IDEAŁY WYCHOWAWCZE STAROŻYTNEJ GRECJI

Okres archaiczny (X-VII w. p.n.e)

• uczenie poprzez działanie

• wychowanie żołnierskie (etos wojownika), etyka honoru, żądza sławy, pochwała męstwa

• Homerycki wzór osobowy

• Elitaryzm (cnota cechuje wybranych)

Okres klasyczny (VI-IV w. p.n.e)

Indywidualizm (jednostka) - kolektywizm (wspólnota) 

Wychowanie spartańskie

• Agoge - wychowanie militarne • Dzieci własnością państwa, permanentny nadzór • Pajdonomos

- kolektywizm, totalizm, brak indywidualizacji • posłuszeństwo, karność

• 7-20 szkolenie, 20-30 służba wojskowa, 30 – obywatel, małżeństwo

Wychowanie ateńskie

• Demokracja. Wychowanie obywatelskie

•

kalokagatia (harmonijny rozwój fizyczny, moralny, intelektualny)

Epoka hellenistyczna (III-I w. p.n.e)

• rozpowszechnienie greckiego modelu wychowawczego (PAIDEIA)

MYŚL PEDAGOGICZNA STAROŻYTNEJ GRECJI

• pojęcie arete (cnota, dzielność, zdolność)

• (męstwo, mądrość, sprawiedliwość, umiar)

• Jakie jest źródło arete? (wrodzona czy nabyta?)

• Czy arete można się nauczyć? W jaki sposób? Za pomocą jakich metod?

• Jak powinna być rola wychowawcy/nauczyciela?

SOFIŚCI (Protagoras, Gorgiasz)

• humanizm, antropocentryzm,

agnostycyzm

• subiektywizm etyczny, relatywizm, etyka sytuacyjna

• pragmatyzm, konwencjonalizm

• Cnoty można się nauczyć, nauczyciel - źródło wiedzy

• Wiedza użyteczna (polityka)

• retoryka, dialektyka (erystyka), mnemotechnika, demagogia

SOKRATES (469–399 p.n.e)

• Intelektualizm etyczny: utożsamienie arete z wiedzą (prawdą)

• Wystarczy wiedzieć co jest dobre (znaleźć prawdę), aby postępować cnotliwie

• Zło źródłem niewiedzy

• Absolutyzm etyczny Prawa uniwersalne

• Wiedza o cnocie – ukryta w człowieku, wewnętrzny głos (dajmonion)

• Droga do prawdy = wydobywanie wiedzy

• stan niewiedzy: „wiem, że nie wiem”

• metoda majeutyczna (akuszerska),

Nauczyciel - pomocnik

• metoda heurystyczna - poszukująca (pytania i odpowiedzi) - naprowadzanie na samodzielne rozwiązanie postawionego zagadnienia

• metoda elenktyczna - zbijanie argumentów, usuwanie fałszywych przekonań – oczyszczanie umysłu

•

Ironia sokratejska - sprowadzenie do absurdu

PLATON (ok. 427–347 p.n.e)

Akademia (387 p.n.e., do 529 r. n.e.)

• Koncepcja „idei”.

• Poznanie = anamneza

Teoria państwa-wychowawcy

• odrzucenie demokracji, organicyzm, system hierarchiczny

• filozofowie, strażnicy, żywiciele

• Wychowanie zbiorowe. Dziecko własnością państwa.

ARYSTOTELES (384–322 p.n.e.)

• tabula rasa • wiedza przez doświadczenie (empiryzm, sensualizm)

• Etapy poznawania/uczenia się:                       

1) postrzeganie (nauczanie poglądowe)                                                    

2) zapamiętywanie (ćwiczenie pamięci)       

3) przetwarzanie, wykorzystywanie (logika)

Trzy wcielenia duszy a wychowanie

• roślinna – odżywianie, rozmnażanie (wychowanie fizyczne),

•

zwierzęca – postrzeganie, emocje (wychowanie moralne),

•

myśląca – rozum (wychowanie intelektualne)

Wychowanie

• Charakter: natura, rozum, przyzwyczajenie

• Krytyka intelektualizmu etycznego. • Rola popędów

• Cnotę można wyćwiczyć (trening) • Rola przyzwyczajenia

• państwo a wychowanie

WYCHOWANIE W RZYMIE

Ideał wychowawczy

• Wychowanie obywatelskie, polityczne

• Wzór obywatela: obrońca ojczyzny, szanujący tradycję,

- dobry mówca, przedsiębiorczy, ambitny, żądny bogactwa i sławy

Wychowanie w rodzinie

• Duże rodziny. Pater familias. Matrona

• Do 7 lat matka. Od 7 ojciec. Ok. 16 – dorosłość (toga). Służba wojskowa.

• Educatio w rodzinie. Kontrola cenzora

• Doctrina (szkoła)

Ideał wychowania chrześcijańskiego

• Prymat religijnej wspólnoty

• Cnoty ewangeliczne

• Od końca kon. IV w. - religia państwowa 

• dyskusja nad dorobkiem antyku

Św. Augustyn (354-430)

• Wspieranie wiary rozumem.

• Pochwała państwa, chrześcijanie – obywatele

SZKOLNICTWO W GRECJI I RZYMIE

Grecja

• niski prestiż zawodu nauczyciela

• pedagog-wychowawca

• kary fizyczne

• 7-14 nauczanie podstawowe (muzyczne, czytanie, pisanie, gimnastyka)

• 14-18 szkoła średnia (kształcenie literackie, ogólnokształcące)   • 18-20 efebia

• Isokrates 390 szkoła retoryczna (wysoki poziom moralny nauczycieli, nagrody zamiast kar, wychowawcza rola pracy)

Szkolnictwo

• Szkoła elementarna, • Szkoła gramatyczna, • Szkoła retoryczna

• I – II w. n.e. szkolnictwo publiczne

Myśl pedagogiczna Marka Kwintyliana (I w. n.e.)

• Optymizm wychowawczy

• Znaczenie nauczyciela

• Nauczanie progresywne, zindywidualizowane (możliwości rozwojowe, wiek, zdolności, zainteresowania)

• Wszechstronność  

• Nauczanie poglądowe, pomoce naukowe, zabawa

• Krytyka kar fizycznych. Nagrody, ambicja, naśladownictwo

• Prace domowe, przerwy w pracy

• teksty o rzeczach wzniosłych

Pochwała szkoły publicznej

• wykształcenie więzów przyjaźni, zmysłu społecznego

• mobilizacja (współzawodnictwo, rozbudzanie ambicji)

• ćwiczenie przemawiania

• niższe koszty

WYCHOWANIE W ŚREDNIOWIECZU

• Karol Wielki (742-814). Renesans karoliński

• Prymat Kościoła. 1215 sobór laterański: utrzymywanie szkół

• Nauczanie: pamięciowe, autorytarne, kary cielesne

• brak indywidualizacji, uczeń = odbiorca

Siedem sztuk wyzwolonych

a) trivium: gramatyka, retoryka dialektyka

b) quadrivium: arytmetyka, astronomia, geometria, muzyka

Wychowanie chłopskie

• wychowanie spontaniczne, rodzinne, religijne • wierni i pracowici poddani

·           

Wychowanie mieszczańskie

• w domu mistrza (majstra). Etapy: terminator - czeladnik -   mistrz

• Cnoty: porządek, pilność, oszczędność, skromność, spryt, zaradność, solidność

·           

Wychowanie rycerskie

• Cnoty: odwaga, lojalność, sprawność fizyczna, ogłada dworska

·           

Etapy: paź – giermek – rycerz

7 sprawności: jazda konna, pływanie, łucznictwo, szermierka, polowanie, szachy, układanie poematów

Średniowieczne uniwersytety

• korporacje, „uniwersitas magistorum et scholarium”

• Przywileje:...