GENEZA I WOJNY ŚWIATOWEJ

1.  Konflikty o kolonie

·   Niemcy : Francja ( Alzacja, Lotaryngia, Maroko )

·   Francja : Włochy ( Korsyka, Tunis

·   Francja : Anglia ( Kanał Sueski, Afryka Środkowowschodnia )

·   Rosja : Anglia ( Afganistan, Persja

·   Anglia : Niemcy ( Bliski Wschód, panowanie na morzu )

·   Niemcy : Rosja ( Bałkany, Cieśniny Czarnomorskie )

·   Japonia : Rosja ( Mandżuria, Korea, Chiny )

·   Turcja : Włochy ( Trypolitania )

·   Niemcy : Japonia ( Chiny, wyspy na Pacyfiku )

·   AustroWęgry : Rosja ( Bałkany )

2.  Powstanie dwóch przeciwstawnych bloków politycznych i militarnych

Trójprzymierze ( państwa centralne )

-    Niemcy, Włochy, AustroWęgry

Trójporozumienie ( entente cordiale )

-    Anglia, Rosja, Francja, Serbia, Japonia, Włochy, Rumunia, USA

3.  Konflikty lokalne

·   pierwszy kryzys marokański 1905 – 1911 między Francją a Niemcami o panowanie w Maroku, które ostatecznie dostało się Francji

·   drugi kryzys marokański 1911 – 1912 między Włochami a Turcją o Trypolis, trafia on do Włoch

·   „kocioł bałkański” – Bałkany to mozaika narodowościowa i religijna

§   Turcja walczy o utrzymanie wpływów na Bałkanach

§   AustroWęgry dążą do ekspansji na Bałkany; 1908 aneksja Bośni i Hercegowiny

§   Rosja utrzymuje wpływy w Serbii

§   I wojna bałkańska 1912 r. : Bułgaria, Serbia, Czarnogóra, Grecja przeciw Turcji

§   II wojna bałkańska 1913 r. : Serbia, Grecja, Rumunia, Turcja przeciw Bułgarii

Przyczyną bezpośrednią  I wojny światowej był zamach 28 czerwca 1914 w Sarajewie ( stolicy Bośni ). Przedstawicie organizacji „mlada bosna” Gawriłow Princip dokonał zamachu na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda i jego żonę Zofię

Wybuch wojny : 28 VII 1914 AustroWęgry wypowiedział wojnę Serbii

§           1 VIII – Niemcy : Rosja

§           3 VIII – Niemcy : Francja, Belgia

§           4 VIII – Anglia : Niemcy

§           6 VIII – AustroWęgry : Rosja

§           6 VIII – Anglia : AustroWęgry

PRZEBIEG WOJNY

1.  Główne fronty

v  front zachodni : Niemcy z Francją, Anglią i Belgią

v  front wschodni : Niemcy, AustroWęgry przeciw Rosji ( bitwa pod Gorlicami, oblężenie Przemyśla )

v  front bałkański : AustroWęgry, Bułgaria, Turcja przeciw Serbii i Rosji

v  front włoski : Włochy przeciw AustroWęgrom

v  front kaukaski : Turcja przeciw Rosji

v  wojna na morzu

Nowe bronie użyte podczas wojny : bunkry, okopy, zasieki z drutu kolczastego, moździerze, broń automatyczna, granaty ręczne, miotacze ognia, gazy trujące ( tlenek węgla, gaz musztardowy : pierwszy raz użyto pod Ipp, Belgia ), maski gazowe, czołgi ( Soma 1916 ), samoloty myśliwskie i bombowce, sterowce, okręty podwodne ( U-Boty ), bomby głębinowe, miny przeciwpiechotne

Charakter wojny :

-    charakter światowy, objęła większość krajów

-    wojna totalna, całkowita

-    stosowano wszystkie metody i środki walki przeciw wrogu

-    błyskawiczna, a później pozycyjna

SKUTKI I WOJNY ŚWIATOWEJ

Straty :

·   ludnościowe ( 78 % straty na frontach, 22 % starty ludności cywilnej )

§   po stronie Entanty – 3,5 mln + 750 tyś zmarło z ran

§   po stronie państw centralnych – 2,5 mln, 751 tyś z ran zmarło, co 8 zmobilizowany zginął, 400 tyś Polaków zginęło

·   materialne

320 mld $ kosztowała wojna = ruina gospodarcza państw walczących

·   terytorialne

§   Niemcy straciły : wszystkie kolonie na rzecz Anglii i Francji, Alzację i Lotaryngię, Wielkopolskę, Śląsk, Pomorze gdańskie, Niemcy zostały całkowicie rozbrojone

§   Austria straciła : południowy Tyrol, Triest, część krainy Kartyni ( Bośnia i Hercegowina ), Węgry, Czechy, Słowacja, Galicja

§        Bułgaria utraciła 1/3 powierzchni

§   Węgry straciły 2/3 przedwojennego terytorium

§   Turcja zmalała do 1/5

·   powstanie nowych państw

·   Finlandia, Litwa, Łotwa, Estonia, Polska, Czechosłowacja, Austria, Węgry, Królestwo SHS ( Jugosławia ), Irlandia, Islandia

·   rewolucja w Rosji, powstanie pierwszego państwa socjalistycznego

·   upadek cesarstwa niemieckiego, powstanie Republiki Wajmarskiej

·   upadek monarchii AustroWęgierskiej

·   USA- wzrost roli, urosło do mocarstwa

·   Narodziny faszyzmu

·   Powstanie Ligi Narodów

Postanowienia traktatu wersalskiego wobec Niemiec

·   demilitaryzacja ( zniszczenie przemysłu zbrojeniowego, zniesienie powszechnej służby wojskowej, ograniczenie armii do 100 tyś, kasacja ciężkiej floty wojennej, okrętów podwodnych i lotnictwa

·   zwrot Francji terenów Alzacji i Lotaryngii

·   protektorat zwycięskich mocarstw z Zagłębiu sary

·   oddanie Belgii okrętów Eupen i Malmedy

·   znaczne straty terytorialne

·   przepadek wszystkich kolonii niemieckich na rzecz zwycięskich mocarstw

·   odszkodowania wojenne w wysokości 140 mln marek w złocie

Utworzenie Ligi Narodów

v  organizacja założona z inicjatywy prezydenta USA Wilsona, miała zapobiegać konfliktom zbrojnym na świecie

v  nie weszły do niej Niemcy, Rosja, USA

v  najwyższym organem Ligi była Rada ( czterech stałych członków : W. Brytania, Francja, Włochy, Japonia oraz czterech wybieranych okresowo )

v  siedziba Ligi była w Genewie

REWOLUCJA W ROSJI

Przyczyny wybuchu

·   kryzys gospodarczy

·   kryzys żywnościowy

·   olbrzymi nacisk podatkowy i pańszczyźniany

·   absolutne rządy cara

·   dążenie burżuazji do przejęcia władzy

·   bardzo szybki wzrost liczebny klasy robotniczej

·   powstawanie partii robotniczych

·   chęć przejęcia przez te partie władzy

·   niepowodzenie na frontach

·   protest przeciwko wojnie

Wybuch rewolucji lutowej

·   21 luty ( 6 III u nas ) 1917 strajki w zakładach w Petersburgu

·   demonstracja uliczna 21-26 luty

·   bunt oddziałów wojskowych i przejście na ich stronę robotników

·   rząd carski zostaje aresztowany – car Mikołaj II abdykuje

System dwuwładzy w Rosji

¨  Tymczasowy Komitet Dumy utworzony przez przedstawicieli Dumy. Tworzą Rząd Tymczasowy na czele z Jerzym Lwowem. Jest to rząd burżuazyjny, chce nadal prowadzić wojnę u boku Entanty

¨  Powstaje Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich. Jest to rodzaj rządu utworzony przez robotników, chcą zawrzeć pokój z Niemcami, zaprzestać wojnę

Rola Włodzimierza Lenina

·   przyjazd ze Szwajcarii do Petersburga i jego tezy kwietniowe – 3 IV ( 16 u nas

·   przejąć władzę

·   zakończyć wojnę

·   przeprowadzić reformy w duchu socjalistycznym „ cała władza w rękach rad”

·   przeprowadzić II rewolucję robotniczą

SPRAWA POLSKA W I WOJNIE ŚWIATOWEJ

1.  Orientacje polityczne społeczeństwa polskiego w czasie I wś

·   prorosyjska – Roman Dmowski

·   na państwa centralne – PPS Galicja

·   niepodległościowa – liczyć na własne siły – Józef Piłsudski

·   rewolucyjna – „niech się imperialiści wykrwawią, a na ich gruzach powstanie duże państwo” – PPS lewica, SDKPiL

·   germanofilska – liczyć na najsilniejsze państwo – Niemcy -  Władysław Studnicki

·   trialistyczna – oparcie się o AustroWęgry i stworzenie wspólnej monarchii

2.  Polski czyn zbrojny

Polskie oddziały paramilitarne przed wybuchem wojny

·   1908 – Związek Walki Czynnej w Lwowie – Kazimierz Sosnkowski

·   1910 – Związek Strzelecki – Władysław Sikorski

·   1910 – Strzelec – Józef Piłsudski

·   Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”

Organizacje te utworzyły w 1912 r Komisję Tymczasową Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych od 1913 r Normalna Komisja cel koordynacja działań w Galicji

16 sierpień 1914 – Komisja Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych i posłowie Koła Polskiego w Galicji utworzyli naczelny Komitet Narodowy

Polski oddziały zbrojne

¨  po stronie Rosji walczy legion Puławski ( liczy od 800 do 1000 osób )

¨  po stronie AustroWęgier – Legiony polskie 1914 – 1917 podporządkowane Naczelnemu Komitetowi Narodowemu, w 1915 liczyły 15 tyś osób

§           I brygada kadrowa – Piłsudski

§           II brygada kadrowa – płk. Józef Haller

§           III brygada kadrowa – płk. Stanisław Szczeptycki

·   Po stronie Francji – Legion Bajoński 1914 r.  1917 – armia polska we Francji pod dowództwem J. Hallera ( była to słynna błękitna armia, w kwietniu 1919 wracają do Polski )

3.  Kryzys przysięgowy – 2 VIII 1917 – Piłsudski odmówił złożenia przysięgi na wierność cesarzowi niemieckiemu i braterstwa broni z Niemcami. I i III Brygada zostaje internowana, Piłsudski i Sosnkowski zostali osadzeni w twierdzy w Magdeburgu. II Brygada złożyła przysięgę, została przekazana AustroWęgrom jako korpus posiłkowy

4.  Powstanie polskiej organizacji wojskowej i jej losy

Polska Organizacja Wojskowa – tajna organizacja utworzona na rozkaz J. Piłsudkiego w Królestwie Polskim w 1914 r.

·   niezależna od jakichkolwiek orientacji ( do 1915 prowadziła działania przeciw Rosji, po kryzysie przysięgowym w 1917 wystąpiła przeciw państwom centralnym )

·   w listopadzie 1918 POW uczestniczyła aktywnie w rozbrajaniu okupantów

·   pierwszym komendantem POW był Tadeusz Żuliński, pod koniec wojny funkcję tę pełnił płk. Edward Rydz Śmiały

...