N.A ĆWICZENIA 5
METODA BADAWCZA NAUKI ADMINISTRACJI
Dla nauki administracji istotny jest kontekst doktryn państwowych i politycznych. To właśnie administracja publiczna sprostać musi nie tylko wyzwaniom doktrynalnym lecz przede wszystkim oczekiwaniom społecznym i państwowym. Musi być zatem odpowiednio do tego zbudowana i wyposażona. Nauka o administracji publicznej jest więc dziedziną praktyczną. Jej twierdzenia i oceny mają sens realny jedynie w odniesieniu do konkretnej administracji publicznej oraz do rzeczywistości państwowej, gospodarczej i politycznej. Należy więc także do nauk społecznych bowiem zajmuje się zjawiskami administracyjnymi, które należą do zjawisk społecznych. Jednakże nie jest częścią socjologii. Swoistość nauki administracji z odpowiedniości wobec podmiotu, jest niejako powiązaniem działań faktycznych i pomyślanego porządku. To powiązanie uchwycić i opisać stawia sobie za zadanie nauka administracji. Ma ona także za zadanie badanie powiązań między konkretnymi zjawiskami i układami administracyjnymi, a konkretnymi układami stosunków społeczno-gospodarczo-politycznych. Psychologia może badać udział zjawisk administracyjnych w kształtowaniu się psychiki i wzajemnie kształtowanie się administracji przez taką psychikę społeczną. Badanie to jest psychologią administracji, ale „administracyjność” zjawiska psychologia nie może ująć swoimi kategoriami. Należeć to będzie do nauki administracji. Filozofia faktyczna może wartościować administrację. Powstaje bowiem pytanie o miejsce i udział administracji publicznej we współczesnej kulturze. Będzie to jednak filozofia społeczna, czy filozofia kultury zajmująca się administracją. Do nauki administracji należy także politologia administracji. Ponieważ stosunki polityczne mają istotny wpływ na administrację publiczną, jej organizacją i działalność.
ZAGADNIENIA METODYCZNE WYSTĘPUJĄCE W N.A.
Jeśli chodzi o metodologie badań nauki administracji można mówić o tzw. kryzysie identyfikacji. Historyczny rozwój nauki administracji publicznej nie doprowadził do wyodrębnienia swoistego dla tej nauki zespołu metod badawczych. Dlatego też konieczna jest kooperacja nauk. Poprawność metodologiczną uzyskuje się wtedy przez uzasadnienie wyboru metody czy metod badawczych adekwatnych do podjętego zadania badawczego. W szczególności wykorzystuje się metody i wyniki badawcze prakseologii (nauki o normach i zasadach skutecznego i sprawnego działania), teorii organizacji i zarządzania, socjologii organizacji, czy politologii. Bądź przyjmuje się formę ujęcia kompleksowego.
Nauka administracji ma dwa zasadnicze i równorzędne punkty odniesienia badawczego:
1) rzeczywistość administracyjna;
2) obowiązujący porządek prawny wraz z orzecznictwem i doktryną.
Obserwacja rzeczywistości administracyjnej, jej społecznego otoczenia i skutków stanowi samoistny przedmiot poznania i jest polem zarówno dyskusji metodologicznych jak i integracji dorobku badawczego w kierunku budowy uogólnień teoretycznych. Wchodzi więc tu w grę nie tylko opis ale także wartościowanie. Do nauki administracji należy dopiero analiza badań (administracja jako struktura i jej funkcje, uwarunkowania działalności, sprawność w osiągnięci zamierzonych celów) przeprowadzona ze względu na wzorce organizacji i działalności administracyjnej wytworzone na gruncie nauki prawa, a więc wyników badań i ujmowanie ich w kategoriach regulacyjnych wymaganych przez porządek prawny i praktykę administracyjną.
W nauce administracji można wskazać pięć istotnych obszarów tematycznych metodologicznie składających się na ujęcie metodologiczne:
1) diagnoza stanu istniejącego - przy badaniu chodzi o odpowiednią regulację zakresu i sposobów diagnozy jej ewentualnej wymagalności prawnej jako koniecznej przesłanki działań administracyjnych;
2) cele i zadania publiczne – diagnoza stanu istniejącego relatywizowana jest ze względu na cele, którym osiągnięciu ma służyć działalność administracyjna;
3) uwarunkowania działalności administracyjnej (prawne, polityczne, gospodarcze i społeczne) – cechy otoczenia, w którym działa i funkcjonuje administracja;
4) organizacja i środki działania – możliwości kadrowe, materialne, instrumenty prawne istotne do osiągnięcia zamierzonych celów;
5) kontrola i ocena – sfera skutków działalności organizatorskiej.
Metoda badania oglądowego. Zadaniem badania oglądowego jest poznanie administracji publicznej w jej konkretnej postaci. Badanie to przeprowadza się drogą oglądu, a jego wynik wyjawia się w opisie konkretów (monografiach). Schemat uzyskany w analizie przedmiotu (N.A) jest przydatny dla badania oglądowego, ponieważ pod ogólne kategorie schematu podstawia się konkretne wartości uzyskane drogą oglądu. Na schemat składają się działający i dzieło ( stan zastany i stan zdziałany), czynniki wyznaczenia zjawiska (powinnościowe, koniecznościowe i dowolnościowe) oraz składniki układu administracyjnego, czyli stosunki właściwości, rzędności i celowości. Na schemacie tym można dobrać granice tzw. granice względne, zacieśniając przedmiot monografii w różny sposób.
Istnieją dwa kierunki badań monograficznych:
1) wybiera się jedno zjawisko małą grupę zjawisk gdzie następuje metoda drobiazgowej obserwacji przebiegów jednostkowych;
2) dobór układów i większych grup zjawisk – poszukiwana jest typowość zjawisk układów pod jakim względem się powtarzają.
W obu tych kierunkach główną rolę odgrywa celowość badawcza.
Postępowanie w badaniu oglądowym obejmuje:
1) ustalenie granicy względnej;
2) ustalenie podstawy wyboru badanego przedmiotu za pomocą jednego lub kilku składników albo czynników wyznaczenia;
3) ustalenie podstawy wyboru znamion w zakresie składników i czynników wyznaczenia;
4) ogląd
5) twierdzenia monograficzne.
chomixus