Wyklad02b.pdf

Szkoþa Gþwna SþuŇby PoŇarniczej w Warszawie

T. 2. ZAGROņENIA EKOLOGICZNE (c.d.)

POSTAWOWE POJĦCIA Z EKOLOGII

Ekologia Î nazwa wywodzi siħ od poþĢczenia dwch greckich sþw:

ekologia = eko (gr. dom, miejsce bytowania) + logos (gr. nauka)

Ekologia - nauka o Ļrodowisku i prawach nim rzĢdzĢcych. W bardziej rozwiniħtej

formie ekologia jest okreĻlana jako nauka o gospodarce przyrody w jej

ekosystemach, o strukturze i funkcjonowaniu Ňywej przyrody, obejmuje caþoĻę

zjawisk dotyczĢcych wzajemnej zaleŇnoĻci miħdzy organizmami roĻlinnymi

i zwierzħcymi a otaczajĢcym Ļrodowiskiem, miħdzy ich Ňywym i martwym

Ļrodowiskiem (niemiecki zoolog E. Haeckel Î 1869).

Sozologia - nauka zajmujĢca siħ podstawami ochrony przyrody i jej zasobw oraz

zapewnieniem trwaþoĻci ich uŇytkowania (polski geologo W.Goetel Î 1965).

ĺrodowisko przyrodnicze Î ogþ czynnikw przyrody oŇywionej (czynnikw

biotycznych) i przyrody nieoŇywionej (czynnikw abiotycznych) Î stanowiĢcych

otoczenie Ňywych organizmw i majĢcych bezpoĻrednie znaczenie dla ich Ňycia

i rozwoju. ĺrodowisko przyrodnicze skþada siħ z zewnħtrznej czħĻci skorupy

ziemskiej wraz z glebĢ Î tzw. pedosfery , atmosfery i wody Î tzw. hydrosfery oraz

szaty roĻlinnej i Ļwiata zwierzħcego Î tzw. biosfery . Jest to Ļrodowisko stworzone

przez przyrodħ bez ingerencji czþowieka. StĢd inna nazwa Î Ļrodowisko

naturalne.

Funkcje:

1. stanowi Ņrdþo niezbħdnych do Ňycia substancji, gþwnie powietrza i wody.

2. dostarcza dziaþalnoĻci produkcyjnej niezbħdnych surowcw.

3. sþuŇy jako miejsce lokalizacji odpadw.

Miħdzy poszczeglnymi funkcjami istnieje okreĻlona wspþzaleŇnoĻę, a takŇe, co

zdarza siħ coraz czħĻciej, miħdzy nimi zachodzi wyraŅna sprzecznoĻę. Wynika to

stĢd, Ňe komponenty bħdĢce Ņrdþem bezpoĻredniego zaspokajania potrzeb

czþowieka (np. powietrze i woda) sĢ jednoczeĻnie niezbħdnymi czynnikami

wszelkiej dziaþalnoĻci produkcyjnej. SĢ one wzglħdem siebie konkurencyjne !

Ekologia traktuje Ļrodowisko przyrodnicze czþowieka jako sumħ wzajemnie

powiĢzanych ze sobĢ czynnikw Ļrodowiskowych: fizycznego, biologicznego

i spoþecznego wpþywajĢcych na rozwju ludzi i spoþeczeıstw.

Prawo Liebiga Î moŇliwoĻę rozwoju dowolnego organizmu okreĻla skþadnik,

ktrego jest najmniej w stosunku do zapotrzebowania. Czynnikiem ograniczajĢcym

rozwj moŇe byę brak Ļwiatþa, tlenu, biaþka, witamin, mikroelementw, itd.

Ekosystem Î podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna w przyrodzie. Jest

to ukþad zþoŇony z biocenozy i jej biotopu, w ktrych zachodzi obieg materii

i przepþyw energii. Ekosystem nie ma najczħĻciej wyraŅnych granic, w odrŇnieniu

do ekotonu. Umownie stosuje siħ go do okreĻlania rŇnych terytorialnie obiektw,

np. jezioro.

Ekoton Î strefa styku dwch ekosystemw, rŇniĢcych siħ znacznie warunkami

Ļrodowiskowymi.

Biocenoza Î zespþ populacji rŇnych gatunkw zwierzĢt i roĻlin danego

Ļrodowiska podlegajĢcych jego czynnikom i powiĢzanych z sobĢ bezpoĻrednio lub

poĻrednio zaleŇnoĻciami pokarmowymi (þaıcuchami pokarmowymi) oraz

konkurencjĢ biologicznĢ wewnĢtrz- i miħdzygatunkowĢ. W biocenozie moŇna

wyrŇnię: fitocenozħ Î czyli Ļrodowisko roĻlinne i zoocenozħ Î czyli Ļrodowisko

zwierzħce.

Biocenoza stanowi samodzielnĢ i niezaleŇnĢ jednostkħ ekologicznĢ, zdolnĢ do

utrzymania stanu dynamicznej rwnowagi biologicznej. Zachwianie tej rwnowagi

przez okresowe zmiany jej skþadu jakoĻciowego lub iloĻciowego, np. przez suszħ,

jest w zasadzie kaŇdorazowo przywracane przez procesy samoregulacyjne.

W miarħ jednak zachodzĢcych nieustannie zmian w jej elementach b. sama ulega

trwaþym zmianom ewolucyjnym przeksztaþcajĢc siħ w innĢ biocenozħ.

Biotop Î Ļrodowisko nieoŇywione niezbħdne dla Ňycia organizmw zwierzħcych

i roĻlinnych.

ýaıcuchy pokarmowe Î zaleŇnoĻci pokarmowe wiĢŇĢce w danej biocenozie

poszczeglne gatunki: - producentw, - konsumentw i - reducentw, bħdĢcych

kolejnymi grupami ogniw w ukþadzie, gdzie kaŇde ogniwo poprzedzajĢce jest

pokarmem dla nastħpnego.

System ekonomiki Ļrodowiska Î obejmuje produkcjħ i konsumpcjħ.

WyrŇniamy trzy podstawowe okresy dziaþalnoĻci czþowieka:

- okres pierwszy - okres peþnej zaleŇnoĻci czþowieka od otaczajĢcej go przyrody;

- okres drugi - rozwj wzajemnych stosunkw czþowieka z otaczajĢcĢ go

przyrodĢ wraz z powstaniem uprawy ziemi i hodowlĢ bydþa /budownictwo,

wojny/;

- okres trzeci - przejĻcie od produkcji rzemieĻlniczej do produkcji przemysþowej.

IntensywnoĻę wzajemnych oddziaþywaı zachodzĢcych miħdzy spoþeczeıstwem

a Ļrodowiskiem przyrodniczym wzrasta wraz z rozwojem ludnoĻci Ļwiata.

Tempo przyrostu ludnoĻci Ļwiata (wg Prognozy ONZ z 2001)

Lata

LudnoĻę, w [mln]

5000 p.n.e.

2000 p.n.e.

1820

1930

1960

1974

1988

1999

2012

2026

2043

300

1 000

2 000

3 000

4 000

5 000

6 000

7 000

8 000

9 000

W lipcu 2005 na Ļwiecie Ňyþo ok. 6 446 131 400 ludzi

Ekonomika ochrony Ļrodowiska Î ksztaþtowanie strategii rozwojowych regionu

i/lub przedsiebiorstw z uwzglħdnieniem stanu Ļrodowiska naturalnego.

Obszar zagroŇenia ekologicznego Î rejon o duŇym zagħszczeniu uciĢŇliwych

Ņrdeþ zagroŇenia (emiterw zanieczyszczeı), na ktrym doszþo do caþkowitego

zaþamania stanu rwnowagi przyrodniczej. Samoregulacja i samooczyszczanie

Ļrodowiska przestaþy dziaþaę. Objawia siħ to zniszczeniem szaty roĻlinnej,

degeneracjĢ fauny, a takŇe nasileniem zagroŇenia dla zdrowia ludnoĻci.

Kryteria wydzielania obszarw z.e.:

- przekroczenie dopuszczalnych stanw normatywnych, albo silna degradacja co

najmniej dwch elementw Ļrodowiska;

- wielokrotne albo szczeglnie uciĢŇliwe (duŇa toksycznoĻę) przekroczenie

dopuszczalnego stanu normatywnego lub bardzo silna degradacja jednego

elementu.

W Polsce wydzielono 27 obszarw zagroŇenia ekologicznego o þĢcznej

powierzchni ok. 35 tys. km 2 i ludnoĻci tam zamieszkujĢcej ok. 13 mln. Na

powierzcni obejmujĢcej ok. 11% obszaru Polski koncentruje siħ 24,5% krajowej

emisji zanieczyszczeı pyþowych i 28,5% zanieczyszczeı gazowych.

Do najbardziej zagroŇonych obszarw zalicza siħ: rejon grnoĻlĢski i rybnicki,

krakowski i legnicko-gþogowski. Do obszarw znacznie zdegradowanych pod

wzglħdem przyrodniczym naleŇĢ: turoszowskie i koniıskie zagþħbia wħgla

brunatnego, Beþchatowski Okrħg Przemysþowy i Tarnobrzeskie Zagþħbie Siarkowe.

ROZPORZġDZENIA I AKTY PRAWNE ZWIġZANE Z OCHRONġ

ĺRODOWISKA OBOWIġZUJġCE W POLSCE

( http://www.mos.gov.pl/1akty_prawne/index.shtml)

( http://isip.sejm.gov.pl/prawo/index.html ) *

( * - akty prawne publikowane po 1 stycznia 2004 sĢ

dostħpne na stronie Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej.)

Akty prawne dotyczĢce Ļrodowiska naturalnego i jego ochrony sĢ publikowane

w Dzienniku Ustaw i Monitorze Polskim. ObejmujĢ one zagadnienia zwiĢzane

z planowaniem przestrzennym, normami jakoĻci Ļrodowiska, zasadami

racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody (woda, gleba, kopaliny), ochronĢ

przed szkodliwymi emisjami (zanieczyszczenie powietrza, haþas, wibracje,

promieniowanie), konserwatorskĢ ochronĢ przyrody oraz umowami

miħdzynarodowymi (t.j.: konwencje, protokoþy do konwencji i inne umowy

miħdzynarodowe, m.in.: Konwencjħ GenewskĢ, Konwencjħ HelsiıskĢ i Konwencjħ

WiedeıskĢ oraz Konwencjħ Narodw Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu).

Za podstawowy akt normatywny dotyczĢcy prawa ochrony Ļrodowiska uwaŇa siħ

ustawħ z dnia 31 stycznia 1980 r., Dz. U. Nr 94, poz. 49 i dalsze áO ochronie

i ksztaþtowaniu ĻrodowiskaÑ Î wraz z jej kolejnymi nowelizacjami.

Ustawa zawiera oglne zasady ochrony Ļrodowiska, podstawowe zasady

ochrony wd, powietrza, kopalin, Ļwiata roĻlinnego i zwierzħcego oraz

krajobrazu, ochrony przed haþasem i wibracjami, zasad

odpowiedzialnoĻci administracyjnej, przeciwdziaþania nadzwyczajnym

zagroŇeniom Ļrodowiska, opþat za gospodarcze korzystanie ze

Ļrodowiska, itp.

WĻrd innych ustaw wymienię naleŇy:

Û ustawħ z dnia 20 lipca 1991 r. áO Inspekcji Ochrony ĺrodowiskaÑ,

Û ustawħ z dnia 16 paŅdziernika 1991 r. áO ochronie przyrodyÑ,

Û ustawħ z dnia 7 lipca 1994 r. áO zagospodarowaniu przestrzennymÑ,

Û ustawħ z dnia 27 lipca 1994 r. áPrawo grnicze i geologiczneÑ,

Û ustawħ z dnia 27 czerwca 1997 r. áO odpadachÑ,

Û ustawħ z dnia 21 grudnia 2001 r. áPrawo wodneÑ,

Û itp.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: