{950}{1028}WĘDRÓWKI Z BESTIAMI {1125}{1196}Wraz z innymi dinozaurami|wygnięły olbrzymie morskie gady, {1200}{1296}które kiedy terroryzowały oceany. {1300}{1346}Od prawie dwudziestu pięciu|milionów lat nie było drapieżnika, {1350}{1448}który mógłoby polować na rekiny. {1550}{1699}Jednak teraz już istniejš,|wzbudzšce grozę, nowe potwory z głębin. {1925}{1996}Nadszedł czas olbrzymich wielorybów. {2000}{2071}Nie przypominajš łagodnych krewnych|z dwudziestego pierwszego wieku. {2075}{2171}W tych dniach każdy wieloryb jest zabójcš. {2175}{2274}W I E L O R Y B Y Z A B Ó J C Y {2600}{2692}PAKISTAN|36 milinów lat temu {2700}{2796}Jest póny Eocen,|wiat jest nadal goršcy. {2800}{2871}Jednak bardziej suchy niż wczeniej,|tam gdzie niegdy lšd został {2875}{2946}przykryty bujnym tropikalnym lasem {2950}{3021}widniejš teraz otwarte przestrzenie. {3025}{3096}Uwolnione od ograniczeń|wynikajšcych z życia w gęstym lesie {3100}{3146}niektóre ssaki zaczęły|zwiększać swoje rozmiary. {3150}{3294}Tutaj, na pozbawionych rolinnoci|równinach, duży jest piękny. {3425}{3496}Te zmiany nie muszš|odpowiadać wszystkim. {3500}{3596}Od bardzo dawna nie widziano|już wielkich krwiożerczych ptaków. {3600}{3764}Na większoci kontynentów zastšpiły je|nowe przerażajšce drapieżniki- ssaki. {3825}{3921}Jak dinozaury przed nimi,|ssaki opanowały planetę, {3925}{4021}muszš jednak sprostać|najtrudniejszemu wyzwaniu. {4025}{4096}Zmiany klimatyczne,|które zaszły, sš umiarkowane, {4100}{4202}w przeciwieństwie do nadchodzšcych. {4250}{4396}Ta opowieć zaczyna się w czasie intensywnych,|zmian klimatycznych. {4400}{4471}Problem zaczyna powstawać w oceanie {4475}{4585}i dotyka nawet najpotężniejszych ssaków. {4600}{4671}Oto legendarna Tetyda {4675}{4746}tropikalne morze rozciagajšce się {4750}{4796}niemal na połowie powierzchni kuli ziemskiej. {4800}{4896}Od czasów dinozaurów|łšczšce Azję z Atlantykiem. {4900}{4946}Obecnie jest do rodowisko życia ssaka, {4950}{5082}który odniósł jeden|z największych sukcesów w historii. {5300}{5346}Basilosaurusa. {5350}{5463}Osiemnastometrowego drapieżnego wieloryba. {5475}{5546}Cztery razy dłuższego|od Wielkiego Rekina Ludojada. {5550}{5649}Ta samica waży szećdziesišt ton. {5775}{5821}Trudno zatem wyobrazić sobie,|że jej przodkiem była mała, {5825}{5953}pokryta futrem ryjówka|- zwierzę żyjšce na drzewach. {6325}{6396}O tej porze roku Basilosaurusy {6400}{6534}gromadzš się w południowej|częći Tetydy, by odbyć gody. {6800}{6871}Samica jest wabiona|przez kilku samców. {6875}{7037}Jednak wybiera najstarszego|i największego, to z nim chce się się połšczyć. {7075}{7146}Dla takich ogromnych, wolno pywajšcych,|stworzeń gody nie sš łatwym zadaniem. {7150}{7246}Potrzebujš drobnej, dodatkowej pomocy. {7250}{7321}Dla przyjęcia odpowiedniej pozycji samiec {7325}{7447}odwołuje się do spucizny|po lšdowych przodkach. {7600}{7696}Basilosaurus zachował dwie|małe, tylne kończyny. {7700}{7771}Nie nadajš się do chodzenia czy też pływania, {7775}{7871}pomagajš jednak w połšczeniu|ich długich wšskich ciał. {7875}{7989}W przyszłoci kończyny te zaniknš zupełnie. {8475}{8521}Zaloty skończyły się, {8525}{8621}lecz wkrótce nastšpi kataklizm,|który sprawi, {8625}{8768}że życie tych morskich stworzeń,|stanie się wyjštkowo ciężkie. {8800}{8846}Na los tej samicy wpłynšł wydarzenia, {8850}{8946}do których dojdzie bardzo|daleko, na Antarktydzie. {8950}{9021}Po raz pierwszy od setkek milionów lat, {9025}{9071}morze zaczyna zamarzać na biegunach, {9075}{9171}wywołujšc zawirowania pršdów oceanicznych. {9175}{9246}Dla wieloryba, który potrzebuje|około 80 kilogramów pokarmu dzienie, {9250}{9346}najdrobniejsza zmiana w|populacji ryb, stanowi złš nowinę. {9350}{9421}Jest na szczycie piramidy pokarmowej,|która wkrótce runie, {9425}{9512}a włanie zaszła w cišżę. {9800}{9896}Oceaniczne pršdy zaczynajš|wywoływać anomalie klimatyczne, {9900}{9996}odziaływujšc na pogodę|wzdłuż linii brzegowej Tetydy. {10000}{10046}Wiele obszarów nawykłych|do wysokiego poziomu opadów {10050}{10160}w tym roku nawiedziła|długotrwała susza. {10225}{10296}Pomimo tych problemów, {10300}{10414}życie, w miarę możliwoci,|toczy się dalej. {10425}{10521}Jednak susza może nieć|ze sobš nieprzyjemne efekty uboczne. {10525}{10596}To jest Andrewsarchus, {10600}{10696}ogromny mięsożerca,|o wysokoci konia i ważacy blisko tonę. {10700}{10771}Normalnie, poszukuje|jedzenia w głębi lšdu, {10775}{10871}jednak susza skierowała go ku plaży. {10875}{10921}To zła wiadomoć dla|wyczerpanego żółwia morskiego {10925}{11046}usiłujšcego wrócić do wody|po nocy wypełnionej składaniem jaj. {11050}{11121}Poczatkowo, Andrewsarchus sprawia|wrażenie jakby nie wiedział co zrobić {11125}{11239}z tym niezwykłym,|opancerzonym stworzeniem. {11275}{11428}Jest nawykły do ogryzania padliny|z olbrzymich rozlinożernych ssaków. {11474}{11495}Pomio wyglšdu, {11499}{11545}Andrewsarchus nie jest spokrewniony|ze współczesnymi padlinożercami {11549}{11620}takimi jak dzikie psy lub hieny. {11624}{11725}O dziwo ma kopyta zamiast pazurów. {11749}{11845}Tak naprawdę, jego najbliższymi|współczesnymi krewnymi sš {11849}{11917}owce i kozy. {12049}{12145}W pewnym sensie,|jest owcš w wilczej skórze. {12149}{12245}Jest też największym mięsożernym|ssakiem jaki kiedykolwiek chodził po Ziemi. {12249}{12345}Potężne, metrowej długoci|szczęki sš stworzone do zgniatania, {12349}{12471}więc osłona żółwia|morskiego na nic się nie zda. {12799}{12845}W czasie suszy padlinożercy|często radzš sobie znakomicie, {12849}{12895}jednak w dłuższym okresie,|te kopytne drapieżniki {12899}{12945}nie przystosujš się wystarczajšco|szybko do zmian klimatu. {12949}{13084}Jest jednym z ostatnich|przedstawicieli ginšcego gatunku. {13174}{13270}Minęło kilka miesięcy,|kapryne oceaniczne pršdy {13274}{13320}zakłóciły równowagę na tyle, {13324}{13395}że samica Basilosaurusa szuka pożywienia {13399}{13495}setki mil od swoich|zwykłych terenów łowieckich. {13499}{13545}W cišgu czterech miesięcy cišży|jej sytuacja stała się krytyczna. {13549}{13689}Obecnie jest zmuszona polować|w mało obiecujšcych miejscach. {13699}{13770}Od południa Tetydę otacza {13774}{13890}niekończšcy się|bezmiar mangrowych mokradeł. {14099}{14145}W Eocenie, {14149}{14245}to ogromna,|kwitnšca sieć dróg wodnych, {14249}{14270}lecz uwierzysz lub nie,|w przyszłoci {14274}{14320}stanie się jednym z najbardziej|wyschniętych obszarów na planecie - {14324}{14384}Saharš. {14624}{14745}To miejsce trudno uznać za|teren łowiecki wieloryba, {14749}{14770}lecz samica jest zdesperowana, {14774}{14867}liczy na jakškolwiek zdobycz. {14924}{14995}W labiryncie kanałów, {14999}{15070}jej rozmiary sš istotnš przeszkodš, {15074}{15170}lecz głód nie daje jej spokoju. {15199}{15245}Na gałęziach widzimy naczelne. {15249}{15295}To sš Apidium, {15299}{15370}żyjš w zorganizowanych grupach. {15374}{15509}Natychmiast przekazujš sobie|wieci o niebezpieczeństwie. {15624}{15743}Inne stworzenia sš niepomne nowego zagrożenia. {15774}{15845}Wodno-lšdowy ssak, Moeritherium, {15849}{15945}jest zbyt duży, by zostać niepokoiony|przez drapieżniki takie jak krokodyle, {15949}{16020}więc nie zważajšc szczebiotanie naczelnych {16024}{16095}powraca do jedzenia. {16099}{16170}Apidium przemieszcza się wzdłuż kanału {16174}{16270}i dalej przez mangrowe mokradała,|szukajšc owocujšcych drzew. {16274}{16370}Ponieważ różne gatunki drzew owocujš w różnym czasie, {16374}{16445}często muszš przecinać tory wodne - bardzo ryzykowna czynnoć. {16449}{16520}w pobliżu czajš się rekiny i krokodyle, {16524}{16608}a teraz także wieloryb. {16924}{17065}Skok wymaga odwagi, lecz w skokach|Apidium jest bardzo dobry. {17174}{17220}Wieloryb jest sfrustrowany, {17224}{17307}przynajmniej na razie. {17449}{17518}Z przypływem, {17524}{17570}niektóre drogi wodne stajš się|zbyt szerokie, by przez nie skoczyć. {17574}{17620}Apidium musi znaleć bardziej ryzykowne|sposoby przejcia na druga stronę, {17624}{17692}bliżej wody. {18099}{18195}Dzisiaj, ich koszmar się zicił. {18199}{18268}To był rekin. {18299}{18370}Teraz na pewno nie przejdš na drugš stronę. {18374}{18457}Będš czekać na odpływ. {18824}{18920}W przeciwieństwie do nich Moeritherium,|w wodzie jest zazwyczaj bezpieczny. {18924}{19017}Spędza w niej większoć dnia. {19049}{19095}Chociaż budowš ciała przypominajš hipopotama {19099}{19145}a wyglšdem trochę winie, {19149}{19220}nie sš z nimi spokrewnione. {19224}{19320}Nos Moeritherium zdradza|jego prawdziwy rodzinny zwišzek. {19324}{19395}Nozdrza i warga połšczyły się {19399}{19470}aby stać się umięnionym, zwinnym narzšdem, {19474}{19520}pomocnym w szukaniu pożywienia. {19524}{19595}To jest w istocie rodzaj tršby. {19599}{19720}Ci łagodni rolinożercy|sš wczesnymi krewnymi słonia. {19724}{19770}Ważšc około 200 kilogramów, {19774}{19869}nie muszš obawiać się rekinów. {19899}{20024}Moeritherium zaprzšta|myl o nowych pastwiskach... {20049}{20172}lecz zdšża prosto w paszczę samicy Basilosaurusa. {20474}{20545}Moeritherium wspišł się na na suchy lšd... {20549}{20617}w samš porę. {20899}{21031}Jednak wygłodzony|Basilosaurus jeszcze się nie poddaje. {21599}{21748}Na mangrowych mokradłach suchy lšd|i bezpieczeństwo sš tymczasowe. {21874}{21945}Woda nadal się podnosi, {21949}{22045}i gdy przypływ osišgnie swoje apogeum|w cišgu kilku godzin, {22049}{22181}nawet najbardziej pewny grunt,|stanie się morskim dnem. {22349}{22490}Basilosaurus wkrótce będzie w stanie dotrzeć do Moeritherium. {23274}{23412}W desperacji zaatakowała|za wczenie i wejszła na mieliznę. {23899}{23970}Do czasu kiedy wieloryb uwolnił się, {23974}{24045}Moeritherium uciekł do płytszych kanałów {24049}{24170}gdzie nawet cierpišcy głód|Basilosaurus nie jest w stanie go cigać. {24174}{24341}Dl...
izebel