SEMINARIUM: 7 ZABURZENIA PSYCHOSOMATYCZNE
Zaburzenia psychosomatyczne – choroby somatyczne, na których przebieg lub występowanie rzutują czynniki psychologiczne. To choroby, w których etiopatogenezie udowodniono znaczącą rolę czynnika psychologicznego głównie emocjonalnego (nieprawidłowa transformacja lęku), powodującego objawy psychofizjologiczne, które doprowadzają ostatecznie do organicznych uszkodzeń narządów i tkanek.
Rozwój medycyny psychosomatycznej
· Okres psychodynamiczny (Freud i jego następcy)
o Aleksander (7 jednostek chorobowych)
o Dunder (klasyfikacja typów osobowości, predysponują do zachorowania)
· Okres psychofizjologiczny (Wolff, Selye – lata 60)
- związany z badaniami nad stresem i jego wpływem na powstawanie chorób
Podział zaburzeń psychosomatycznych (Luben – Plozza)
· Objawy konwersyjne (charakter symboliczny – próba rozwiązania konfliktu), dotyczą narządu ruchu i zmysłów (parestezje, psychogenna ślepota, histeryczne porażenie kończyn)
· Objawy czynnościowe (dawne nerwice narządowe)
- zaburzenia czynności narządów lub układów, ale bez wykładników uszkodzenia danej tkanki
· Zaburzenia psychosomatyczne w węższym znaczeniu – „klasyczna siódemka Aleksandra” (astma oskrzelowa, colitis ulcerosa, nadciśnienie tętnicze, RZS, neurodermatitis, choroba wrzodowa dwunastnicy, nadczynność tarczycy)
Aleksytymia
· Inaczej „brak słów dla emocji”
· trudności w werbalizacji przeżywanych stanów emocjonalnych – skąpe opisywanie, ubogie słownictwo (nie potrafią opowiadać o swoim życiu wewnętrznym)
· brak zdolności do fantazjowania, „stan ograniczenia wyobraźni”
· wrażenie dobrze przystosowanych do otoczenia, pozory zadowolonych z siebie
Reakcja psychosomatyczna
· występuje u ludzi zdrowych
· nie jest wynikiem zaburzeń rozwoju emocjonalnego
· pojawia się w szczególnej stresującej sytuacji
· mija z ustąpieniem bodźca
· przykłady: zawroty głowy po nagłej ucieczce, utrata apetytu po stracie najbliższej osoby, bicie serca na widok ukochanej/ukochanego
Podział zaburzeń psychopatycznych wg ICD 10
· F 45 zaburzenia występujące pod postacią somatycznych
· F 54 czynniki psychologiczne i behawioralne związane z zaburzeniami lub chorobami klasyfikowanymi w innych rozdziałach
· F 50 zaburzenia odżwiania się
Zaburzenia pod postacią somatycznych
· F 45.0 zaburzenia somatyzacyjne
· F 45.1 zaburzenia pod postacią somatyczną niezróżnicowaną
· F 45.2 zaburzenia hipochondryczne
· F 45.3 Zaburzenia autonomiczne występujące pod postacią somatyczną
· F 45.4 Uporczywe bóle psychogenne
· F 45.8 Inne zaburzenia pod postacią somatyczną
F 45.0 Zaburzenia somatyzacyjne
· Nawracające, zmienne skargi somatyczne dotyczące rozmaitych narządów i układów ciała utrzymujące się co najmniej 2 lata
· Brak adekwatnych przyczyn somatycznych dla opisywanych dolegliwości
· Uporczywa odmowa akceptowania porad i zapewnień wielu lekarzy w sprawie nieobecności schorzeń somatycznych warunkujących objawy
· Zaburzenia zachowań społecznych – charakterystyczne – unikanie pełnienia ról i wykonywania zadań
· Przykłady: ból, wzdęcia, odbijania, nudności, swędzenie, pieczenie, wysypki, cierpnięcie
F 45.1 Zaburzenia pod postacią somatyczną niezróżnicowaną
Skargi są wielorakie, zmienne i uporczywe, ale brak jest pełnego obrazu klinicznego somatyzacji, tzn:
· Brak gwałtownego i dramatycznego wyrażania skarg
· Stosunkowo mała liczba dolegliwości (<6)
· Bez upośledzenia funkcjonowania społecznego
· Krótszy czas trwania (<2 lat)
F 45.2 Zaburzenia hipochondryczne
· Trwałe przekonania o obecności co najmniej jednej poważnej choroby somatycznej, któremu towarzyszą skargi nie mające uzasadnienia przedmiotowego
· Brak podstaw w wielokrotnie powtarzanych badaniach
· Nadmierne zainteresowanie czynnościami ciała & lęk i niepokój (życie i zdrowie jest zagrożone!!!)
· Dolegliwości mniej liczne, bardziej trwałe
· Lęk o zdrowie a brak współpracy z lekarzem
F 45.3 Zaburzenia autonomiczne pod postacią somatyczną
· Dotyczą narządów i układów ciała pozostajacych pod kontrolą układu autonomicznego: sercowo – naczyniowego, żołądkowo – jelitowego, oddechowego, moczowo - płciowego
· Dwie grupy objawów:
- objawy pobudzające układ wegetatywne (przyspieszenie akcji serca, poty, zaczerwienienie skóry, drżenie)
- objawy specyficzne, subiektywne (ból serca, żołądka, uczucie ściskania, wzdęcia, rozdymania)
F 45.4 Uporczywe bóle psychogenne
· Uporczywy i silny ból, którego geneza nie może być w pełni wyjaśniona procesami fizjologicznymi, ani obecnością zaburzeń somatycznych
· Ból występujący w związku z konfliktem lub problemami psychospołecznymi
· Objawy powodują zwiększenie zainteresowania się pacjentem
· Np. psychogenne bóle krzyża lub głowy
F 45.8 Inne zaburzenia pod postacią somatycznych
· Rozmaite zaburzenia nie spowodowane chorobą somatyczną ani widocznymi dysfunkcjami układu autonomicznego
· Lokalizowane w jednym narządzie lub układzie
· Ściśle związane w czasie ze stresującym wydarzeniem
· Przykłady: zaburzenia połykania (globus histericus), psychogenny kręcz karku, świąd psychogenny, psychogenne zaburzenia miesiączkowania
F 54 czynniki psychologiczne i behawioralne związane z zaburzeniami lub chorobami klasyfikowanymi w innych rozdziałach
Klasyfikacja „siódemka Aleksandra”
- Astma oskrzelowa
- Colitis ulcerosa
- Nadciśnienie tętnicze i choroba wieńcowa
- Neurodermatitis
- Choroba wrzodowa
- Nadczynność tarczycy
Choroba wieńcowa
Czynniki ryzyka:
- Wiek
- Płeć męska
- Palenie papierosów
- Wysokie RR
- Wysoki poziom cholesterolu
- Brak aktywności fizycznej
- Osobowość typu A
Cechy osobowości typu A:
- Życie pod presją czasu – zawsze wyznaczony termin
- Postawa rywalizacji
- Ambicja
- Dążenie do sukcesu
- Niecierpliwość
- Gwałtowność mowy i gestów
- Wrogie nastawienie do otoczenia
Czy masz osobowość typu A?
- Czy Twój partner mówi ci, że jesz za szybko?
- Jak ocenia Twój poziom aktywności?
- Czy kiedykolwiek wyznaczasz sobie termin zakończenia jakiegoś zadania?
- Czy kiedy jesteś zajęty coś Tobie przeszkadza?
Choroba wrzodowa:
· Predyspozycje – stres, np. zawód związany z dużym napięciem
· Osobowość – nierozwiązany konflikt między niezależnością i zależnością
· Leczenie – psychoterapia – odpoczynek, relaksacja, techniki opanowania lęku
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego:
· Zaostrzenie uwarunkowane stresem a remisja z zapewnieniem wyparcia
· Cechy osobowości – niedojrzałość, trudność w podejmowaniu decyzji, sumienność, stawianie wymagań otoczeniu (w sposób niejawny), obawa przed utratą ważnej osoby
· Leczenie – uwzględnia psychoterapię
Nadciśnienie tętnicze:
· Wewnętrzny konflikt między bodźcami agresji a poczuciem zależności
· Sposób zachowania nadmiernie zaadoptowany, skoncentrowany na wizerunku zewnętrznym
· Tendencja do omijania sytuacji konfliktowych
· Powściągliwość w wyrażaniu uczuć
· Leczenie – informacja o chorobie, samokontrola, terapia relaksacyjna i behawioralna
Diagnostyka
· Dokładne przebadanie somatyczne
· Odróżnianie zaburzeń psychosomatycznych od urojeń hipochondrycznych
· Czynniki powodujące uporczywość zaburzeń psychosomatycznych:
Określony typ osobowości
Zakłócenia funkcjonowania społecznego
Błędy lekarzy – UZALEŻNIENIA
Leczenie
· Psychoterapia
· Farmakoterapia
- Unikać benzodiazepin
- Małe dawki leków przeciwdepresyjnych lub przeciwlękowych o innym mechanizmie działania, np. buspiron
ANETKA, AGATKA, OLUŚ, ANIA
MMikulicz