Juan_Carlos_Castillon_-_Panowie_świata_[dzieje_teorii_spiskowych].pdf

Listopad 2004 -

najpotężniejszy człowiek świata zostaje wybrany spośród dwóch kandydatów z tej

samej loży

TIM RUSSERT: Obaj panowie należą do Skuli and Bones,

tajnego stowarzyszenia w Yale. Co z tego wynika?

JOHN KERRY: Oj, niewiele, to przecież tajemnica. [Śmiech publiczności].

Meet the Press, 31 sierpnia 2003, wywiad z kandydatem na prezydenta Johnem Kerrym.

TIM RUSSERT: Obaj panowie należą, do tajnego stowarzyszenia Skuli and Bones.

GEORGE W. BUSH: Jest do tego stopnia tajne, że nie możemy o tym rozmawiać.

RUSSERT: Co to znaczy dla Ameryki? Teoretycy spisku oszaleją.

BUSH: Pewnie tak. Tego nie wiem. Jeszcze nie sprawdziłem w internecie. [Śmiech

publiczności].

Meet the Press, 8 lutego 2004, wywiad z prezydentem George'em W. Bushem.

Pamiętam dokładnie, kiedy zacząłem pisać tę książkę — 3 listopada 2004 roku, dzień, w którym zatwierdzono

zwycięstwo George'a W Busha w wyborach prezydenckich w Stanach Zjednoczonych. George W. Bush, syn

prezydenta i wnuk senatora, został uznany za najpotężniejszego człowieka świata. Czekałem na ten moment z

niecierpliwością, ciekaw, czy będę musiał poprawiać napisaną wcześniej pracę, którą poświęciłem najnowszej

historii Stanów Zjednoczonych. Tak więc jako jeden z niewielu Hiszpanów miałem powód, by cieszyć się ze

zwycięstwa republikanów. Gdyby wygrał John Kerry, to - choć tak niewiele różnił się od swego rywala Busha

- musiałbym na nowo napisać sporą część tamtego dzieła. Wybory na prezydenta Stanów Zjednoczonych w

2004 roku były sceną konfrontacji dwóch milionerów, którzy majątki odziedziczyli po przodkach, wzrastali w

komfortowych warunkach, ukończyli Yale i byli członkami tego samego tajnego stowarzyszenia - bractwa

Skuli and Bones (Czaszka i piszczele). Analogie między obiema kandydaturami wzmacniał dodatkowo fakt, że

dwaj aspiranci do fotela wiceprezydenta Stanów Zjednoczonych — Richard Dick Cheney i John Edwards —

uczestniczyli swego czasu w spotkaniach grupy Bilderberg.

Obaj kandydaci od początku byli wystarczająco do siebie podobni, by i ich deklaracje w sprawie Skuli

and Bones były identyczne. Gdy-

14 PANOWIE ŚWIATA

by wygrał Kerry, byłby czwartym członkiem tego stowarzyszenia wybranym na prezydenta Stanów

Zjednoczonych i pierwszym spośród nich na tym stanowisku z ramienia partii demokratów. Wszyscy po-

zostali prezydenci wywodzący się z tej organizacji, William H. Taft w XIX wieku i dwaj członkowie

rodziny Bushów, byli republikanami.

W tygodniu, w którym w Stanach Zjednoczonych odbywały się wybory, okładka poważnego i

odpowiedzialnego francuskiego czasopisma „Nouvel Observateur" poświęcona została skandalom

wolnomu-larskim w Nicei: „Odżywa kwestia wpływu wolnomularstwa na funkcjonowanie aparatu

sprawiedliwości".

W tym samym miesiącu hiszpańskie wydanie „FHM", jednego z tych tygodników, których nie

trzeba wcale czytać, żeby się z nimi zapoznać, zamieściło na- pierwszej stronie zdjęcie aktorki Alissy Mila-

no w pozycji więcej niż ponętnej, radę „Spójrz jej w twarz" - której niewielu czuło się w obowiązku

wysłuchać - oraz doniesienie, że Lady Di została zamordowana przez istoty pozaziemskie. Wiadomość

o Lady Di pochodziła z artykułu na temat spisków. Informacja była po prostu głupia. Ci, którzy z bliska

śledzą spiski i teorie spiskowe, wierzą - w rzeczywistości „wiedzą" - że Lady Di zginęła zamordowana

przez Mosad przy współudziale MI-5, na zlecenie brytyjskiej rodziny królewskiej. Teoria

nieprawdopodobna, ale pamiętajmy, jak mało ludzi w Anglii godzi się z tym, że Lady Di zginęła w

wypadku: ankieta przeprowadzona w 2004 roku przez „London's Evening Standard" wykazała, że 43

procent spośród 4170 respondentów było przekonanych, iż Diana została zamordowana.

Miesiąc wcześniej pierwszą stronę „Clio", pisma być może nie tak poważnego jak „Le Nouvel

Observateur", choć, jak sądzę, poważniejszego od „FHM", poświęcono panom świata i ozdobiono

symbolami wolnomularskimi pochodzącymi z rysunku na banknocie dolarowym. Nie czytałem artykułu,

ale podejrzewam, że chciano zwrócić uwagę na fakt, że na banknocie tym wydrukowana jest data 1776 -

w tym roku zaś powstał Zakon Iluminatów. To w istocie prawda i mogłoby to być nawet podejrzane,

gdyby nie to, że w owym roku miały miejsce inne wydarzenia, którymi łatwo da się uzasadnić obecność

tej daty na banknocie, przede wszystkim uzyskanie niepodległości przez Stany Zjednoczone.

Wystarczy rzucić okiem na kącik nowości w jakiejkolwiek większej księgarni, by znaleźć około

dwudziestu tytułów bezpośrednio lub pośrednio nawiązujących do teorii spiskowych - książki na temat

tajnych służb Watykanu czy o wolnomularzach. Czasem można spotkać pracę poważnego historyka.

Widziałem na przykład dzieło Cesara Vida-la, ale znalazło się ono obok pozycji o templariuszach, wśród

popu-

larnych powieści o średniowiecznych tajemnicach przechowywanych przez tajne stowarzyszenia

neotemplariuszy, powieści o królach z dynastii Merowingów, o potomkach Chrystusa, o Iluminatach,

stuletnich zmowach i sekretach. Zawierają one dostateczną liczbę uczonych elementów - prostych i

łatwych do identyfikacji - by autor banderolki na książce mógł porównać ją z dziełami Umberto Eco czy

Dana Brow-na, czy nawet ich obu jednocześnie.

Otaczają nas spiski, a wobec ich braku - teorie spiskowe. Czym jest spisek, konspiracja 1 ? Czym jest teoria

spiskowa? Słowo „konspiracja" pochodzi od łacińskiego conspirare, „oddychać razem". Ponieważ

odziedziczyłem bibliotekę z lekturami przede wszystkim francuskimi, jestem w stanie lepiej prześledzić,

w którym momencie pojawiło się to słowo w języku naszych sąsiadów, niż w języku hiszpańskim. Fran-

cuskie conspiration weszło w użycie w wieku XII, około roku 1160. Słowo conspirateur, konspirator, w

znaczeniu „ten, kto konspiruje, spiskuje", po raz pierwszy zostało użyte w roku 1302. Począwszy od wieku

XVI, konspirator to już nie tylko ktoś, kto konspiruje, ale ktoś, kto czyni to przeciw władzy. Królewska

Akademia Hiszpańska podaje, że conspiración to: 1) czynność konspirowania (jednoczenie się przeciwko

zwierzchnikowi); 2) czynność konspirowania (jednoczenie się przeciwko osobie prywatnej).

Conspirare, pierwotnie „oddychać razem", zakłada bliskość, wręcz intymność. W istocie trzeba czuć

wspólnotę i głęboką współodpowiedzialność, by dwie osoby lub więcej podjęły ryzyko, które określa de-

finicja z artykułu 17 hiszpańskiego kodeksu karnego z 1995 roku: „O spisku mówimy wtedy, gdy co

najmniej dwie osoby zmawiają się w celu dokonania przestępstwa i podejmują decyzję o dopuszczeniu

się go". Choć współcześnie termin ten stosowany jest przede wszystkim w sensie negatywnym, w

czasach antycznych nie miał takich konotacji. W słowniku łacińsko-hiszpańskim pierwszym znaczeniem

conspi-ratio jest „porozumienie", „jedność". Mój stary Vox, pamiątka po maturze z przedmiotów

humanistycznych, która obejmowała także łacinę, wymienia jako pierwsze znaczenie czasownika conspiro -

„uzgadniać", „harmonizować" (cum aliąuo, „z kimś"; ut, „w celu"; ne „aby nie") i dopiero później

podaje conspirar we współczesnym tego słowa zna-

czeniu (perdere aliąuem, „przeciwko komuś"; ad res novas, „aby dokonać przewrotu").

Teoria spiskowa nie jest równie łatwa do zdefiniowania. Słowniki jej unikają. Jest to zazwyczaj pewna

teza, która fałszuje sposób, w jaki powszechnie postrzegane są fakty polityczne albo naukowe - czy to

historyczne, czy dziejące się współcześnie. Teorie spiskowe głoszą, że wydarzenie historyczne, którego

rezultaty już znamy, rodzi się nie tylko jako wynik legalnych, a przynajmniej jasnych strategii, lecz także

na skutek działania tajemnych sił, najczęściej niewiele mających wspólnego z prawem. Podstawą każdej

tezy spiskowej jest współudział przynajmniej dwóch osób w akcji prowadzonej potajemnie i w złych

zamiarach. Ci, którzy wierzą w teorię spiskową, przekonani są zazwyczaj o tym, że większość wydarzeń

historycznych - a może wręcz wszystkie - jest rezultatem z góry ustalonego planu. Prezydent Stanów

Zjednoczonych Franklin D. Roosevelt powiedział: „W polityce nic nie dzieje się przez przypadek. A jeśli

się dzieje - zostało to zaplanowane". W dodatku wyznający teorię spiskową zwykle wierzą nie tylko w

istnienie z góry ustalonego planu, ale i w to, że jest to plan pochodzący od mniejszości i wyłącznie jej

przynoszący korzyści. Ambasador Joseph Kennedy, wróg Roosevelta i ojciec jednego z jego następców w

Białym Domu, wierzył, że „pięćdziesięciu ludzi kontroluje Amerykę i jest to być może zawyżony

szacunek". Walter Rathenau, dawny doradca cesarza Wilhelma II, a następnie, w czasach Republiki Weimar-

skiej, minister, miał podobne zdanie o Europie: „Trzystu ludzi, znanych sobie nawzajem, wyznacza cele

ekonomiki europejskiej i wybiera następców spośród siebie". Zdanie to przez niektórych mogłoby być użyte

dziś do zdefiniowania działalności klubu Bilderberg.

Trzeba uważać na to, co, gdzie i jak się mówi. Wiemy choćby, jak potraktowano Walthera Rathenaua.

Dawny cesarski minister w okresie międzywojennym natknął się na członków organizacji Consul (para-

militarnej, antykomunistycznej i antysemickiej), którzy przeczytali „trzystu Żydów" tam, gdzie on napisał

„trzysta osób". Doszedłszy do wniosku, że w ten sposób wyznał on swoją przynależność do owych trzystu,

zamordowali go.

Dla wielu ludzi spiski, teorie spiskowe i tajne stowarzyszenia są częścią codziennej rzeczywistości. Począwszy

od Roosevelta po nabywcę powieści Dana Browna czy czytelnika Protokołów mędrców Syjonu, wiele osób,

dzieląc z nami świat, postrzega go w sposób odmienny od naszego. Wierzą - a w istocie „wiedzą" z całkowitą

pewnością - że Ameryką Północną rządzi pięćdziesięciu ludzi, a francuskim wymiarem sprawiedliwości

masoni i że Lady Di została zamordowana przez istoty pozaziemskie lub

____________

też królewską rodzinę brytyjską, ponieważ była w ciąży z muzułmaninem i zamierzała nawrócić się na islam.

W ekstremalnych przypadkach - jeśli przeczytali dzieło angielskiego pisarza Davida Icke'a 2 - „wiedzą" nawet,

że obie powyższe teorie są prawdziwe i wzajemnie się uzupełniają, ponieważ królewska rodzina brytyjska

pochodzi nie z tego świata. Wiedzą też, że choć istoty pozaziemskie są wśród nas, człowiek nie wylądował na

Księżycu, a Stanley Kubrick sfilmował fałszywe lądowanie w halach studyjnych, w których wcześniej kręcił

film 2 00 1: Odyseja kosmiczna. Są przekonani, że wirus AIDS stworzyli żydowscy lekarze w laboratorium

rządowym, żeby skończyć wreszcie z Murzynami albo homoseksualistami, i nawet mogą wymienić imię

lekarza, który tego dokonał - doktor Wolf Szmuness. Pisano o tym w dwóch książkach z prawie całkowitą

bezkarnością, możliwą w wypadku oskarżania zmarłego, który już nie może się bronić. Utrzymują, że

