{325}{396}PLANETA ZIEMIA {850}{871}Drzewa. {875}{1013}Jedne z najwspanialszych okaz�w|w�r�d wszystkiego, co �yje. {1050}{1171}Niekt�re z nich s� najwi�kszymi| organizmami na Ziemi, {1175}{1262}a te s� z nich najwy�sze. {1575}{1721}Lasy li�ciaste i iglaste|porastaj�ce lasy sezonowe naszej planety {1725}{1848}s� najbardziej widoczne w�r�d ca�ego drzewostanu. {2000}{2120}Nawet ich zwyk�a wielko�� dzia�a na wyobra�ni�. {2125}{2194}LASY SEZONOWE {2400}{2471}�nie�ne pustkowia Arktyki. {2475}{2616}Tysi�ce mil od Bieguna P�nocnego,|i zmierzaj�ce na po�udnie. {2675}{2785}Dopiero tutaj drzewa s� w stanie rosn��. {2825}{2896}Pocz�tkowo iglak�w jest ma�o, {2900}{2995}ale wkr�tce zdominuj� okolic�. {3175}{3250}Przed nami tajga. {3300}{3440}Jest tutaj tyle drzew,|co we wszystkich lasach tropikalnych. {3475}{3621}Tajga oplata glob i zawiera trzeci� cz��| wszystkich drzew rosn�cych na ziemi. {3625}{3775}Wytwarza tak du�� ilo�� tlenu,|�e od�wie�a atmosfer� ca�ej planety. {3900}{3946}Na p�nocy tajgi {3950}{4071}wegetacja trwa tylko przez jeden miesi�c w roku. {4075}{4242}To powoduje, �e drzewa potrzebuj� 50 lat,|by wyrosn�� co nieco ponad sadzonk�. {4525}{4596}Oto milcz�cy �wiat, {4600}{4671}gdzie co� jednak �yje. {4675}{4813}S� tylko nieliczne oznaki �ycia.|Dramaty zapisane w �niegu. {4875}{5013}�lady lisa polarnego i zaj�ca,|na kt�rego by� mo�e polowa�. {5125}{5229}Bia�a nied�wiedzica z dwoma m�odymi. {5475}{5596}Niekt�re zwierz�ta s� tak trudne do ujrzenia,|bo poruszaj� si� niczym duchy. {5600}{5737}Mo�na �y� latami w tych lasach|i nigdy nie zobaczy� rysia. {5825}{5921}Ten kot musi przeby� setki mil|w poszukiwaniu �upu {5925}{6030}i nigdy nie natrafi� na w�asne �lady. {6075}{6179}Oto kwintesencja �ycia na pustkowiu. {6250}{6432}Z powodu ma�ej ilo�ci zwierz�t do upolowania,|�ycie drapie�nik�w jest bardzo utrudnione. {6475}{6596}Jest ich za ma�o, poniewa� tylko nieliczne| potrafi� od�ywia� si� igliwiem. {6600}{6677}Z wyj�tkiem �osia. {6775}{6821}Jemu te� jest ci�ko, {6825}{6946}poniewa� drzewa iglaste chroni� swoje ig�y|zape�niaj�c je �ywic�. {6950}{7088}To ogranicza ubytek wody,|ale czyni je prawie niejadalnymi. {7325}{7421}Dobrze chocia�, �e szyszki da si� zje��, {7425}{7518}chocia� maj� wzmocnione �uski {7525}{7646}i trzeba nie byle specjalisty,|by si� do nich dobra�. {7650}{7696}Niezwykle zakrzywiony dzi�b krzy�owca {7700}{7838}pozwala wy�amywa� blaszki tak,|by j�zyk dosi�gn�� nasionek. {7925}{7971}Ptakom jest �atwiej. {7975}{8113}Kiedy ich sezonowe wola si� zape�ni�,|odlatuj� na po�udnie. {8175}{8296}Ale jedno zwierz� jest takim ekspertem |w prze�yciu w tym lodowym lesie {8300}{8422}�e zostaje tutaj i jest aktywnym przez ca�y rok. {8475}{8571}W tym �rodowisku rosomak |jest jak stw�r z innej bajki, {8575}{8646}czym� pomi�dzy nied�wiedziem a wilkiem. {8650}{8758}W rzeczywisto�ci jest to wielka �asica. {8800}{8921}Jej wielko�� pozwala utrzyma� ciep�ot� cia�a,|a zarazem poszerzy� menu. {8925}{9069}Jest na tyle du�a i silna,|�e potrafi powali� doros�ego karibu. {9100}{9221}W�r�d zwierz�t podobnej wielko�ci|potrafi najwi�cej zje�� na raz, {9225}{9327}st�d znana jest jako wielki �ar�ok. {9750}{9846}Bycie �ar�okiem tutaj |jest bardzo efektywn� strategi�. {9850}{9946}Jest bardzo roztropne je�� ile si� da,|kiedy si� tylko da. {9950}{10046}I nawet kiedy rosomak nie mo�e ju� zje�� wi�cej, {10050}{10191}zachowuje resztki na p�niej,|pozostawione na wielkim mrozie. {10350}{10434}Wiosna w lodowym lesie. {10700}{10796}G�uszec r�wnie� potrafi trawi� igliwie, {10800}{10913}co nie jest w tej chwili jego priorytetem. {10950}{11070}Niczym gladiatorzy,|samce szykuj� si� do walki. {11325}{11451}Ka�dy ma tylko jedn� szans�,|by zaimponowa� samicy. {11475}{11604}�aden nie mo�e pozwoli� sobie|na b��d w koncentracji. {12175}{12270}Ranna ofiara mo�e nie prze�y�. {12375}{12446}Mieszka�cy tego wielkiego pustkowia {12450}{12571}mog� �y� i umiera�|nigdy nie stykaj�c si� z cz�owiekiem. {12575}{12661}Oby to si� nie zmieni�o. {12875}{12946}Las p�nocny jest mo�e najwi�kszy na Ziemi, {12950}{13052}ale by to sobie w pe�ni u�wiadomi�, {13075}{13177}trzeba by przew�drowa� tysi�ce mil. {13275}{13374}Brzeg Pacyfiku Ameryki P�nocnej. {13500}{13617}Kraina szaleju, daglezji i pot�nych sekwoji. {13825}{13921}Tutaj, gdzie woda nigdy nie zamarza {13925}{13971}nawet kiedy brak opad�w, {13975}{14124}ig�y potrafi� wyssa� wilgo� z mg�y, |kt�ra nadci�gn�a znad morza. {14300}{14371}Energia s�o�ca wzmacnia las {14375}{14503}nie przez miesi�c, jak w tajdze,|ale przez p� roku. {14725}{14846}Tutejsze drzewa rosn� dziesi�� razy szybciej|od tych w Arktyce {14850}{14937}i �yj� przez tysi�ce lat. {15150}{15221}Las sekwojowy w Kaliforni {15225}{15338}zawiera trzy z najwy�szych drzew na Ziemi. {15450}{15599}To ma ponad sto metr�w wysoko�ci|i wielko�� 30-pi�trowego budynku. {16275}{16421}Tutejsze lasy ros�y ju� du�o wcze�niej,|zanim cz�owiek zacz�� chodzi� po Ziemi. {16425}{16496}Ros�y ju� w pe�nej okaza�o�ci|dwadzie�cia milion�w lat temu, {16500}{16644}i istnia�y zanim powsta�y szwajcarskie Alpy,|czy G�ry Skaliste. {16950}{17121}Jest tutaj wi�cej �ycia, w tych gigantycznych sekwojach,|ni� w jakichkolwiek lasach tropikalnych, {17125}{17196}ale nie zalicza si� to do drzew. {17200}{17296}S� tak samo niejadalne, jak te w tajdze, {17300}{17420}wi�c zwierz�ta wystepuj� rzadko,|ale s� obecne. {17500}{17658}Kuna le�na. |Wiosna to dla niej najlepsza pora w znajdowaniu po�ywienia. {18050}{18211}Ptasie jaja to tylko sezonowa przek�ska,|chocia� kr�tko, jest ich mn�stwo. {18250}{18340}Czasami, by� mo�e, za du�o. {18400}{18552}Ale, aby si� tu utrzyma�,|kuny potrzebuj� solidniejszego po�ywienia. {18575}{18621}Wiewi�rki s� idealne. {18625}{18746}Podjadaj� sobie szyszki sosnowe,|a �e to owoc sezonowy, {18750}{18861}magazynuj� je, aby starczy�o na ca�y rok. {18950}{19051}Wiewi�rki maj� teraz okres godowy. {19100}{19279}Dla my�liwego to wspania�a wiadomo��.|Roztargniona wiewi�rka jest �atwa do upolowania. {19425}{19496}Ale tym razem para kochank�w jest bezpieczna. {19500}{19632}Za� samotny stra�nik spi�arni|b�dzie �atwiejszym celem. {20450}{20588}Wczesne lato |- piskl�ta szarej sowy w�a�nie si� opierzaj�. {20650}{20721}Doros�e pomagaj� m�odym tylko wtedy, {20725}{20850}gdy jest wystarczaj�ca ilo�� nornic do upolowania. {20950}{21045}Nadszed� czas pierwszego lotu. {21150}{21288}Skok z najwy�szego drzewa �wiata|to nie wyczyn dla tch�rza. {21925}{22066}Je�li ju� upa��, |to dobrym pomys�em jest robi� to stopniowo. {22500}{22611}Ziemia nie jest dobrym miejscem dla sowy. {22650}{22790}Je�li jednak chce co� osi�gn��|nie mo�e ustawa� w wysi�kach. {22825}{22909}No w�a�nie, i co teraz? {23400}{23521}Ameryka�skie lasy iglaste|nie s� idealnym miejscem dla zwierz�t, {23525}{23621}ale niekt�re z drzew s� niezwyk�e. {23625}{23771}Ta wielka Sierra Sekwoja, spokrewniona z Sekwoj� Kalifornijsk�,|jest najwi�ksz� �yj�c� rzecz� na ziemi. {23775}{23948}Znana jako Genera� Sherman,|wa�y tyle, co 10 p�etwali b��kitnych. (oko�o 1800 ton) {24150}{24320}Wy�ej,u podn�a g�r, ro�nie sosna kolczasta,|najstarszy organizm naszej planety. {24375}{24471}Niekt�re z nich |licz� sobie pi�� tysi�cy lat. {24475}{24546}Ros�y ju� kiedy budowano piramidy, {24550}{24684}i mia�y ju� trzy tysi�ce lat,|kiedy Chrystus si� rodzi�. {24800}{24953}Za r�wnikiem, na p�kuli po�udniowej|lasy s� odbiciem tych z p�nocy. {25000}{25046}Tutaj, w Ameryce Po�udniowej {25050}{25196}drzewa ig�awy czy sosny chilijskiej|s� podobne do drzew z tajgi. {25200}{25271}Maj� impregnowane �uski zamiast igie�, {25275}{25419}a ich szyszki s� nieco inne,|chocia� zasadniczo si� nie r�ni�. {25500}{25670}Papugom d�ugoonowym �atwiej |za pomoc� swych smuk�ych dziob�w wyd�uba� nasionka. {25850}{26047}Tam, gdzie sezon wegetacji jest wyd�u�ony,|mo�na napotka� wielkie drzewa zwane sekwojami po�udnia. {26375}{26546}Podobnie jak na zimnej p�nocy,|ch�ody las�w Valdivijskich wspieraj� bardzo ma�o zwierz�t, {26550}{26652}ale na tym ko�cz� si� podobie�stwa. {26700}{26804}Oto dziwaczny �wiat ma�ych zwierz�t. {26875}{27025}Pudu, najmniejszy w�r�d jeleni|od�ywia si� pot�nymi li��mi gunery. {27225}{27321}Jego samica ma tylko 30 centymetr�w wzrostu, {27325}{27474}a nowo narodzone m�ode |niewiele wi�ksze od ma�ych kot�w domowych. {27825}{27992}Samiec musi by� ci�gle czujny.|Jest wielu ch�tnych na upolowanie jego m�odych. {28025}{28141}A to inny maluch.|Kodkod albo leopard Guina. {28200}{28371}Jest najmniejszym kotem drapie�nym w obu Amerykach|i m�ode pudu by�oby dla niego niez�� uczt�. {28375}{28540}Ale ze wzgl�du na doros�ego stoj�cego na stra�y,|musi poskromi� swoje zap�dy. {28625}{28720}�my legn� si� pod koniec lata. {28750}{28869}Dla drobnego kota musz� wystarczy� za posi�ek. {28900}{28971}Nikt nie wie, |dlaczego tutejsze zwierz�ta s� tak ma�e, {28975}{29116}ale przynajmniej do przetrwania| potrzebne s� im ma�e porcje. {29700}{29817}Mo�naby to nazwa� gr� pomi�dzy kotem a �mami. {30375}{30525}Gdy zima panoszy si� w Chile,|na p�kuli p�nocnej rozkwita wiosna. {30725}{30812}Oto li�ciaste lasy Homme. {30850}{30921}Ro�liny u�pione zim�,|teraz wschodz� poddaj�c si� {30925}{31035}niewiarygodnej przemianie �wiata natury. {31325}{31471}P�n� wiosn�, jak wzrok si�ga,|krajobraz jest zape�niony �wie��, rozedrgan� zieleni�. {31475}{31571}Tutaj, zamiast drzew iglastych,|widzimy mn�stwo drzew li�ciastych, {31575}{31700}kt�re nadaj� temu miejscu zupe�nie inny charakter. {31800}{31896}Szeroko rozro�ni�te li�cie |�api� znacznie wi�cej �wiat�a ni� igliwie. {31900}{32023}Ale tak�e s� bardziej wiotkie, mi�kkie i jadalne. {32475}{32559}I maj� swoich amator�w. {33100}{33288}Wiosna w pe�nej krasie na rozleg�ych obszarach Wschodniej Europy|i azjatyckiej cz�ci Rosji. {33300}{33386}Okres godowy mandarynek. {33675}{33771}Samica mandarynki buduje gniazdo w dziupli {33775}{33921}i kiedy trzeba w ko�cu je opu�ci�,|sama pokazuje, jak to zrobi�. {33950}{34052}Kaczuszki...
izebel