Diagnostyka pedagogiczna – rodzaje diagnoz
Termin diagnoza pochodzi z języka greckiego „diagnosis” – oznacza rozpoznanie (rozróżnienie). Współczesna interpretacja tego terminu podkreśla dwa jego składniki:
· Zebranie potrzebnych danych
· i ich krytyczne opracowanie w drodze rozumowania.
Wg S. Ziemskiej diagnoza jest to rozpoznanie na podstawie zebranych objawów i znanych ogólnych prawidłowości badanego złożonego stanu rzeczy przez podporządkowanie go do typu albo gatunku, dalej przez wyjaśnienie genetyczne i celowościowe, określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego rozwoju.
Zdaniem Ziemskiej poznanie diagnostyczne opiera się na 2 głównych elementach:
· doświadczanie
· rozumowanie
Diagnoza rozwinięta zawiera w sobie szereg aspektów – diagnoz cząstkowych:
· aspekt identyfikacyjny – diagnoza przyporządkowująca, diagnoza klasyfikacyjna albo typologiczna
· aspekt genetyczny (celowościowy, fazy, rozwojowy czyli prognostyczny)
· aspekt celowościowy – jakie ma znaczenie dany składnik badanego stanu rzeczy dla całości badanego stanu
Diagnoza przyporządkowująca - szuka odpowiedzi na pytanie do jakiego znanego typu należy badany stan rzeczy.
Diagnoza genetyczna – jakie są przyczyny danego stanu rzeczy.
Diagnoza fazy – w jakiej fazie przebiegu znajduje się badany stan rzeczy. Diagnoza fazy jest ważna ze względu na zmienność przedmiotu działania pedagogicznego.
Diagnoza prognostyczna (rozwojowa) – jak dalej będzie się rozwijał stan rzeczy, oczywiście nie w każdym przypadku diagnozowania występują wszystkie cząstkowe i nie wszystkie są w stopniu równe.
Działania zorganizowana a diagnoza
Zorganizowana działalność pedagogiczna to taka której poszczególne części przyczyniają się do powodzenia całości. Takie składniki działania jak:
· cele, środki, zasoby i metody, a także warunki zewnętrzne, które współ wyznaczają miejsce diagnozy w cyklu działania zorganizowanego.
Cykl działania zorganizowanego jego twórcą był La Chatelier. Wymienia 5 etapów cyklu organizacyjnego:
· postawienie jasnego i ściśle określonego celu
· zbadanie środków i warunków, które trzeba zastosować, aby osiągnąć cel zamierzony
· przygotowanie środków i warunków
· urzeczywistnienie czyli wykonanie zamierzonych czynności stosownie do powziętego planu
· kontrola otrzymanych wyników i wyciąganie z nich wniosków
Adam Podgórecki zamiast „cykl działania zorganizowanego” używa określenia „tok postępowania celowościowego”.
Cykl działa pedagogicznego można ogólnie ująć w następującej postaci:
· etap preparacyjny, zawierający preparację celów działania, czynności projektowe i czynności niezbędne do pozyskania i rozmieszczania zasobów potrzebnych do realizacji projektu
· etap realizacji projektu, czyli wykonanie zadań przewidzianych w projekcie i planie działalności, przy czym w zależności od przebiegu relacji – występuje to w większym lub mniejszym stopniu konieczność uzyskiwania zasobów uzupełniających
· etap kontroli realizacji projektu i ocena dokonanych czynności
Czynności diagnostyczne stanowią składniki wszystkich 3 głównych etapów cyklów działalności zorganizowanej, a diagnoza w nim zawiera następujące funkcje.
Zasadnicze funkcje diagnozy:
· stanowi punkt wyjścia w czynnościach projektowania
· pozwala na systematyczną kontrolę przebiegu procesu wychowania
· służy ocenie wyników działalności pedagogicznej umożliwiając kontrolę przebiegu działań i korektę danego lub następnego cyklu organizacyjnego działalności pedagogicznej
Rodzaje diagnoz ze względu na różne kryteria:
· działalność pedagogiczna – diagnoza poznawcza, decyzyjna
· metoda działania – osobnicza, grupowa, środowiskowa
· pełność – całościowa, cząstkowa
Diagnoza pedagogiczna wymaga podstawowych ogólnych praw rozwojowych.
Cechy diagnozy decyzyjnej stosowane w działalności praktycznej:
· jest ona przeprowadzana z projektem pedagogicznym
· jest ona przeprowadzana z myślą o uzyskaniu podstawy do decyzji w sferze praktyki
· jest składową cyklu działania zorganizowanego
Diagnoza decyzyjna w odróżnieniu od diagnozy poznawczej wykazuje cechę szczególną mianowicie chodzi o wykrycie zgodności lub niezgodności faktu z tym co wiemy o rzeczywistości na podstawie wiedzy ogólnej. Natomiast w diagnozie poznawczej nie wystarczy stwierdzenie podanej zgodności lub niezgodności, ale potrzebne jest także sprawdzenie czyli weryfikacja danej teorii z innymi.
Diagnoza poznawcza dokonywana jest wówczas, gdy rozwiązuje się zadania poznawcze.
Diagnoza środowiskowa
Cechą diagnozy środowiskowej jest selektywne badanie – badacz wykrywając i analizując pewne zależności między wyizolowanymi faktami i zjawiskami dąży przede wszystkim do ustalenia dominujących wpływów środowiska na proces wychowania.
W skład diagnozy środowiskowej wchodzi:
- diagnoza psychologiczna
- diagnoza elementów osobowości
oraz 3 grupy czynników środowiskowych:
- środowisko materialne
- wzory osobowe
- organizacja życia
Etapy diagnozy pedagogicznej:
1. opis (zestawienie danych empirycznych i stanów aktualnych)
2. ocena cząstkowa – właściwa i utylitarna
3. konkluzja – globalna ocena analizowanej sytuacji, która pozwala na wskazanie właściwego kierunku postępowania socjalno-wych. oraz uzasadnia potrzebę podjęcia działań.
Do głównych błędów etycznych należą:
· błędna lub zbyt dowolna interpretacja tego, co składa się na zakres tajemnicy zawodowej w wychowaniu
· wywołanie stanów stresowych i zmęczenia u badanego przez zbieranie nadmiaru danych i danych niepotrzebnych
· żądanie informacji w sytuacjach, w których badany ma poczucie zagrożenia, czuje niepokój z powodu nie wiedzy lub niezrozumienia celu i sensu badań
· przeprowadzenie badań, w których badany czuje się w sytuacji przymusowej
· stosowanie wywiadu ukrytego w klasycznej postaci
· stosowanie pozornej anonimowości badań
· stosowanie sposobów zbierania danych wywołujących uboczne szkodliwe skutki moralne lub zdrowotne
· całkowicie nie używanie materiałów diagnostycznych dla dobra badanych
· uleganie sugestiom ocen z przeszłości w ocenach stanu bieżącego i etykietowania osób badanych.
ewaleczek