depresje.pdf

Rozdzia³ 2

Depresje – definicja, klasyfikacja,

przyczyny

Termin ,,depresja” jest wieloznaczny: w jêzyku codziennym

u¿ywa siê go w odniesieniu do z³ego samopoczucia, obni¿o-

nego nastroju, przygnêbienia niezale¿nie od przyczyn tego

stanu. W psychiatrii terminem tym okreœla siê szczególny

rodzaj zaburzeñ nastroju i emocji, mianowicie takie, które

mo¿na uznaæ za zjawisko chorobowe, a wiêc wymagaj¹ce po-

mocy lekarskiej. Granica pomiêdzy „normalnym” przygnê-

bieniem a depresj¹ jako stanem chorobowym nie jest ostra, co

nie oznacza zupe³nej bezradnoœci diagnostycznej.

Na obecnoœæ zaburzeñ depresyjnych mog¹ wskazywaæ na-

stêpuj¹ce objawy i cechy:

Wygl¹d pacjenta

mimika: uboga, wyraz twarzy: smutny lub napiêty;

g³os: monotonny (bez modulacji), tempo wypowie-

dzi: spowolnione;

ruchy: spowolnia³e, ociê¿a³e;

niepokój ruchowy (czêsta zmiana pozycji cia³a w cza-

sie siedzenia, manipulowanie palcami r¹k).

Skargi zg³aszane przez pacjenta

niechêæ do pracy, wykonywania codziennych czyn-

noœci;

poczucie sta³ego zmêczenia, ociê¿a³oœci;

„nic nie cieszy”, „nic nie interesuje”;

brak satysfakcji z ¿ycia, niechêæ do ¿ycia;

gorsza pamiêæ, trudnoœci ze skupieniem uwagi przy

lekturze, ogl¹daniu telewizji;

poczucie wewnêtrznego napiêcia, niepokoju;

unikanie kolegów, znajomych;

p³ytki sen, wczesne budzenie siê;

z³e samopoczucie rano;

brak apetytu, chudniêcie;

zaparcia, wysychanie b³on œluzowych jamy ustnej;

bóle (g³owy, ró¿nych grup miêœniowych).

Do kryteriów przydatnych w ró¿nicowaniu stanów przy-

gnêbienia, których cz³owiek zdrowy doœwiadcza w ¿yciu

wielokrotnie, i prawdziwych stanów depresyjnych nale¿y

wiele szczególnych cech depresji jako zjawiska chorobowe-

go, a mianowicie:

obraz kliniczny, zw³aszcza nasilenie zaburzeñ;

czas utrzymywania siê zaburzeñ;

wp³yw na funkcjonowanie w ¿yciu codziennym,

w pracy.

W tabeli 1 zestawiono bli¿sz¹ charakterystykê wymienio-

nych wy¿ej cech w obu grupach stanów emocjonalnych.

Mo¿na wyró¿niæ dwa podejœcia do poszukiwania przyczyn

zaburzeñ depresyjnych i ich klasyfikowania. Jedno – prezento-

wane g³ównie przez psychiatrów europejskich – wi¹¿e siê

z d¹¿eniem do wyodrêbniania i opisywania charakterystyki kli-

nicznej licznych stanów depresyjnych, w zale¿noœci od ich zna-

nej lub domniemanej przyczyny. Drugie – „unitarystyczne” –

mia³o swoich zwolenników g³ównie wœród psychiatrów w Sta-

ci¹g³e martwienie siê (o dzieñ dzisiejszy, o jutro);

skutecznoœæ farmakoterapii;

nach Zjednoczonych, którzy zaburzenia depresyjne traktowali

bardziej ca³oœciowo i którzy wiêkszy nacisk k³adli na okreœla-

nie kryteriów diagnostycznych, podkreœlaj¹c jednoczeœnie wie-

loprzyczynowoœæ (wieloczynnikowoœæ) depresji u cz³owieka.

Tabela 1. Cechy ró¿nicuj¹ce przygnêbienie fizjologiczne („normal-

ne”) i depresjê jako zjawisko chorobowe

Cecha

Przygnêbienie

Depresja

Nasilenie

zazwyczaj z³e samo-

poczucie, „chandra”

krótki (godziny)

smutek, przygnê-

bienie

d³ugi (tygodnie,

miesi¹ce)

czêsto wystêpuje

Czas utrzymywania

siê

Poczucie choroby

Dezorganizacja

aktywnoœci z³o¿onej

zwykle nie wystêpuje

lub ma³o znacz¹ca

Tabela 2. Przyczyny depresji (klasyfikacja nozologiczna)

Przyczyny „endogenne” (hipotetyczne)

(w piœmiennictwie amerykañskim: „pierwotne zaburzenia

depresyjne” – primary depressive disorders)

Zaburzenia afektywne nawracaj¹ce (choroby afektywne)

Psychoza schizoafektywna

Przyczyny psychologiczne (zawody emocjonalne, straty)

Depresje reaktywne

Depresje w reakcji ¿a³oby

Depresje w przebiegu zaburzeñ nerwicowych

Depresje w przebiegu reakcji adaptacyjnych

Przyczyny somatyczne, organiczne

Depresje w schorzeniach somatycznych

Depresje zwi¹zane ze stosowaniem leków i innych sub-

stancji, w przebiegu zatruæ, uzale¿nieñ

Depresje w chorobach organicznych mózgu

W tabeli 2 przedstawiono klasyfikacjê nozologiczn¹ de-

presji. Wynika z niej, ¿e ogó³ stanów depresyjnych mo¿na po-

dzieliæ na trzy du¿e grupy, mianowicie na:

grupê stanów depresyjnych wystêpuj¹cych w prze-

biegu nawracaj¹cych zaburzeñ afektywnych (choro-

by afektywne, dawna nazwa: „psychoza maniakal-

no-depresyjna”); przyczyny nie s¹ dostatecznie po-

znane, hipotetycznie wi¹zane z „pod³o¿em endogen-

nym” (por. te¿ rozdzia³ 4: „Zaburzenia afektywne na-

wracaj¹ce”);

depresje wystêpuj¹ce w przebiegu ró¿norodnych

schorzeñ, nazywane te¿ „depresjami objawowymi”,

„depresjami somatogennymi”, „depresjami organicz-

nymi”;

depresje psychogenne, bêd¹ce du¿¹ i niejednorodn¹

grup¹ stanów depresyjnych wi¹zanych z ró¿norodny-

mi urazami psychicznymi, zawodami emocjonalnymi.

Granice pomiêdzy tymi trzema kategoriami zaburzeñ de-

presyjnych nie zawsze s¹ ostre, u niektórych chorych wspó³-

istniej¹ dwie grupy czynników przyczynowych (przyczyny

endogenne i schorzenia somatyczne, przyczyny endogenne

i czynniki psychologiczne, które mog¹ byæ przyczyn¹ depre-

sji, schorzenia somatyczne lub organiczne mózgu i czynniki

psychogenne), jest te¿ grupa chorych depresyjnych, u których

daje siê stwierdziæ wspó³wystêpowanie wszystkich trzech

grup czynników przyczynowych (por. ryc. 1).

Nie podwa¿a to jednak zasadnoœci nozologicznego klasy-

fikowania zaburzeñ depresyjnych, a wskazuje na potrzebê ho-

listycznego podejœcia do poszukiwania przyczyn depresji

u poszczególnych osób oraz do udzielania im pomocy, która

powinna mieæ charakter kompleksowy i uwzglêdniaæ z³o¿o-

noœæ przyczyn i patogenezy depresji u cz³owieka. Zawê¿enie

Przyczyny

endogenne

Przyczyny

psycholo-

giczne

ABC

Przyczyny

somatyczne

(organiczne)

Ryc. 1. Wspó³wystêpowanie ró¿nych przyczyn depresji u jednego

chorego

pola widzenia lekarza lub psychologa wy³¹cznie do jednego,

czêsto domniemanego czynnika przyczynowego (np. orga-

nicznego lub psychologicznego) mo¿e przynosiæ wiele szkód,

w szczególnoœci mo¿e byæ przyczyn¹ ma³ej skutecznoœci od-

dzia³ywañ terapeutycznych.

W X wersji Miêdzynarodowej Klasyfikacji Zaburzeñ Psy-

chicznych i Zaburzeñ Zachowania (ICD-10) wyodrêbniono

kilka kategorii diagnostycznych zaburzeñ depresyjnych (por.

te¿ tabela 3), mianowicie:

epizod depresyjny (odpowiednik „du¿ej depresji”

w systemie DSM, por. rozdzia³ 3: „Obraz kliniczny

depresji i manii”);

stany depresyjne nawracaj¹ce (choroba afektywna

jednobiegunowa) oraz depresje wystêpuj¹ce w prze-

biegu zaburzeñ afektywnych dwubiegunowych;

grupê przewlek³ych zaburzeñ nastroju, w tym dysty-

miê i cyklotymiê;

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: