/:
Podstawowe pojęcia
Objaw psychopatologiczny (symptoma) (nie: objaw psychiczny) – zaburzenie psychiczne. Do objawów psychopatologicznych zaliczamy m.in.:
Zespół (syndroma) (= stan) – jest to zbiór objawów, które występują łącznie i są charakterystyczne dla danej choroby.
Symptomokompleks – objaw „złożony”, np. niepokój psychoruchowy.
Wymiar – oznacza pewną jakość, występującą z różnym nasileniem. Zwykle wymiar określany jest poprzez podawanie nazw jego biegunów, np. ekstrawersja – introwersja, dominowanie – uległość, ekspansywność – brak ekspansywności.
Proporcja – służy do określenia występowania u jednego człowieka cech przeciwny, np.
· stałość emocjonalna i chwiejność emocjonalna
· autyzm i postawa syntoniczna – u osób autystycznych (zamykanie się w świecie doznań psychotycznych) w niektórych sytuacjach zamiast postawy autystycznej może pojawiać się postawa syntoniczna (skrajnie odmienna)) – dlatego zamiast pojęcia „autyzm” należy stosować termin „proporcja autystyczno-syntoniczna” („autismum video, syntoniam quaero” – autyzm widzę, syntonii szukam)
· żywotność emocji i stępienie emocjonalne
· aktywność i bierność
· myślenie logiczne i myślenie pseudologiczne
· bolesne poczucie własnej choroby psychicznej i derealizacja, poczucie zdrowia
· myślenie realistyczne i myślenie magiczne
Choroba psychiczna i stany trwałe
Choroby psychiczne i nerwice cechują się zazwyczaj typowym przebiegiem:
Istnieją również stany trwałe (np. jako zejścia innych chorób) pozbawione dynamicznego przebiegu, np.:
Procesy poznawcze
Rola: warunkują orientację w świecie otaczającym.
Podział:
1. wrażenia i spostrzeżenia
2. myślenie
3. uwaga
4. mowa
5. funkcje przestrzenno-ruchowe
6. pamięć
7. inteligencja
Wrażenie – to elementarne zjawisko psychiczne, które powstaje na skutek zadziałania bodźca na receptor, np.:
· lekkie nakłucie szpilką palca → wrażenie dotyku
· dotknięcie ciepłego lub zimnego przedmiotu → wrażenie termiczne
· wrażenia wzrokowe
· wrażenia słuchowe
Wrażenie odzwierciedla tylko jedną właściwość działającego bodźca.
Spostrzeżenie – jest to proces psychiczny polegający na odzwierciedleniu przedmiotu działającego na receptor. Zwykle doznajemy równocześnie różnych spostrzeżeń – np. słuchowych i wzrokowych. Spostrzeżenie odgrywa kluczową rolę w procesach poznawczych. Spostrzeżenie jest sumą wrażeń wzbogaconą o uprzednio zdobyte wiadomości (np. na temat obserwowanego przedmiotu) i emocji.
Zdobyte informacje umożliwiają stałość spostrzegania – np. stałość wymiarów przedmiotu, niezależnie od odległości przedmiotu od obserwatora i kata patrzenia. Uczenie się umożliwia również rozpoznawanie przedmiotów dostrzegając tylko jego fragmenty. Interpretacja taka jest uzależniona od wiedzy, poglądów, zainteresowania i emocji.
Zaburzenia spostrzegania
Złudzenia
Złudzenia fizjologiczne
Złudzenia geometryczne – nie są wyrazem zaburzeń psychicznych, wynikają ze struktury spostrzeganego przedmiotu.
Przykłady:
Złudzeniom tego typu ulegamy zawsze, niezależnie od znajomości zagadnienia.
Złudzenia uwarunkowane przez nastawienie – zachodzą, np. gdy poinformujemy badanego, że będą mu ukazywane na mgnienie oka wizerunki zwierząt, to dostrzeże on zwierzęta w różnokształtnych plamach. Jeśli inną osobę poinformujemy, że plamy te przedstawiają np. kwiaty – będzie ona widziała obrazy tej treści.
Oprócz podanych informacji także emocje (np. lek) mogą wpływać na spostrzeganie.
Złudzenia patologiczne (illusiones)
Definicja: jest to zniekształcone spostrzeganie, którego chory nie koryguje, mimo dowodów błędności (czyli trwa przy mylnej interpretacji zniekształconego spostrzeżenia).
Charakterystyczny jest brak krytycyzmu wobec złudzenia. Czasem treść złudzeń może być interpretowana urojeniowo (np. złudzenie, że ludzie na ulicy przyglądają się choremu może być zinterpretowane w sposób ksobny i prześladowczy).
Omamy (hallucinationes)
Definicja: jest to spostrzeganie przedmiotów, które nie znajdują się w otoczeniu chorego lub w ogóle nie istnieją.
Cechy charakterystyczne omamów /4/:
Podział omamów /3/:
Podział ze względu na rodzaj receptora /8/:
Omamy są objawem wiodącym w halucynozie (omamicy).
Omamy wzrokowe
a. powiększone – omamy makroptyczne
b. pomniejszone – omamy mikroptyczne
Wyrazistość jest różna: od ledwo wyraźnych do barwnych, z licznymi szczegółami. Mogą się układać w sceny lub mieć nieliniowy charakter.
Żywe, barwne, ruchliwe, sceniczne i często połączone ze złudzeniami omamy są charakterystyczne dla zespołu majaczeniowego.
Objaw sobowtóra – chory „wyczuwa” i dostrzega własną postać obok siebie.
Mimo, że chory uważa omamy za przedmioty realne, może odczuwać ich niezwykłość i dziwność.
Omamy słuchowe
Omamy imperatywne – są to omamy słuchowe nakłaniające chorego do popełnienia jakiegoś czynu (np. samobójstwa).
Omamy rzekome = pseudohalucynacje (pseudohallucinationes) – są to są to omamy (zwykle wzrokowe lub słuchowe) lub myśli:
Od omamów różnią się:
Omamy rzekome występują w:
Halucynoidy (hallucynoides)
Są to wrażenia lub spostrzeżenia powstające bez udziału bodźców zewnętrznych, ale oceniane krytycznie przez chorego (np. jako objaw chorobowy). Są zwykle wyrazem zmian organicznych (padaczka, guzy mózgu).
Halucynoidy zaliczamy do zaburzeń psychosensorycznych. Są to krótkotrwałe wrażenia lub spostrzeżenia wzrokowe (np. błyski), słuchowe (np. głosy), smakowe lub węchowe. Mogą mieć też charakter zmiany kształtu, wielkości, barwy przedmiotów, zmiany ich położenia (np. uczucie falowania podłogi, obsuwania się sufitu). Mogą to być zaburzenia schematu ciała (np. uczucie wydłużania, przemieszczania się kończyn). Występują one napadowo (tzw. napady psychosensoryczne), charakterystyczne dla padaczki ze zmianami w płacie skroniowym, zatruć uszkadzających tkankę mózgową.
Podczas napadu psychosensorycznego może nastąpić przymglenie świadomości, ale nie występują jakościowe zaburzenia świadomości.
Halucynoidy hakowe – są to napadowe odczuwania przykrych zapachów pojawiające się w padaczce z ogniskiem w płacie skroniowym.
Zaburzenia myślenia
a. urojenia – zawsze są objawem psychotycznym (choroby psychicznej)
b. idee nadwartościowe – w zaburzeniach osobowości
c. natręctwa myślowe – gł. w nerwicach
d. fobie
a. przyspieszenie – np. w zespole maniakalnym
b. zwolnienie – np. w stanie (zespole) depresyjnym
c. rozkojarzenie – np. w schizofrenii
Zaburzenia treści myślenia
Urojenia (delusiones)
Definicja: są to fałszywe sądy, które chory wypowiada z głębokim przekonaniem o ich prawdziwości i których nie koryguje, mimo oczywistych dowodów błędności. Nie da się ich podważyć perswazją, ani przedstawianiem dowodów ich błędności.
Urojenia rzadko występują jako objaw izolowany.
Podział wg treści /10/:
MMikulicz