STRES POLA WALKI.pdf

(419 KB) Pobierz

Darmetko - Artykul stres

ZESZYTY NAUKOWE WSOWL

Nr 2 (148) 2008 ISSN 1731-8157

Jan DARMETKO *

STRES POLA WALKI

Psychika jest podstawową siłą napędową do działania kaŜdego człowieka,

stąd wynika konieczność jej dokładnej znajomości szczególnie przez dowódców

wojskowych. Bardzo waŜnym, a być moŜe najwaŜniejszym elementem kompetencji

dowódcy jest umiejętność wytworzenia u podwładnych odpowiedniego poziomu

motywacji i zaangaŜowania w sytuacjach ekstremalnie niebezpiecznych oraz wy-

magających maksymalnego wysiłku psychofizycznego. Znajomość zatem struktury

psychiki ludzkiej przez dowódców nabiera szczególnego znaczenia, bowiem dowo-

dzą oni ludźmi w miejscach i sytuacjach w których wymaga się od podwładnych

działań wiodących do celu często poprzez uŜycie broni oraz bezpośrednie naraŜe-

nie własnego zdrowia i Ŝycia. W związku z tym opanowanie przez dowódcę szero-

kiego wachlarza umiejętności w zakresie wytworzenia u podwładnych odpowied-

niego poziomu motywacji i zaangaŜowania w sytuacjach ekstremalnych, które w

sposób naturalny wytwarzają wysoki poziom stresu, jest umiejętnością nie mniej

waŜną, jak bezpośrednie dowodzenie. NaleŜy takŜe pamiętać o tym, Ŝe dowódca

musi umieć wytworzyć wysoki poziom motywacji i zaangaŜowania wśród pod-

władnych, którzy róŜnie zostali ukształtowani psychicznie na poszczególnych

płaszczyznach Ŝycia społecznego.

Podejmując próbę przybliŜenia zagadnień związanych z stresem, naleŜy naj-

pierw odpowiedzieć na pytanie: jaki jest stan zdrowia psychicznego i fizycznego czło-

wieka, którego istotę i rozwój naleŜy rozpatrywać w aspekcie czynników: genetycz-

nych, biologicznych, psychologicznych i społecznych? Ponadto celowe wydaje się

omówienie podstawowych zaburzeń występujących w obszarze zdrowia psychicznego,

szczególnie tych, które mogą ujawnić się w warunkach słuŜby wojskowej. Istotnego

znaczenia we współczesnych siłach zbrojnych nabiera przestrzeganie zasad higieny

psychicznej w warunkach słuŜby wojskowej, obejmującej wykonywanie zadań takŜe w

strefach bezpośredniego konfliktu militarnego.

Na osobowość kaŜdej jednostki według Arystotelesa , składają się trzy zasadni-

cze elementy: intelekt, uczucia i wola , które u poszczególnych jednostek w stosunku

* ppłk rez. lek med. Jan DARMETKO – WyŜsza Szkoła Oficerska Wojsk Lądowyc h

214877820.056.png

214877820.067.png

Jan DARMETKO

do siebie występują w róŜnych proporcjach i są w stanie chwiejnej równowagi, która

zmienia się w zaleŜności od zaistniałej sytuacji w otoczeniu człowieka.

Człowiek nie jest „tworem gotowym”, jest raczej zbiorem moŜliwości ciągle

zmieniających i rozwijających się, a to stanowi o jego wielopłaszczyznowym potencjale

i wielkości 1 . Człowiek rozwija się w sprzecznościach, które są roŜne i róŜnie wdzierają

się w jego Ŝycie. Istota ludzka bowiem nie tylko stwarza swoje środowisko, ale takŜe

ciągle je przekształca i dostosowuje do swoich permanentnie zmieniających się potrzeb,

dzięki rozumowi i inteligencji, czego poza człowiekiem nikt inny nie czyni. Za przekro-

czenie tej granicy rzeczywistości płaci często cenę klęski i rozczarowań. Być moŜe taki

jest ludzki ewolucyjny los, Ŝe płaci wysoką cenę za wdzieranie się na „szczyty”. Dok-

tryna rozwoju i postępu ma wpisane, iŜ kaŜda aktualna rzeczywistość będzie przekro-

czona. Samorealizacja człowieka z samej swej natury jest egocentryczna. Przekroczenie

granicy egocentryzmu moŜliwe jest takŜe, gdy samorealizacja nie musi być osiągnięta

przez walkę z innymi. Człowiek moŜe występować jako człowiek racjonalny, jako po-

stawa intelektualna i emocjonalna. Ideał ludzkiej tęsknoty za spokojem przeplata się

z potrzebą Ŝycia w „burzy” 2 .

Zdrowie psychiczne

Bogactwo Ŝycia psychicznego, jego róŜnorodność i złoŜoność powoduje duŜe

trudności w ustaleniu zakresu i treści zdrowia psychicznego. Ustalenie jednego pojęcia

określającego zdrowie psychiczne jednostki wymyka się ścisłej definicji i niejednokrot-

nie razi daleko posuniętą ogólnikowością. Ogólnie przyjęto w świecie nauki zasadę, Ŝe

zdrowym psychicznie jest ten, kto nie tylko nie wykazuje objawów choroby psychicz-

nej, lecz potrafi w zgodzie ze sobą i środowiskiem w którym Ŝyje, urzeczywistniać

wszystkie swoje potencjalne moŜliwości w poczuciu satysfakcji własnej i akceptacji ze

strony otoczenia 3 .

Zdrowie psychiczne jest zdolnością do rozwoju poprzez poznanie, przeŜywanie

i odkrywanie, aŜ do konkretnego ideału indywidualnego i społecznego, którego w zasa-

dzie nigdy się nie osiąga. Rozwój psychiczny odbywa się poprzez ciągłą dezintegrację,

tj. rozpad starych form osobowości i tworzenie nowych, czyli poprzez tak zwaną inte-

grację pozytywną. Droga do uzyskania coraz wyŜszego poziomu zdrowia psychicznego

wiedzie poprzez przeŜycia, doświadczenia, myślenie syntetyczne i analityczne, oraz

poprzez osiągnięcie zdolności do rozwiązywania trudnych sytuacji wewnętrznych i ze-

wnętrznych 4 . Zdrowie psychiczne jest kształtowane przez sytuacje środowiskowe, jego

własne najczęściej zmącone sądy i emocje. Dlatego w opiece medycznej nad jednostką

wykazującą odstępstwa od przyjętych norm psychicznych, współdziałać powinni ze

sobą ci, którzy potrafią leczyć psychikę i ci, którzy potrafią zrozumieć otaczającą nas

rzeczywistość. Człowiek i ludzkość zafascynowana osiągnięciami w dziedzinie intelek-

tualnego rozwoju i twórczości duchowej zapomina o podstawowych zasadach współŜy-

cia społecznego, a stąd prowadzi prosta droga do zachowań antyspołecznych, gdzie

często w środowisku przestępczym jednostka znajduje przestrzeń do zaspokojenia po-

K. Dąbrowski, Zdrowie psychiczne, Warszawa 1979, s . 71.

2 TamŜe, s. 73.

3 Z. Rydzyński, A Madej, W. Gruszczyński, Zdrowie psychiczne, Warszawa1981, s . 14.

4

K. Dąbrowski, op. cit., s. 60.

144

1

STRES POLA WALKI

trzeby swobodnej aktywności i wyróŜnienia się. Oceniając stan zdrowia psychicznego

jednostki, naleŜy brać pod uwagę: czy przewaŜają w niej procesy rozwojowe, czy brak

rozwoju, jaka jest jego hierarchia wartości oraz celów indywidualnych i społecznych.

Zdrowie psychiczne naleŜy postrzegać jako zdolność do wszechstronnego rozwoju pod

kontrolą wielu funkcji rzeczywistości w układzie wielopoziomowym i wielopłaszczy-

znowym. Ustabilizowanie i równowaga na pewnym poziomie świadczy raczej o obja-

wach psychopatologicznych, a umiarkowana nierównowaga o zdrowiu psychicznym.

Zdrowie psychiczne naleŜy traktować takŜe, jako zdolność jednostki do wszechstronne-

go rozwoju, współŜycia z otoczeniem i przekształcania tego otoczenia. NaleŜy jednak

pamiętać o tym, Ŝe przekształcenie otoczenia moŜe mieć charakter pozytywny, jak i teŜ

negatywny. Są jednostki i społeczności nadmiernie fascynujące się wytworzonymi

przez siebie ideami, stają się „nieznośni” w stosunku do siebie i innych. Taki jeden

uproszczony model zachowań daje się zaobserwować w społeczeństwach totalitarnych

i niektórych sektach religijnych, co często kończyło się patologizacją tych społe-

czeństw, zwyrodnieniem obyczajów, upadkiem moralności oraz kultury i sztuki. W róŜ-

nych epokach ukształtowane prądy naukowe i społeczne apelowały i poruszały róŜne

pokłady ludzkiej psychiki oraz kształtowały swoistą społeczną, a takŜe indywidualną

świadomość. We wszystkich ogniwach pojawiających się przeciwieństw zawsze po-

wstaje zagroŜenie dla zdrowego rozwoju ludzkiej osobowości. Społeczny podział pracy

oraz społeczne i polityczne organizacje wiąŜą wprawdzie ludzi silniej niŜ kiedykolwiek,

ale wcale ich nie zaspokajają. Atawistyczne pragnienia wspólnoty doznają rozczarowa-

nia w racjonalnie zorganizowanym i „nieludzkim” świecie władzy, pieniądza i demora-

lizacji.

Nie tylko ekonomia i polityka, ale i kultura moŜe prowadzić do podstępnego

manipulowania ludźmi i przez wychowanie prowadzić do szczególnej formy ich znie-

wolenia. Normalność psychiki to nieokreślone wzorce, to moŜliwość Ŝycia i działania w

mieszaninie smutku i radości, troski i zadowolenia, przykrości i ich przezwycięŜania

oraz emocji bez „wysokiej fali”. Jednostki takie wybierają postawę przystosowania się

do otoczenia, w którym Ŝyją. NaleŜy jednak pamiętać o tym, aby nie czyniły tego za

wszelką cenę, przekraczając przy tym własne ustalone i przyjęte normy moralne oraz

współŜycia społecznego.

Znajomość psychiki ludzkiej nabiera szczególnego znaczenia w warunkach

słuŜby wojskowej. Dowódca nie załatwi wszystkiego poprzez narzędzia, jakie ma do

dyspozycji na podstawie regulaminów, bo jego podwładni zostali róŜnie ukształtowani

psychicznie na róŜnych poziomach Ŝycia społecznego zanim zostali wcieleni do słuŜby

wojskowej. Stąd teŜ dowódca nie łamiąc regulaminów, winien kaŜdego Ŝołnierza trak-

tować w sposób indywidualny, poznając jego indywidualne cechy i system wartości.

Aby to było moŜliwe, konieczna jest znajomość zagadnień z zakresu zdrowia psychicz-

nego oraz znajomość zasad higieny psychicznej w warunkach słuŜby wojskowej.

145

Jan DARMETKO

Rys. 1. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych

Źródło: Z. Rydzyński, A. Madej, W. Gruszczyński, Zdrowie psychiczne, Warszaw1981, s. 68.

Nasilająca się we współczesnym świecie potrzeba dostosowania jest wynikiem

lawinowego narastania problemów na płaszczyźnie wychowawczej, moralnej, obycza-

jowej, ekonomicznej, środowiskowej, informatycznej i kulturowej. W kaŜdych warun-

kach spotykamy ludzi zdrowych, z pogranicza zdrowia psychicznego i ludzi chorych.

Między jawnymi zaburzeniami psychicznymi, a pełnią zdrowia psychicznego istnieje

bardzo duŜa rozpiętość. Zaburzenia psychiczne ujawniają się pod wpływem ekstremal-

nych obciąŜeń jednostki i wynikają z braku umiejętności oraz naturalnej podatności

przystosowania się do zmiennych warunków generowanych przez otoczenie. KaŜdy

człowiek pomijając uwarunkowania kulturowe, jest niepowtarzalną indywidualnością

i nie moŜe być uznany za podstawowy model zdrowia psychicznego. Jednostkę ludzką

naleŜy traktować jako jedność biologiczno-psychospołeczną przy jednoczesnym pod-

kreśleniu dynamiki jej rozwoju oraz wieku. Najbardziej wydaje się być trafna definicja

zdrowia psychicznego opracowana przez wybitnego psychiatrę K. Saddyego z 1950r.

„…zdrowy osobnik reaguje na Ŝycie bez dokuczliwego wysiłku. Ambicje jego mieszczą

się w granicach realnych moŜliwości, ma właściwe pojęcie o swoich własnych zdolno-

ściach i swoich słabych stronach. Potrafi pomóc innym ale równieŜ przyjąć czyjąś po-

moc. Ma niezawodną linię swojego postępowania i wierzy samemu sobie. Nikt z jego

otoczenia nie odnosi wraŜenia Ŝe jego wymagania są nadmierne. Przekonania osobiste i

wartości które wyznaje są źródłem jego siły”.

Inne natomiast pojęcie normalności psychicznej mówi, Ŝe: „…człowiek normal-

ny, to człowiek odpowiadający normom społecznym przyjętym przez dane środowisko” 5 ,

co nie jest równoznaczne ze zdrowiem psychicznym . W związku z tym, Ŝe nie ma uni-

wersalnych kryteriów zdrowia psychicznego, umieszczenie chorego w specjalistycznym

szpitalu moŜe nastąpić na jego własne Ŝyczenie, na Ŝądanie sądu lub prokuratora, a tak-

Ŝe na Ŝądanie prawnego opiekuna osoby ubezwłasnowolnionej. Ludzie uznani za wyka-

zujących mankamenty psychiczne mogą w pewnych warunkach społecznych „błysnąć”

pełnią zdrowia psychicznego. Podobnie ludzie zdrowi w niektórych sytuacjach szcze-

gólnych mogą zachowywać się, jak ludzie chorzy psychicznie. Zatem zdiagnozowanie

5 Z. Rydzyński, A Madej, W. Gruszczyński: op. cit., s. 10.

146

214877820.078.png

214877820.089.png

214877820.001.png

214877820.007.png

214877820.008.png

214877820.009.png

214877820.010.png

214877820.011.png

214877820.012.png

214877820.013.png

214877820.014.png

214877820.015.png

214877820.016.png

214877820.017.png

214877820.018.png

214877820.019.png

214877820.020.png

214877820.021.png

214877820.022.png

214877820.023.png

214877820.024.png

214877820.025.png

214877820.026.png

214877820.027.png

214877820.028.png

214877820.029.png

214877820.030.png

214877820.031.png

214877820.032.png

214877820.033.png

214877820.034.png

214877820.035.png

214877820.036.png

214877820.037.png

214877820.038.png

214877820.039.png

214877820.040.png

214877820.041.png

214877820.042.png

214877820.043.png

214877820.044.png

214877820.045.png

214877820.046.png

214877820.047.png

214877820.048.png

214877820.049.png

214877820.050.png

214877820.051.png

214877820.052.png

214877820.053.png

214877820.054.png

214877820.055.png

214877820.057.png

STRES POLA WALKI

choroby psychicznej jest z uwagi na brak uniwersalnych narzędzi badawczych przed-

sięwzięciem szczególnie trudnym.

