KSIĘGI PROROCKIE
- 4 proroków większych
- 12 proroków mniejszych
Monografie – komentarze do ksiąg: np.:
- bp. Gądecki „Księgi Prorockie”
- prof. Chrostowski W. „Bohaterowie wiary”
- Ruch biblijny i religijny – wydawnictwo
- Biblica – czasopismo
- Studia poznańskie, Studia krakowskie, Zeszyty Naukowe KUL – poszczególne diecezje
- Słowniki np. Praktyczny Słownik Biblijny
- od grec. Profetes
Profetyzm izraelski jawi się jako coś jedynego, niepowtarzalnego w historii całej ludzkości. Prorocy byli nosicielami religijnymi tradycji, przewodnikami Izraela w wędrówce ku Nowemu Testamentowi. Profetyzm ma długą historię, która stanowi integralną część historii religijnej i teologicznej. Historia profetyzmu nie pokrywa się ani treścią ani zakresem z przekazywanymi w Starym Testamencie księgami poszczególnych proroków. Po wielu prorokach nie została spuścizna literacka. Księgi biblijne nie zawierają opisu profetyzmu, ale podkreślają jego rolę w historii zbawienia. Profetyzm nie jest zjawiskiem tylko izraelskim, ale obecny był w wielu środowiskach kultury wschodniej. Szczególnie w Mezopotamii byli ludzie obdarzeni głębszym poznaniem religijnym, przemawiający (wiemy to z wykopalisk). O istnieniu proroków pozabiblijnych dowiadujemy się z samej Biblii (I Sam 6, 2-9 – o przepowiadaczach przyszłości filistyńskich, I Krl 18, 19-40 – o publicznych wystąpieniach Baaly i Aszery; II Krl 10, 19). W odróżnieniu od izraelskich proroków pozabiblijnych zapowiadają wydarzenia czysto naturalne, nie obejmują nigdy całego narodu, odnoszą się tylko do panującej dynastii.
Najstarsze opisy –III w., Stary Testament przekazał ślady 2 typów profetyzmu jakie istniały przed ustanowieniem monarchii:
1 – roe (widzący)
2 – nabi (prorok)
Ad.1) roe (patrzeć, widzieć, oglądać). Instytucja proroka „roe” wywodzi się z kultury Nomadów. W najdawniejszych czasach tzw. widzącym był zapewne patriarcha. Prorocy wiedzący przekazywali polecenia Boże na tematy, zapowiadali przyszłe wydarzenia o charakterze religijnym lub codziennym, objaśniali (I Sam 9, 6-9). Wśród proroków roe wyróżnimy:
- Deborę - zwana prorokinią, pełniła ona funkcję sędziego, a zarazem miała tytuł matki w Izraelu (Sdz 4,4; 5, 7)
- Samuel – skupiał też funkcję kapłańskie, funkcje widzącego i sędziego.
- Natan – ma też pewne cechy roe, był prorokiem na dworze Dawida.
Instytucja proroków widzących rozwijała się samodzielnie.
Ad.2) nabi (prorok, nazwa przyjęła się potem jako określenie całego profetyzmu izraelskiego w ogólności). Nurt ten związany jest z kultura osiadłą. Prorocy tego typu byli związani ze świątynią, są często na dworze królewskim, Cechą charakterystyczna ich jest rozwinięta ekstaza prorocka.
W czasach królewskich oba nurty zlały się.
OKRES MONARCHII (X-XIw)
Prorocy słowa – nie pozostawili spuścizny literackiej Prorocy – autorzy ksiąg (Eliasz, Elizeusz)
ELIASZ – żył w Państwie Północnym (izraelskim) za czasów króla Ahaba i Ohozjusza
- reprezentuje typ proroka wędrującego, nie wiązał się z żadną grupą
- cechuję go wielka cnota religijna
- nawiązuje do niego Nowy Testament
- przeciwstawiał się próbom Ahaba zmierzającym do połączenia kultu religii kanarejskiej z izraelską. Jego walka z kultem Baala uwydatniała moc i władzę jedynego Boga.
- Godnym uwagi jest przeciwstawienie modlitwy proroka zabiegom przepowiadaczy
ELIZEUSZ – prowadzi osiadły tryb życia, w sposób szczególny mówi o nim II Krl 2, II Krl 3, II Krl 14-21
- tworzy własna wspólnotę prorocką, występując tez na dworze królewskim. II Krl 3, 11 mówi o wyprawie wojennej króla Joroma przeciw Maabowi, której towarzyszy Elizeusz. Elizeusz zajmuje się oprócz działalności prorockiej również polityczną, jest współautorem obalenia dynastii Omariego i wprowadzenia na tron króla Jeryhu (II Krl, 1-10)
- przynależy do proroków, którzy przejęli i złączyli tradycyjne formy profetyzmu roe (widzącego) i nabi (proroka)
W okresie monarchii są też grupy prorockie odpowiadające pierwotnym ekstatycznym nabim. Datują się od początków Samuela i trwają do panowania Ahaba (IX). Prorocy ci skupiali się przy świątyniach, gdzie odprawiali formy kultu, śpiew, religijny taniec (I Krl 25, 1-3). Opisy z I i II Sam wskazują na zbiorową ekstazę tych proroków, była ona skutkiem działania ducha Jahwe. Prorok w ekstazie zachowywał się inaczej, łączył entuzjastyczny śpiew z okrzykami itp. (I Krl 22,10; 22,12). Stan takiego uniesienia udzielał się często innym, całej wspólnocie. Z tych grup w okresie monarchii utworzyła się instytucja proroków, która za cel życia obrała pełnienie funkcji prorockich. Niektórzy bardziej znani prorocy nie akceptowali tych proroków. Grupy prorockie miały własne misje (I Krl 22, 35-42). Sam prorok Elizeusz był zwolennikiem jednej z takich grup. W okresie monarchii stanowili oni oddzielny stan. Ten stan prorocki nazywano „synami prorockimi” i nie oznaczało to że są oddzielna grupą prorocką, ale określało to całe zrzeszenia prorockie. Zrzeszenia udzielały porad, zapowiadały przyszłe wydarzenia. Zrzeszenia miały przywódcę (pana, ojca). Niektórzy prorocy wiedli życie rodzinne. Za czasów Samuela charakterystycznym ich strojem był płaszcze ze skór zwierząt i pas na biodrach. Odmienna kategorię proroków zrzeszonych stanowili prorocy nadworni, którzy zapowiadali koniec bitwy. Zrzeszenia odegrały rolę religijna i polityczną.
Prorocy byli zdecydowanymi zwolennikami tradycji izraelskich: jahwizmowi, występowali przeciw bałwochwalstwu. Profetyzm izraelski ma wiele cech oryginalnych. Prorocy odznaczają się powaga Słowa Bożego i są pewnie swego powołania. Jest tez silny związek profetyzmu z Bogiem narodowym Jahwe. Przyjęte od krajów sąsiednich formy i formuły otrzymują nową treść podporządkowaną jednemu Bogu.
Sami prorocy byli niekiedy podmiotem nadużyć. Pseudoprofetyzm – fałszywi prorocy – głosili bez powołania, dopiero Nowy Testament zawiera to określenie na nich. Jak odróżnić ich od prawdziwych? Sam prorok odróżnia swoje myśli od Słowa Pana. Ocena proroków fałszywych w Starym Testamencie jest bardzo surowa. Sprawdzianem prawdziwości proroków jest
- „osobista świadomość” misji prorockiej, poparta chęcią mówienia w imię Pana, niezależnie od skutków tej misji.
- innym sprawdzianem jest zgodność głoszonej nauki z nauką wszelkich postaci prorockich
- świętość życia
- bezinteresowność
- znaki – nadzwyczajne wydarzenia, które wykluczały interwencję ludzką
SPOSÓB OTRZYMYWANIA OBJAWIENIA BOŻEGO PRZEZ PROROKÓW
O objawieniu czy natchnieniu do mówienia w imię Boga wiemy z wypowiedzi samych proroków o Duchu Świętym, który stanowi siłę wiodącą, wzmacnia, uzdalnia człowieka do prowadzenia nowego życia, podporządkowanego planom Boga.
Powołanie prorockie – to najważniejszy moment w życiu proroka. Niektórzy opisują je bardzo dokładnie, udowadniając autonomiczność swej misji. Powołanie odbywa się w różny sposób, często łączy się z wizją. Zakłada misję Jahwe, zakłada przemianę wewnętrzną człowieka, obejmuje jego rozum i serce. Okoliczności mogą być różne. Powołanie jest stałe i nieodwołalne.
WIZJE PROROCKIE
Są dwa typy objawień prorockich:
1 – obrazowe (wizje)
2 – pozawizualne (słowo słyszane)
Słowo Dabar Jahwe nie oznacza zawsze, ze chodzi o drugi typ objawień. Wyraz „dabar” ma znaczenie szersze, nie ogranicza się do zasłyszanego słowa. Oba te typy łączą się i przenikają. Doświadczenie subiektywne i obiektywne stanowią jedność odmiennie niż w kulturze europejskiej. Trudno stwierdzić w jaki sposób prorok „widział”. Niektóre wizje nie mające odpowiednika w rzeczywistości zaliczamy do czystko subiektywnych. Stają się one częstsze w miarą zbliżania się do czasów apokaliptyki, szczególnie u Ezechiela i w księdze Daniela. Skrajne byłoby doszukiwanie się tylko doświadczeń obiektywnych lub traktowanie proroków jako wizjonerów. Prorocy często wspominają o widzeniach, obrazach, pewnych oglądanych wizji (Lb 12, 6). Często trudno określić z jaką wizją mamy do czynienia: wyobrażeniową czy subiektywną. Prorocy używają pojęć nieprecyzyjnych jak: „widzieć słowo”, „słyszeć wizję”.
Wydaje się, że wizje prorockie dzielimy na 3 grupy:
1.) wizja zewnętrzna (obiektywna) – chodzi o jakiś przedmiot zewnętrznie istniejący poza prorokiem lub o wyobrażenie wywołane przez Boga.
2.) wizja wyobrażeniowa (subiektywna) – polega na przekazaniu prorokowi nowych wyobrażeń lub na nowym zestawieniu wyobrażeń znanych.
3.) Wizja umysłowa (intelektualna) – chodzi o wywołanie poję zmysłowych bez wpływów zmysłów. To najdoskonalszy rodzaj wizji: Bóg wprowadza tu nowe wizje lub wprowadza w umysł osąd. (Amos 3,7; Ez13, 1)
Niektórzy egzegeci myśleli, że wizja jest wyrazem ekstazy – zjawiska naturalnego, zachodzącego w psychice człowieka. Niektóre stany duchowe proroków można by uznać za ekstatyczne rzeczywiście. Należy zauważyć, że mimo pewnych oznak ekstatycznych (np. drżenie ciała) prorocy nie utracili pełnej świadomości. Nie ma też oznak stanów patologicznych. Ekstaza jako zjawisko psychiczne nie wskazuje na interwencję Bożą, ale jej nie wyklucza. Stany ekstatyczne u proroków należy uznać za coś drugorzędnego.
Sen prorocki – Lb.12, 6 – We śnie, gdzie ustaje działalność rozumu zwiększa się wyobraźnia i podatność na wizję. Niektórzy prorocy interpretują sny swych władców (sen Faraona). W NT MT 1, 20 – mowa o śnie proroczym.
SPOSOBY GŁOSZENIA NAUK PROROCKICH
Zadaniem proroka jest przyjęcie pouczenia od Boga i przekazanie innym. Najczęstszą formą było nauczanie ustne. Stąd słowo – „nabi” na oznaczenie proroka. Pismo Święte przedstawia proroków jako gorliwych nauczycieli. Prorok głosił co widział, słyszał, przekazując to w odpowiedniej formie poetyckiej, najczęściej jako „słowo posłańca”. Prorok przekazuje polecenia Boga, używając słów: „To mówi Pan”, po czym mówi w 1 osobie. Ta forma była znana na Bliskim Wschodzie. Prorocy umieszczali też inną typową formułę: „ wyrocznia Jahwe”, znajduje się zwykle na końcu proroctwa.
Wśród proroctw pod względem gatunków literackich wyróżniamy:
- groźby – dot. poszczególnych osób lub klas społ., narodu, to wystąpienia proroków przeciw narodom pogańskim
- zapowiedzi pomyślne
- mowy karcące
- upomnienia
- ostrzeżenia
W uzasadnieniu winy pojawiają się takie motywy jak np. bałwochwalstwo, występki moralne.
Upomnienie prorockie – ma charakter bardziej ogólny. Inny sposób przekazywania proroctw to dysputa. Prorok polemizuje ze swoimi rozmówcami. Polemiki dotyczą fałszywych kapłanów proroków i królów obcych bóstw i ich trzcicieli (Jer 28, 1-4). Prorocy w swym nauczaniu używają zwykłych sposobów przekazywania myśli. Odnajdziemy więc w Biblii przysłowia ludowe (Iż 10, 15), pieśni (Iz 5, 1-7). Inna forma to lamentacje – mają źródło w obrzędach pogrzebowych i dotyczą jednostki lub całego narodu. Np. lamentacje proroka Jeremiasza czy lamentacje psalmowe. Proroctwa pomyslne – dotyczą jednostki albo całych społeczności podobnie jak lamentacje. Stosuje się często formułę: „Oto nadchodzą dni” czy „Przy końcu dni”.
Nauczanie proroków ma charakter nieograniczony. Prorocy skupiają się przy świątyni, ale są też w instytucjach sakralnych. Występują w związku z trudną sytuacją narodową, przy zagrożeniach religijnych. Eliasz występuje w związku z bałwochwalczą postawą króla Ahaba, Amos przeciw schizmatycznemu kultowi. Niektóre polecenia Jahwe określają dokładnie misję prorocką (pod względem miejsca i czasu), np.. Amos ma nakaz nauczania w Państwie Północnym, Izaasz ma się spotkać z Aharem w wyznaczonym miejscu. Częściej jednak sami prorocy wybierali miejsce i czas swej działalności., Izaasz występuje często na dworze królewskim, Ezechiel wśród wygnańców. Chociaż działalność prorocka nie maiła charakteru kultowego, wielu z proroków skupiało się przy Świątyni Jerozolimskiej, tam mieli słuchaczy. Czasami występowali podczas bitwy udzielając rad dowódcom.
Ustne nauczanie było podstawą przekazywania orędzia Boga. Innym sposobem były czynności symboliczne. Symbol (grec. symbolon) stanowi znak określający inny przedmiot lub zjawisko. Symboliczny sposób przekazywania myśli był bardzo rozpowszechniony w kulturze starożytnej, Semici wyrażali swe myśli w sposób konkretny, związany ze światem widzialnym. Cały wschód używa gestów. Gest czasami wyraża więcej niż samo słowo, wyraża treść i uczucie. Prorocy używają więc właściwych mentalności wschodniej gestów i symboli. Całe życie proroka można nazwać symbolem (Iż 8,18). Ezechiel traktuje swe życie jako znak dla pokoleń izraelskich. Znak odgrywał w starożytności ogromna rolę. Już w pierwszych księgach Biblii, np. w Lb 14,6 jest mowa o rozdarciu szat na znak żałoby, I Kr 11, 29-39 – Ahiasz Sylo w sposób symboliczny rozdziera płaszcz na 12 części, zapowiadając rozpad państwa Salomona. Izaasz chodził bisy na znak przyszłej klęski. Jeremiasz nosi symboliczne jarzmo niewoli babilońskiej. Ezechiel łączy dwa kawałki drewna na znak przyszłego zjednoczenia narodu. Pojawił się zarzut – że te czynności miały charakter magiczny. W odpowiedzi – owszem Izraelici znali czynności magiczne, jednak zostały one wyparte przez prądy religijne jachwizmu. Prorocy zwalczali magiczne interpretacje obrzędów religijnych, podkreślali różnicę między pogaństwem a symboliką. Dla nich twórcą była moc Jahwe.
Wewnętrzne wizje prorockie – poprzedzają czynności symboliczne. Trudno ustalić, która wizja przedstawia symbol, a która ma pokrycie z rzeczywistością. W miarę zbliżania się do apokaliptyki ustępują czynności symboliczne na korzyść wizji apokaliptycznych. Trudno ustalić ile jest realnych opisów czynności symbolicznych. Wstęp do ST sugeruje liczbę 32 z czego 4 u proroków starszych, reszta proroków młodszych.
Odnośnie do struktury czynności symbolicznych – 3elementy:
1.) polecenie spełnienia czynności symbolicznej – dla proroka najważniejszy jest nakaz Boży spełnienia danej czynności. Wykluczone są tu motywy osobiste (jakie były u fałszywych proroków)
2.) sama czynność prorocka – jest często zróżnicowana, nie zawsze widać zależność nakazu stosunku do jego wykonania. Czasem jednemu nakazowi odpowiada szereg czynności symbolicznych, czasem autor nie podaje opisu czynności symbolicznej
3.) wyjaśnienie znaczenia czynności symbolicznej – ten element przechodzi często w groźbę, mowę pocieszającą lub karcącą. Dokonuje się zwykle przez słowo proroka. Nie zawsze wyjaśnienie to jest pełne jeśli no. Dotyczy czasów mesjańskich.
PISMA PROROCKIE
Chociaż Biblia wymienia wielu proroków, niektórzy nie zostawili spuścizny literackiej po sobie. Najstarsi prorocy kładli akcent na głoszenie Słowa Bożego. Możemy się domyślać, że w IX wieku przed Chrystusem istniała już literatura prorocka. Księga kronik wspomina o „dziejach Samuela widzącego”, „Dziejach Natana proroka” czy „Słowach proroka Semejasza”. Te zapiski zaginęły. Iż 8,16 – ukształtowanie świadectwa i opieczętowanie objawienia odbywa się w jego uczniach. Ks.Jeremiasza – mowy i czyny Jeremiasza + uzupełnienia redaktorów z czasów niewoli. Egzegeci mówią o pewnych tradycjach pisarskich.
Należy pamiętać o historii redakcji każdej księgi przez kilka wieków. Tekst Ks.Izajasza (redakcja 200 lat temu) był wielokrotnie redagowany, proces utrwalania tekstu aż do ostatnich wieków przed chrześcijańskich. Niektóre fragmenty ksiąg prorockich sprawiają wrażenie późniejszych dodatków. Inna jest teologia w nich itp.
Błędem jest twierdzenie protestantów, że na podstawie pism prorockich nie można dotrzeć do właściwych słów. Niektóre księgi prorockie zachowały swe pierwotne tytuły. Często w tekście są oddzielne jednostki literackie (własne słowa proroków). Trudno ustalić schematy kompozycyjne pism. Wydaje się, że późniejsi redaktorzy przy kompozycji dzieła używali słów, pojęć kluczowych. (metoda strukturalna – odszukiwanie najmniejszych jednostek literackich.)
PODZIAŁ PROROKÓW
Ze względów metodologicznych:
a) starsi – nie pozostawili po sobie spuścizny
b) młodsi – tzw. pisarze
Ad a) – Gad, Natan, Ahias I Krl 11, 29; Semejasz I Krl 12, 22; Hanani II Krl 16, 7; Jehu I Krl 16, 1; Lahazier, Eliezer I Kron 20, 14; Elias I Krl 17,18; Miheasz I Krl 22, 8; Elizeusz II Krl 4, 1-17.
Ad b) ze względu na objętośc pism:
- więksi: Izajasz, Daniel, Jeremiasz, Ezechiel
- mniejsi: było ich 12
Ze względu na chronologie wyróżniamy 3 okresy:
a) okres asyryjski 770-612 (Amos, Ozeasz, Michaesz, Izajasz, Nahum, Hobokuk, Sotoniusz, Jonasz?)
b) okres nowobailoński 612– 38 (Jeremiasz, Baruk, Ezehiel, Daniel, Joel?)
c) okres perski 538-ok.450 (Aggeusz, Zahariasz, Malahiasz, Abbiasz?)
Prorocy okresu asyryjskiego
Ogólny rys działalności: Cały ten okres życia narodu izraelskiego podzielił państwo na północne i południowe. Cały okres ma charakter groźby inwazji ze strony Asyrii, potęgi militarnej. Asyria podbija Syrię, Damaszek, Palestynę, Samarię, Egipt. Prorocy tego okresu nawołują do ożywienia kultu bożego wewnątrz kraju i zachowania ześwietczenia, wzywają do zachowania dekalogu. Przyszłe nieszczęścia narodu traktują jako karę przygotowaną przez Boga za grzechy. Mówią w pismach o zbrodniach ludów pogańskich, piętnują te zbrodnie, zachęcają do wspólnoty. Prorocy rozwijają w pismach tematy teologiczne o przymiotach Boga, o sądzie ostatecznym Pana nad Izraelem, o czasach mesjańskich. Oprócz Izajasza w tym okresie działają: Amos, Ozeasz, którzy działali w królestwie izraelskim za panowania Jeroboama II (VIII w przed Chr.). Mimo gospodarczego rozwoju państwa istnieje groźba inwazji asyryjskiej. W narodzie panuje formalizm religijny. Ofiary i pielgrzymowanie są wyrazem wewnętrznych przekonań i pobożności. Prorocy zapowiadali karę Bożą.
KSIĘGA IZAJASZA
Prorok Izajasz: należał pewnie do warstw wyższych, bo miał łatwy dostęp do króla, świadczy tez o tym jego język, potwierdzają to księgi. Nic nie wskazuje, że piastował jakiś urząd państwowy. Jego ojciec – Amos. Izajasz urodził się ok. 765 roku przed Chrystusem. Miał uczniów, którym mógł powierzyć spisanie swych mów. Apokryficzne dzieło „Męczeństwo Izajasza” mówi o jego męczeństwie, Izajasz miał być przecięty piłą. Był obdarzony dużymi zdolnościami. Jako kaznodzieja walczył o dobre obyczaje w życiu społecznym i prywatnym. Piętnuje pychę, wyzysk biednych, zepsucie moralne, krzywdę społeczną, niesprawiedliwość w wydawaniu wyroków. Potępia wróżbiarskie praktyki, formalizm religijny, zapowiada klęskę narodu i jednocześnie pociesza naród. Księga Izajasza dzieli się na dwie części na Księgę Gróźb i Księgę Pociech. Księga akcentuje transcendencję Boga, podkreśla Jego świętość (kadasz – hebr.), wszechmoc, jedyność; zawiera idee mesjańskie, mówi o królestwie, o mesjaszu i pokoju (szalon). Pod względem stylu księga uchodzi za przykład hebrajczyzny starotestamentalnej. Język wzniosły, uroczysty, barwny.
STRUKTURA I JEDNOŚĆ LITERACKA KSIĘGI IZAJASZA
Tekst w tradycji starożytnej począwszy od III wieku przed Chrystusem jawi się jako całość. Mimo to współcześni egzegeci wykazują wewnętrzną złożoność księgi. Już na pierwszy rzut oka widać różnice językowe w różnych częściach dzieła. Charakter kompozycji – rozbieżność poglądów uczonych. Nie wdając się w szczegóły hipotezy należy przyjąć, że księga dzieli się na dwie części:
1) rozdziały 1 – 39 (mowy Izajasza) – część pierwsza zwana Protoizajaszem
2) rozdziały 40 – 66 (wypowiedzi późniejsze) – część druga zwana Deuteroizajaszem
Niektórzy bibliści w tej drugiej części wyodrębniają:
- 40 – 55 Deuteroizajasza
- 56 - 66 Trytoizajasza.
O ile w rozdziałach 1-39 są zawarte różne wypowiedzi proroka z VIII wieku, to rozdziały 40-66 pokazują sytuację narodu, tendencje teologiczne i literackie. Różnią się od siebie np. w rozdziałach 40-66 nauczający prorok nie znajduje się w Judzie tak jak w części pierwszej lecz na wygnaniu. Nieprzyjaciele uciskający Izrael w części drugiej to nie Asyryjczycy, jak to jest w części pierwszej, lecz Babilończycy. W świetle tekstów 56-66 świątynia już nie istnieje, została zburzona, a w rozdziale 6 jest mowa o świątyni. Wg Izajasza 40-55 na arenie politycznej postacią pierwszoplanowa jest król perski Cyrus II (Viw.). Za jego panowania żyją wygnańcy, którzy wrócili do Judei po upadku Babilonii.
Traktując o strukturze: odnajdujemy różne tendencje mów prorockich w różnych częściach księgi. W części pierwszej – groźby, przestraszanie, napomnienia, w części 40-55 pocieszenie, nadzieje, obietnice, a w 56-66 tez mowy karcące, ale ich adresatem nie jest naród wybrany, ale grzesznicy. Natomiast sprawiedliwi mają być ocaleni.
Część pierwsza – uniwersalistyczna, cześć druga i trzecia – element uczestnictwa narodów jest dość wyraźny. Podane różnice tematyczne stanowią istotny argument, by uznać rozdziały 40-55 i 56-66 dzieło różne od poprzedniego, powstałe około dwa wieki później, zredagowane w innym środowisku przez innego autora. Najstarsza tradycja uznaje Izajasza za autora. Złożoność księgi nie jest zjawiskiem wyjątkowym w księdze, analogicznie jest z księgą Jeremiasza, Zachariasza. Niektórzy egzegeci rozpatrując kwestie jedności przyjmują tezą reinterpretacji izajaszowego dzieła. Podobnie uczeni twierdzący, ze autorzy 40-55 i 56-66 uważali się za następców Izajasza, a dzisiejsza jedność księgi to owoc późniejszej teologicznej refleksji. Ponieważ dyskusja ta rozwinęła się głównie wśród uczonych protestanckich, sprawiła wrażenie podważania autentyczności tekstów mesjańskich. Stąd komisja biblijna w wypowiedzi z zdnia 28 VI 1908 broniła jedności księgi, opierając się na nauczaniu teologów pierwszych wieków.
Gdy stało się jasne, że księgo nie mógł napisać jeden człowiek, pojawiła się kwestia, jak pogodzić wypowiedzi kościoła, komisji biblijnej i analiz księgi. Na to pytanie np. biblista Peter odpowiedział, że problem autentyczności księgi zagadnieniem literackim i nie jest to kwestia wiary. Mesjańskie teksty pozostają więc zapowiedziane choć pochodzą z VI wieku.
TŁO HISTORYCZNE
Część pierwsza 1 - 39
Zagadnienie struktury i jedności Księgi Izajasza wiąże się z zagadnieniem tła historycznego działalności proroka. Losy narodu Izraelskiego i Zjednoczonego Królestwa, następnie podzielonych krajów Judzkiego i Północnego, były zależne od układu sił politycznych na starozytnym wschodzie. Izajasz został powołany przez Boga w 739 roku (śm. króla Ozajasza) do szczególnej misji. Żył za czasów królów judzkich Ozajasza, Jotama, Ahaza i Ezechiasza. Dokładna data urodzin nie jest znana, zapewne po roku 701. Wyróżniamy kilka okresów jego działalności.
1) Za pierwszy okres działalności Izajasza przyjmuje się lata od powołania go w 739 aż do wojny syroetraińskiej. Prorok piętnuje występki dworu królewskiego. Interweniuje u króla Ahaza na rzecz politycznej neutralności w stosunku do asyryjskiego króla, który miał wrogie plany wobec Palestyny. I przeciwko któremu sprzymierzyli się królowie Damaszku i Samarii. Tak nastąpiło spotkanie króla Ahaza z królem Izajaszem (Iz 7,4). Słowa Izajasza, które wtedy wypowiedział podtrzymują na duchu, by Ahaz się nie bał. Sprawdziły się one. Jerozolima nie została zdobyta, zaś Asyryjczycy ukarali Samarię i Damaszek za koalicję. W 724 władca asyryjski Salmannessa V stanął pod murami Samarii i po dwóch latach oblężenia miasto zdobyto głodem. Tak sprawdziły się przepowiednie Izajasza.
2) Powtórnie Izajasz występuje w obliczu nowego niebezpieczeństwa grożącego Judzie za panowania Ezechiasza. Król judzki przez przymierze polityczne chce związać się z Asyrią, przeciwko czemu występuje Izajasz. Egipt wtedy tworzy koalicję antyasyryjską, szuka sprzymierzeńców m.in. Judę. Od 705 roku eEechiasz przestaje prowadzić wobec Asyrii politykę neutralności.
3) I od 705 roku przypada trzeci okres działalności Izajasza. Chociaż wypowiada się on przeciwko politycznemu przymierzu to podtrzymuje na duchu Ezechiasza w czasie zagrożenia stolicy przez Sienna Hariba i zapowiada jej uwolnienie. Polityka przymierzy Ezechiasza doprowadza do zależności Królestwa Judy wobec Asyrii. W 701 Senna Herib wóz asyryjski zajął niemal cały kraj. Począł tez oblegać Jerozolimę....
CZYTAJ_PISMO_SWIETE_CODZIENNIE