Filozofia.docx

1. POCHODZENIE NAZWY "FILOZOFIA"

     Termin filozofia powstał w wyniku połączenia dwóch starogreckich słów, mianowicie: fileo (kocham) i sofia (mądrość). W dosłownym tłumaczeniu zatem filozofia to tyle co "umiłowanie mądrości". Jako pierwszy użył tego wyrażenia Pitagoras. Chciał on przez to dać do zrozumienia, że mądry w ścisłym znaczeniu tego słowa (sofos) może być jedynie Bóg. Człowiek zaś w najlepszym razie może dążyć do tego, aby na miarę swoich sił zbliżyć się jakoś do wspomnianego ideału. Chodzi tu o życie w pełni rozumne, w którym spełnia się istota człowieka. Z bogów żaden nie filozofuje ani nie pragnie mądrości - on ją ma /.../. Głupi też nie filozofują i żaden z nich nie chce być mądry, bo nie będąc mądrym uważa, że nic mu nie brakuje.

 2. DLACZEGO LUDZIE ZACZYNAJĄ FILOZOFOWAĆ?

     Psychologicznym źródłem filozofii jest - zdaniem Platona i Arystotelesa - zdumienie Ów nastrój stanowi pierwsze spośród ludzkich uczuć. Rodzi się ono wówczas, gdy człowiek spotyka się z daną rzeczą po raz pierwszy. Chodzi tu o swoisty wstrząs duchowy wywołany poznaniem czegoś, na co nie byliśmy w ogóle przygotowani. Filozoficzne zdumienie dotyczy faktów i zdarzeń na pozór najzwyklejszych. Tak zwyczajnych, iż uchodzą one uwagi większości ludzi. Nie tyle bowiem sama rzecz jest tu nowa, ile to, że widzimy ją nagle w nowym świetle i jakby nowymi oczami. Tak jakbyśmy jej dotychczas nie znali. Przypomina to w pewnym stopniu postawę dziecka, które potrafi pytać o to, co dorosłym wydaje się zupełnie oczywiste. Jak bowiem można pytać o to, dlaczego woda jest mokra, albo dlaczego ptak lata?

      Zdaniem Arystotelesa ten, kto dziwi się w opisany powyżej sposób, poznaje tym samym swoją niewiedzę. Poznanie takie nie należy jednak do rzeczy przyjemnych. Dlatego właśnie większość ludzi odruchowo go unika, choć przecież takie rozczarowanie ma wymierną wartość poznawczą. Jest ono swoistym oczyszczeniem, pierwszym stopniem wtajemniczenia w mądrość. Filozofia zatem wywodzi się z krytycznej świadomości samego siebie, która prowadzi do stwierdzenia poważnego braku. Taką postawę określa się mianem pokory. Człowiek zdaje sobie sprawę z jednej strony z bogactwa i ogromu świata, z drugiej zaś - ze swojej ograniczoności. W tym właśnie znaczeniu miał Sokrates wygłosić znane i bardzo kontrowersyjne sformułowanie wiem, że nic nie wiem. Wbrew pozorom wyznanie Sokratesa miało wymowę pozytywną. Jego wyższość i "mądrość" polegały na tym, że - w przeciwieństwie do innych, którym wydaje się, że wiedzą coś, czego w istocie nie wiedzą - nie miał on złudzeń co do swojej rzeczywistej sytuacji. Oznaczało to, iż od tego momentu można i trzeba zacząć poznawać rzeczy "od zera" (czyli tak, jakby dotąd nic o nich się nie wiedziało).

3. PODSTAWOWE PYTANIA FILOZOFICZNE

      Tym, co zdecydowanie odróżnia filozofię od pozostałych dziedzin wiedzy, jest jej abstrakcyjność. Bierze się to stąd, iż przedmiotem jej dociekań jest tzw. byt, czyli wszystko to, co istnieje (przyroda, człowiek, Bóg, twórczość artystyczna, technika, polityka, historia ludzkości, moralność, religia, nauka). Filozofia wywodzi się z czysto ludzkiej potrzeby posiadania spójnego poglądu na świat. Nie chodzi tu jedynie o sumę wiadomości zaczerpniętych z różnych nauk szczegółowych, lecz o ogarnięcie rozumem całej rzeczywistości i systematyczne wyjaśnienie jej elementów w świetle jednej zasady. Filozofom nie wystarcza jednak sam opis tego, że coś zachodzi i w jaki sposób to się dzieje. Filozof to ten, który przede wszystkim pyta o istotę danej rzeczy ("czym coś jest"), o jej przyczynę ("dlaczego jest?") i o jej cel ("po co jest?"). Chodzi tu jednak nie o najbliższe i konkretne przyczyny, lecz o przyczyny pierwsze i ostateczne (tzn. takie, w wypadku, których nie ma potrzeby ani nawet możliwości pytać dalej).

      Filozofia składa się z wielu dziedzin. W uproszczeniu można je sprowadzić do trzech wielkich grup zagadnień. Pierwszą i najbardziej ogólną z nich jest tzw. metafizyka (czyli filozofia bytu). W jej ramach stawia się pytania takie jak: "Dlaczego istnieje raczej coś niż nic?", "Dlaczego istnieje ono w takiej, a nie w innej postaci?", "Co to znaczy być rzeczywistym?", "Czy istnieją tylko rzeczy materialne, czy także duchowe?", "Z jakiego tworzywa i w jaki sposób powstał Wszechświat?", "Kim ostatecznie jestem?". Potem następuje teoria poznania. Tu z kolei pojawiają się takie pytania jak: "Czym jest prawda?","Jakie są ostateczne granice poznania?", "Co jest ważniejsze, zmysły czy rozum?", "Jak myśleć poprawnie i unikać błędów?". Ostateczny owoc filozoficznej refleksji stanowi etyka, która dotyczy wartości moralnych. W jej ramach interesujemy się takimi sprawami jak: "Czym są dobro i sprawiedliwość?", "Na czym polega wolność?", "Jaki jest sens ludzkiego życia?", "Czy szczęście rozumiane w pełnym tego słowa znaczeniu jest w ogóle osiągalne?", "Jak mamy postępować?".