Zjawisko stresu

Pojęcie stres lub napięcie stosuje się często zamiennie z takimi pojęciami, jak:

„ walcz lub uciekaj ”. Termin ten pochodzi z fizyki, gdzie odnosi się do róŜnego rodzaju

napięć, nacisków lub sił, które działają na system. Termin stres do nauki o zdrowiu

wprowadził w 1926 roku psychiatra Hans Selye. Bardziej współczesna definicja stresu

podana przez wspomnianego psychiatrę mówi, Ŝe: „ …stres jest niespecyficzną reakcją

organizmu na wszelkie niedomagania ” 6 . Poczucie stresu to sprawa bardzo indywidual-

na. Badacze tacy, jak: J. Everly (1978r.) i Mason (1971r.) twierdzili, Ŝe reakcje psycho-

logiczne mogą zaleŜeć od charakteru działającego bodźca, jak i indywidualnych wła-

ściwości organizmu. To oznacza, Ŝe reakcje stresowe obejmują szeroki zakres bodźców,

które prowadzą do pobudzenia psychofizjologicznego. Bodziec wywołujący reakcje

stresowe nazywa się stresorem i działa na jednostkę za pomocą procesu sensorycznego

czy teŜ metabolicznego (np. choroba), który jest równieŜ stresogenny w swej naturze.

Często pierwszym objawem stresu jest zmęczenie umysłowe, fizyczne i emocjonalne.

Stres manifestuje się takŜe róŜnymi stanami pobudzenia i związanego z tym lęku. Eks-

tremalne jego formy w rzeczywistości powodują zwolnienie lub zahamowanie, a nawet

całkowite zatrzymanie funkcji systemu organizmu dotkniętego stresem. Elementarne

składniki oraz objawy lęku przedstawia rys. nr 2.

Rys. 2. Komponenty lęku

Źródło: Z. Rydzyński, A. Madej, W. Gruszczyński, Zdrowie psychiczne, Warszawa1981, s. 85.

Inni badacze tacy, jak: Kirtz i Moos (1974r.) zakładają, Ŝe bodźce środowiskowe

nie działają na jednostkę w sposób bezpośredni, gdyŜ człowiek reaguje na swoje oto-

czenie własną interpretacją bodźców zewnętrznych, które zaleŜą od takich zmiennych,

jak: aktualny stan zdrowia organizmu, cechy osobowości, statusu, ról społecznych, siły

bodźca i czasu działania. KaŜda osoba inaczej reaguje na stres. Hans Selye mówi, Ŝe

„… nie jest istotne to co się z nami dzieje, ale to jak to odbieramy. Z reguły sami wpro-

6 S. George, J. R. Everly, R. Rosenfeld, Stres Przyczyny, terapia i autoterapia, Warszawa 1992, s. 13.

147

214877820.058.png

214877820.059.png

214877820.060.png

214877820.061.png

214877820.062.png

214877820.063.png

214877820.064.png

214877820.065.png

214877820.066.png

214877820.068.png

214877820.069.png

214877820.070.png

214877820.071.png

214877820.072.png

214877820.073.png

214877820.074.png

214877820.075.png

214877820.076.png

214877820.077.png

214877820.079.png

214877820.080.png

214877820.081.png

214877820.082.png

214877820.083.png

214877820.084.png

214877820.085.png

214877820.086.png

214877820.087.png

214877820.088.png

214877820.090.png

214877820.091.png

214877820.092.png

214877820.093.png

214877820.094.png

214877820.095.png

214877820.096.png

214877820.097.png

214877820.098.png

214877820.099.png

214877820.002.png

214877820.003.png

214877820.004.png

214877820.005.png

214877820.006.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

First Aid for Soliders.pdf (2191 KB)
Opatrunki stosowane na polu walki.pdf (156 KB)
odmiennosc_w_postepowaniu_w_tccc.pdf (853 KB)
Ewakuacja_Med_JS4018.zip (1632 KB)
czerwona taktyka ogolnie.pdf (582 KB)

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin