Psychologia zdrowia wykład IV. PROMOCJA ZDROWIA. 28.10.2009.r
Egzamin: 10 lutego 2010r. środa, godz. 11.30
MANDALA ZDROWIA MODEL EKOSYSTEMU CZŁOWIEKA.
Jest to podejście wielowymiarowe do zdrowia. Zdrowie jest tutaj uwarunkowane wieloma czynnikami:
ð Kultura, biosfera,=> makrosystem,
Kolejny wymiar:
ð Środowisko stworzone przez człowieka,
ð System medyczno- społecznej opieki nad chorym,
ð Społeczność, styl życia,
ð Praca,
Bardziej wąski wymiar:
ð Zachowanie człowieka,
ð Środowisko psycho- społeczno- ekonomiczne,
ð Środowisko fizyczne,
ð Biologia człowieka,
ð Rodzina
Najbardziej wąski wymiar:
ð Hart ducha,
ð Ciało,
ð Intelekt.
PROMOCJA ZDROWIA (health promotion) => po raz pierwszy tego terminu użył H. Sigerist w USA w 1945 roku (wyróżnił 4 zadania medycyny: promocja zdrowia, zapobieganie chorobom, leczenie i rehabilitacja).
Promocja zdrowia jest to proces umożliwiający każdemu człowiekowi zwiększenie oddziaływania na własne zdrowie w sensie jego poprawy i oddziaływania. /Jest to definicja z tzw. Karty ottawskiej/. Ważne jest tutaj podkreślenie charakteru dynamicznego promocji zdrowia- jest to proces, który ma jakiś kierunek- pozytywny lub negatywny.
Karta Ottawska=> dokument opracowany na I Międzynarodowej Konferencji Promocji Zdrowia w Ottawie w 1986 roku.
Promocja zdrowia to proces, który umożliwia ludziom zwiększenie kontroli nad ich zdrowiem oraz jego polepszenie i wzbogacenie. => dokument opracowany przez ekspertów WHO do spraw promocji zdrowia Health Promotion 1996. Według tej definicji możemy odnieść promocje zdrowia również do stanu choroby. Obie te definicje mają status równoważny, ale nadal przywołuje się jako pierwszą definicję z Karty Ottawskiej.
GENEZA:
· Akceptacja holistycznego podejścia do zdrowia (zdrowie pozytywne i dobra jakość życia)- model biopsychospołeczny,
· Gotowość ludzi do kierowania swoim życiem, szczególnie w społeczeństwach o silnie rozwiniętym konsumpcjonizmie,
· Mała skuteczność tradycyjnej oświaty zdrowotnej,
· Większość chorób ma związek ze stylem życia (jego wpływ na zdrowie to 50%), osoby, u których dominuje układ parasympatyczny odpowiadający za skurcz oskrzeli są grupą ryzyka zachorowań na astmę, według prognoz w czasie 3- 4 dekad wszyscy Amerykanie będą ludźmi otyłymi, a w Polsce liczba dzieci otyłych wzrośnie czterokrotnie
· Poprawa opieki zdrowotnej w niewielkim stopniu wpływa na poprawę stanu zdrowia społeczeństwa,
· Wzrost zainteresowania zdrowiem wśród przedstawicieli nauk społecznych. Wtedy kiedy zaistniał model biopsychospołeczny do działań na rzecz zdrowia włączyli się psycholodzy, socjolodzy, promotorzy zdrowia w USA. W Polsce nie pojawił się taki zawód.
GŁÓWNE ZADANIA:
1. Z perspektywy psychologii:
· Podnoszenie świadomości jednostkowej i świadomości społecznej zdrowia, służy temu głównie edukacja zdrowotna, która ma charakter nieformalny, rola mediów,
· Umożliwienie człowiekowi kontroli nad procesami zdrowia i udziału w realizacji celów zdrowotnych,
· Rozwój i wzmacnianie zasobów zdrowotnych tkwiących w jednostce i w środowisku.
2. Z perspektywy WHO:
· budowanie prozdrowotnej polityki (dodanie życia do lat, dodanie zdrowia do życia, dodanie lat do życia)=> mamy nie tylko długo żyć, ale również dbać o zdrowie.
· Tworzenie środowisk sprzyjających zdrowi=> odnosi się do świadomości grupowej,
· Wzmacnianie działań społeczeństwa na rzecz zdrowia,
· Rozwijanie indywidualnych umiejętności służących zdrowiu=> funkcjonuje pojęcie umiejętności życiowych, wśród których jest wiele umiejętności psychologicznych, interpersonalnych- empatia- dzięki procesowi schizofrenizacji społeczeństwa ta empatia zanika. Mamy silną tendencję to izolowania się, co nie służy naszej kondycji zdrowotnej.
· Reorientacja służby=> opieka zdrowotna była wręcz ahumanitarna, dlatego należało wprowadzić zmiany.
MODELE PROMOCJI ZDROWIA:
L. S. Levin E. Ziglio (2001):
ð Model reaktywny=> działania ukierunkowane zarówno na ograniczenie zagrożeń jak i podnoszenie jakości życia.
ð Model proaktywny => wiąże się z podejściem siedliskowym i koncentracją na codziennym życiu. Podejście siedliskowe mówi o tym, że człowiek zawszy funkcjonuje w jakimś środowisku i to najbliższe mu otoczenie nazywamy siedliskiem.
K. Tones, J. Green (2004):
ð Model medyczny, prewencyjny=> jest wąsko zakresowy; działania ukierunkowane na jednostkę, eliminowanie czynników ryzyka, kształtowanie prozdrowotnych zachowań
ð Model upodmiotowienia jednostek i społeczności=> kontrola nad swoim zdrowiem (kierowanie, panowanie, zdobywanie wiedzy)
· Upodmiotowienie psychologiczne=> subiektywne poczucie kontroli nad życiem i zdrowiem,
· Upodmiotowienie społeczne => poczucie kontroli nad zdrowiem grupowym, państwo czuje się współodpowiedzialne za kondycję zdrowotną i psychiczną obywateli. Kępiński=> uważał, że Polacy to najwięksi neurotycy w Europie, ponieważ zawsze byliśmy pod względem historycznym w sytuacji zagrożenia, musieliśmy się bronić, walczyć, obawiać.
Cele strategiczne Narodowego Programu Zdrowia:
ð CEL GŁÓWNY- poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia ludności oraz zmniejszanie nierówności w zdrowiu,
ð Zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności z powodu chorób naczyniowo- sercowych, w tym udarów mózgu,
ð Zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności z powodu nowotworów złośliwych,
ð Zmniejszenie częstości urazów powstałych w wyniku wypadków i ograniczenie ich skutków,
ð Zapobieganie zaburzeniom psychicznym przez działania prewencyjno- promocyjne,
ð Zmniejszenie przedwczesnej zachorowalności i ograniczenie negatywnych skutków przewlekłych schorzeń układu kostno- stawowego,
ð Zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności z powodu przewlekłych chorób układu oddechowego,
ð Zwiększenie skuteczności zapobiegania chorobom zakaźnym i zakażeniom,
ð Zmniejszenie różnic społecznych i terytorialnych w stanie zdrowia populacji.
psychUW