36.doc

36. ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ HAYDNA

Joseph Haydn (ur. 31 marca lub 1 kwietnia 1732 w Rohrau, zm. 31 maja 1809 w Wiedniu) – austriacki kompozytor okresu klasycyzmu. Pierwszy z tzw. trójki klasyków wiedeńskich, obok Mozarta i Beethovena. Haydn był jednym z głównych przedstawicieli klasycyzmu w muzyce oraz jednym z tych, którzy zdefiniowali główne formy muzyczne

Szczególnie interesujące są jego dzieła z okresu 1760-1770, tworzone w stylu Sturm und Drang (niem. burza i napór), który był awangardowym kierunkiem w ramach kultury klasycystycznej, będąc jednocześnie zapowiedzią romantyzmu. W muzyce Haydna objawiło się to stosowaniem niecodziennych akordów, zastosowaniem rzadkich tonacji molowych oraz nieoczekiwanych zmian nastroju.

Jego młodszy brat, Johann Michael, był także wybitnym i cenionym kompozytorem, działającym przede wszystkim w Salzburgu.

Haydn urodził się 31 marca lub 1 kwietnia 1732 w Rohrau, małej wiosce w austriackim Burgenlandzie. Muzykalny i obdarzony pięknym głosem, w wieku ośmiu lat został przyjęty do chóru przy katedrze św. Stefana w Wiedniu. Po przejściu mutacji musiał opuścić chór i zaczął zarobkować jako muzyk w Wiedniu. W roku 1761 został zatrudniony jako nadworny kompozytor i kapelmistrz na dworze arystokratycznej rodziny Esterházy. Pozostał w jej służbie przez ponad 30 lat, zdobywając w tym czasie sławę i bogactwo. Przez współczesnych uznawany był za jednego z najwybitniejszych kompozytorów epoki zwłaszcza w zakresie muzyki instrumentalnej i zdobył ogólnoeuropejską popularność, która objawiła się między innymi gościnnymi występami, na przykład w Londynie w latach dziewięćdziesiątych XVIII wieku.

Haydn był osobistym przyjacielem Mozarta. Znał też młodszego od siebie Ludwiga van Beethovena, który uważał go za swojego mistrza i nauczyciela. Haydn zaprzestał komponowania w 1803 na sześć lat przed śmiercią. Do jego ostatnich dzieł należą wspaniałe oratoria Stworzenie świata i Pory roku. Haydn pozostawił po sobie olbrzymi katalog dzieł (zobacz tabela obok), z których wiele weszło na stałe do kanonu muzyki klasycznej. Zmarł 31 maja 1809 w Wiedniu.

Wybrane dzieła

·         Symfonia nr 6 D-dur "Poranek" (Le matin)

·         Symfonia nr 7 C-dur "Południe (Le midi)

·         Symfonia nr 8 G-dur "Wieczór" (Le soir)

·         Symfonia nr 30 C-dur "Alleluja"

·         Symfonia nr 43 Es-dur "Merkury"

·         Symfonia nr 45 fis-moll "Pożegnalna"

·         Symfonia nr 73 D-dur "Polowanie" (La chasse)

·         Symfonia nr 82 C-dur "Niedźwiedź" (L'ours)

·         Symfonia nr 85 B-dur "Królowa" (La reine)

·         Symfonia nr 92 G-dur "Oksfordzka"

·         Symfonia nr 94 G-dur "Niespodzianka"

·         Symfonia nr 100 G-dur "Wojskowa"

·         Symfonia nr 101 D-dur "Zegarowa"

·         Symfonia nr 104 D-dur "Londyńska"

·         24 koncerty fortepianowe

·         Koncert na róg nr 1 D-dur

·         Koncert na róg nr 2 D-dur

·         Koncert na wiolonczelę C-dur

·         Koncert na wiolonczelę D-dur

·         Koncert skrzypcowy nr 1 C-dur

·         Koncert skrzypcowy nr 2 D-dur

·         Koncert skrzypcowy nr 3 A-dur

·         Koncert skrzypcowy nr 4 G-dur

·         Koncert na trąbkę Es-dur

·         Stabat mater g-moll

·         Siedem słów Zbawiciela na krzyżu

·         Oratorium Powrót Tobiasza

·         Oratorium Stworzenie świata

·         Oratorium Pory roku

Utwory Haydna zostały skatalogowane przez holenderskiego muzykologa Antoniego von Hoboken. Katalog Hobokena jest ułożony systematycznie (wg gatunków muzycznych). Używa się skrótu Hob. (czasem tylko H), np:

Hob. I:104 – Symfonia nr 104

Hob. XXVIII:12 – opera Armida