Mówiąc o metodach instrumentalnych trzeba wyodrębnić tzw. metody półautomatyczne (pólciagle) oraz metody automatyczne (ciągle). Automatyzacja metod analitycznych wynika z wielu przyczyn. Pierwsza — to konieczność dysponowania w ciągłym procesie technologicznym ciągłą informacją o składzie przepływającego surowca, półproduktu czy produktu. Jeżeli np. w procesie syntezy benzyny z gazów niezbędne jest, aby gaz do tej syntezy nie zawierał więcej siarkowodoru niż lO"30^ obj., większa bowiem zawartość niszczy katalizator i obniża wydajność, to konieczna jest ciągła, automatyczna analiza płynącego gazu, która pozwala stale kontrolować zawartość siarkowodoru, tak aby można było np. przerwać proces w przypadku stwierdzenia nadmiernej zawartości HgS i nie dopuścić do zatrucia katalizatora. Niektóre metody fizyczne i fizykochemiczne nadają się dobrze do takich celów i stanowią podstawę działania wielu produkowanych obecnie aparatów do ciągłej i automatycznej analizy.
Dalsze przyczyny automatyzacji metod to konieczność przyśpieszenia i uzyskania większej precyzji oznaczeń. Konstruuje się automatyczne aparaty do miareczkowania, do kolorymetrii i innych metod, w których obsłudze rola pracownika została ograniczona do przygotowania próbki i odczytania wyniku.
Automatyzacja, zwłaszcza połączona z ciągłością pomiaru, szczególnie silnie rozwija się w krajach wysoko uprzemysłowionych, automatyzacja analizy stanowi bowiem często podstawę do automatyzacji procesu technologicznego, a impuls wykorzystany do oznaczenia analitycznego może sterować dalej automatycznie całą aparaturą technologiczną.
W związku z wielkim rozwojem metod instrumentalnych spotykamy się często z przeciwstawianiem ich metodom chemicznym. Metody instrumentalne traktuje się jako nowoczesne, chemiczne jako klasyczne, ale już przestarzałe. Trzeba wyraźnie stwierdzić niesłuszność takiego stawiania sprawy. Metody chemiczne cechuje ciągle jeszcze najlepsza dokładność. Są to wreszcie metody absolutne w odróżnieniu od większości metod instrumentalnych, które są metodami porównawczymi. Wzorce używane w analizie instrumentalnej analizuje się z reguły metodami klasycznymi (wagowymi i miareczkowymi). Liczne metody klasyczne, w pierwszym rzędzie metody miareczkowe, cechuje także szybkość, powodująca ich wysoką użyteczność •w przemyśle. Tylko umiejętne posługiwanie się zarówno metodami klasycznymi, jak i instrumentalnymi, może zapewnić prawidłowe wykonanie różnych zadań analitycznych.
Trzeba jeszcze wspomnieć, że obok wymienionych dwóch podstawowych grup metod analizy: chemicznych i instrumentalnych, do metod wykorzystywanych w analizie zaliczyć też trzeba metody organoleptyczne, wykorzystujące smak i zapach substancji, (szczególnie zapach bywa bardzo często pomocny przy identyfikacji substancji organicznych), oraz metody biologiczne. W metodach biologicznych do oceny jakościowej lub półilościowej wykorzystuje się właściwość niektórych substancji przyspieszania lub hamowania wzrostu bakterii i działanie niektórych związków chemicznych na organizmy zwierząt doświadczalnych.
Chemia analityczna przemysłowa. Podział metod analitycznych' pod kątem widzenia branż przemysłowych, w których są stosowane, nie jest całkiem umotywowany merytorycznie. Nie wiąże się on zwykle z żadną specyficzną metodą. Dziś
25
cycu83