Kennedy został zamordowany przez mafię, Centralną Agencję Wywiadowczą (CIA), rząd Fidela Castro albo

też uchodźców kubańskich; że Jan Paweł II był przyjacielem lekarza, który stworzył AIDS, a Jana Pawła I

zabili watykańscy bankierzy w zmowie z CIA i Opus Dei, ponieważ potrzebowali papieża anty-komunisty,

żeby obalić komunizm. Wiedzą, że mafie potajemnie rządzą światem i że panowie świata zbierają się w klubie

Bilderberg, który jest pierwszym szczeblem tajnego rządu o zasięgu światowym, obejmującego Radę Spraw

Zagranicznych oraz Komisję Trójstronną i że za pośrednictwem Organizacji Narodów Zjednoczonych ów rząd

ma zamiar skończyć z suwerennością państwową i narzucić jedność myślenia i unię monetarną. Wiedzą, że

historia nie jest właśnie taka, jak ją opisują, i że - dla przykładu - Wielka Rewolucja Francuska była zemstą

templariuszy za śmierć ich ostatniego mistrza. Wiedzą, że zemsta zakonu templariuszy i rewolucja francuska

były pierwszymi widomymi śladami Wielkiej Zmowy.

2 listopada 2004 roku jeden z członków bractwa Skuli and Bones został ponownie wybrany do Białego

Domu, dwa dni wcześniej zaś jego ojciec, eksprezydent George Bush, inny Skuli and Bones, pojawił się w

postaci karykatury w powtarzanym w telewizji odcinku Simpso-nów. Można go tam było dostrzec wśród

światowych przywódców innego tajnego stowarzyszenia - The Stonecutters (Kamieniarzy).

Simpsonowie i Nikita. Kultura masowa i spisek

Kto rządzi Koroną brytyjską? Kto blokuje system metryczny?

My, my.

Kto pomija Atlantydę na mapie? Kto trzyma Marsjan w ukryciu?

My, my.

„The Stonecutters drinking song" (Pijacka pieśń Kamieniarzy)

Lubię oglądać telewizję. Nie jest to rodzaj wyznania, jakiego można by się spodziewać po ambitnej książce, ale

ja lubię oglądać telewizję, zwłaszcza amerykańską. Mieszkając blisko dwadzieścia lat w Stanach Zjedno-

czonych, odkryłem, że wszystkiego, czego potrzebowałem dowiedzieć się o tym kraju, mogłem nauczyć się

najprościej i najmniej boleśnie, pozostając w domu i oglądając seriale telewizyjne. Telewizja, obok kina w

wersji oryginalnej i jazzu, jest jednym ze sposobów, w jaki utrzymuję kontakt z językiem potrzebnym mi do

pracy i z krajem, do którego przybyłem, by zakosztować szczęścia. Każde mocarstwo znalazło swój sposób,

by przejść do wieczności. Rzymianie pozostawili architekturę miejską, która przetrwała wieki, Hiszpania

klasztory i kościoły we wszystkich swych dawnych posiadłościach, Napoleon - kodeks cywilny.

Amerykanie spóźnili się. Dołączyli do historii wtedy, gdy wszystkie tradycyjne formy wyrazu już dawno

zostały rozdane, lecz fakt ten nie uniemożliwił im stworzenia nowej, własnej sztuki imperialnej, która jest

zarazem przemysłem i którą sprzedają reszcie świata. Amerykanie jako sposób na udowodnienie swej

wielkości i siły wybrali reality show, operę mydlaną, western, sitcom i telewizję. Wcześniej niewiele

krajów w sposób równie przejrzysty wystawiło na publiczny widok intymne życie swych obywateli, ich mity,

pragnienia i niepokoje.

Obejrzałem zatem wiele amerykańskich programów telewizyjnych. Nawet udało mi się znaleźć

sensowne usprawiedliwienie mojej fascynacji pustką. A jednak, po długim pobycie w Stanach, dopiero

tu, w Hiszpanii, miałem naprawdę odkryć i docenić Simpsonów.

Simpsonowie to jeden z najdłużej emitowanych seriali telewizyjnych - od roku 1989 powstało ponad

trzysta odcinków w szesnastu sezonach. Podczas gdy w Hiszpanii niektórzy błędnie mają go za serial dla

dzieci, w Stanach nadawany jest w paśmie programów dla dorosłych i nie jest to pierwszy serial

animowany, który tam się znalazł. W latach 1960-1966 ukazywały się w nim odcinki Flintstonów, choć

dziś trudno jest oglądając je, zgadnąć, że początkowo serial ten skierowany był także do dorosłych.

Oglądanie Flintstonów i porównywanie ich z Simpsonami jest zajęciem wielce zajmującym. Oba filmy

przedstawiają losy amerykańskiej rodziny, w obu pater familiae to robotnik, jego żona nie pracuje i

pozostaje w domu, co było bardziej powszechne czterdzieści lat temu niż obecnie. Tu kończy się

podobieństwo.

Serial Flintstonowie, choć nakręcony w latach sześćdziesiątych, kontynuuje model zapoczątkowany

dziesięć lat wcześniej przez sitco-my. Zainspirowany został filmem The Honeymooners, nigdy niepoka-

zanym w Hiszpanii. Duża część jego siły komicznej, która wraz z upływem czasu straciła nieco na

aktualności, wynikała ze sposobu, w jaki sportretowano życie w nowo utworzonej dzielnicy domków

jednorodzinnych na przedmieściach. Życie w tych rozległych dzielnicach z wolno stojącymi, lecz

identycznymi budynkami, które teraz wydają się nam monotonne, nudne i przygnębiające, dla

Amerykanów tamtej generacji, urodzonych czy też wychowanych w czasach Wielkiej Depresji, New Deal i

drugiej wojny światowej, było wciąż nowością, wiązało się z prestiżem i dumą. Ralf Krandem, główny

bohater The Honeymooners, mieszkał w małym apartamencie, ciasnym i dusznym. Fred Flintstone

stopniowo dochrapał się małego, osobnego domku z podwórkiem.

Ralf Krandem i Fred Flintstone byli blue collar workers, prostymi robotnikami, takimi jak wielu

innych w Stanach lat pięćdziesiątych. Pierwowzorem dla tych postaci w świecie realnym był demokrata,

płacący podatki, należący do związku zawodowego, spożywający zbyt dużo czerwonego mięsa i

palący papierosy, uważający się za osobę szczęśliwą - stanowił przecież część najpotężniejszego państwa

świata - przestrzegający prawa i wierzący w swój rząd. Flintstonowie byli do tego stopnia filmem dla

dorosłych, że początkowo sponsorowani byli przez producenta papierosów Winston. Fred Flintstone

zawierzył tej marce i palił na ekranie, choć nie w serialu, lecz w reklamach. Robotnik, który zainspirował

tę postać, też palił i wybrał papierosy Winston. Był człowiekiem dumnym z potęgi swego kraju i swych

praw i wiedział, że wielki amerykański koncern tytoniowy nigdy nie okłamałby swych klientów ani też

nie działałby na ich zgubę.

Fred Flintstone, podobnie jak setki milionów innych białych Amerykanów z klasy średniej i poniżej

średniej, był członkiem „braterskiego stowarzyszenia" inspirowanego ideami wolnomularskimi i uczęszczał

regularnie do loży, gdzie tanio pił, grał w karty z przyjaciółmi i -co było świetną wymówką, by uwolnić

się od żony - organizował imprezy dobroczynne, które były dowodem jego solidarności z mniej

uprzywilejowanymi. Loże dostarczały wszystkiego, czego potrzebował mężczyzna, by czuć się

szczęśliwym poza domem: piwa po cenie zbytu, przyjaciół, z którymi łączył go sekretny uścisk dłoni i z

którymi spotykał się - i uzyskiwał od nich pomoc - w lokalnej izbie handlowej albo w banku, w którym

miał swój rachunek oszczędnościowy, i którzy pomogli jego dzieciom chorym na polio. Stany

Zjednoczone Trumana i Eisenhowera były dobre, pełne prostoty, szczęśliwe i zdawały się tego nie

zauważać.

Simpsonowie z kolei, bez popadania w działalność wywrotową -programów wywrotowych nie nadaje

się na kanale ogólnokrajowym — stworzyli jeden z najbardziej zjadliwych portretów społeczeństwa

amerykańskiego ośmieszający prawie wszystkie aspekty i mity wytworzonej przez nie kultury masowej.

Pomiędzy dwoma serialami zaszło wiele wydarzeń i Homer Simp-son, pater familiae serialu, jest także

dobrze sytuowanym robotnikiem, ale nie jest szczęśliwy. Nie głosuje - lub czyni to niechętnie - na

polityków, do których nie ma zaufania, lub na tych, którym wierzy, ale którzy go oszukują; pracuje w

przedsiębiorstwie, które ogranicza albo neguje jego prawo do zrzeszania się w związkach zawodowych;

należy do pokolenia, które nigdy nie stanęło przed poważnym wyzwaniem, ale z roku na rok obserwuje

pogarszanie się jego pozycji ekonomicznej; jak tylko może unika podatków; nie szanuje ani skorum-

powanego sędziego, ani niekompetentnego i ordynarnego komendanta policji; boi się swego szefa, który z

kolei nim gardzi. Homer Simpson mógłby dowiedzieć się, że koncerny tytoniowe zatruły całe pokolenie

jego współziomków, dodając do papierosów amoniak i inne ulepsza-cze, żeby jeszcze bardziej uzależniały,

ale ignoruje to, ponieważ jest głupi, a zresztą nie zależy mu na tym, żeby wiedzieć, ponieważ w pewnym

momencie najnowszych dziejów jego kraju nawet jego liderzy niezdolni byli do wypowiedzenia dwóch

zdań bez możliwości uprzedniego przeczytania ich na teleprompterze. Ogląda tylko amerykańską wersję

teleśmieci i nudzi się, gdy usiłują wytłumaczyć mu coś, co nie wiąże się z jego bezpośrednimi

zainteresowaniami - seksem, pieniędzmi i piwem. Oczywiście Homer Simpson jest jedynie karykaturą, ale

karykatura jest także rodzajem portretu, i to często najszczerszym, jakie istnieją.

W odcinku zatytułowanym „Wielki Homer" główny bohater wstępuje do pewnego tajnego i

tajemniczego zakonu - Starożytnego Stowarzyszenia Kamieniarzy - i przez serię nieszczęśliwych wypadków

zostaje jego światowym liderem. Fred Flintstone także był członkiem loży i jest to jeden z punktów, w

którym możemy dostrzec różnicę pomiędzy dwoma pokoleniami. Zakon Wodnych Bawołów, Water Buf-

faloes, do którego należą bohaterowie Flintstonów, był związkiem braterskim, wzorowanym na

rotarianach czy The Elks, podczas gdy Kamieniarze zapożyczyli ceremoniał i główne cechy z tego, co

legenda raczej niż historia przypisuje Iluminatom. Zgodnie z pijacką pieśnią Kamieniarzy, będącą

katalogiem legend miejskich i tajnych mitów, w które wierzy tylu Amerykanów, kochają ceremonię

Oscarów, rządzą Koroną Brytyjską i uniemożliwiają rozwój nowych sposobów komunikowania się 3 .

W Stanach Zjednoczonych, a za pośrednictwem ich kultury masowej także w reszcie świata zachodniego,

zaszły znaczne zmiany w okresie między tymi dwoma serialami. Dawne bractwa Ełków i rotarian postarzały

się, osłabły, aż wreszcie zanikły. Tu i ówdzie na obrzeżach małych miast można spotkać wpółopuszczone i

smutne siedziby bractw z wielkimi, pustymi parkingami. Przeciętny Amerykanin ostatnich dziesięcioleci XX

wieku i początku nowego stulecia nie jest tak solidarny jak reprezentant pokolenia jego rodziców.

Przeciwnie, ten nowy Amerykanin zdolny jest rozpoznać pewne rekwizyty i symbole i uwierzyć w teorie

nieznane jego przodkom. Jeśli czterdzieści lat temu ktoś w Stanach Zjednoczonych, wymieniwszy nazwę

„Illuminati", starałby się wyłożyć za jej pomocą historię swego kraju lub świata, poczynając od strasznej

zmowy owej paramasońskiej osiemnastowiecznej loży niemieckiej, wszyscy lub prawie wszyscy uznaliby

go za szaleńca. Nawet John Birch Society, w połowie lat sześćdziesiątych czołowa grupa antykomunistyczna

w Stanach Zjednoczonych, pomimo wiary w istnienie zmowy komunistycznej nie mówiła o Iluminatach,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: