Wojna stuletnia 2.docx

Przyczyny wojny:

1. Francja w 1328r zagarnęła bogatą Flandrę. Wywołało to niezadowolenie mieszczan flandryjskich, którzy do produkcji swego sukna używali angielskiej wełny. Filip VI ogłosił konfiskatę Gujenny (lenna korony francuskiej)-Edward III wypowiedział hołd
2. Edward III zakazał eksportu wełny do Francji, w odwet za aresztowanie kupców angielskich uwięził
handlarzy francuskich,
3. Spór o tron francuski. Po wygaśnięciu głównej linii Kapetyngów najbliższym krewnym, a zarazem pretendentem do korony francuskiej był król angielski Edward III, wnuk po kądzieli króla Francji Filipa IV Pięknego. Jego pretensje do tronu nie zostały uznane, zgodnie z zasadą francuskiego prawa niemożliwe było dziedziczenie tronu przez potomka w linii żeńskiej, na tronie Francji zasiadł więc przedstawiciel bocznej linii Kapetyngów - Filip VI Walezjusz.
4. Różnica w rodzaju armii (Francja- pospolite ruszenie, Anglia Łucznicy i wojska najemne)
5. Do otwartego konfliktu doprowadziło poparcie udzielone Szkocji przez Francję (Francja popierała samodzielność Szkocji a tę chciała podporządkować sobie Anglia) i pomoc udzielona Flandrii przez Anglię (Anglia sprzeciwiała się zajęciu przez Francję Flandrii [Anglia z nią powiązała się gospodarczo]).

Przebieg wojny:

Wojna stuletnia trwała od 1337 do 1453, czyli tak naprawdę 116 lat i była jedną z najdłuższych wojen w historii.W 1340 Anglicy opanowali morze poprzez zwycięstwo nad przygotowywującą się do desantu flotą francuską pod Sluys przy ujściu Skaldy.Rok 1346 był pierwszą dotkliwą porażką Francji pod Crecy (zajęcie portu Calais, który będzie strategicznym punktem dla Anglików), następna w 1356 pod Poitiers (wzięcie do niewoli króla Jana Dobrego)W 1360 zawarto pokój w Brétigny, Anglia otrzymała Akwitanię, kilka hrabstw i port Calais oraz okup za króla Francji Jana II Dobrego. W 1365 doszło ponownie do wojny, zakończonej w 1375 rozejmem. Anglia tym razem utraciła większość nabytków, więc w 1413 król angielski Henryk V podjął na nowo działania wojenne. W 1415 pod Azincourt wojska angielskie, które posiadały znakomitych łucznikówpokonały o wiele liczniejsze wojska francuskie. Henryk V zajął Normandię i zmusił psychicznie chorego króla Francji (Karola VI Szalonego, który twierdził, że jest zrobiony ze szkła i nie wolno go dotykać) do zawarcia traktatu w Troyes w 1420, który pomijał następstwo jego syna - delfina Karola, na rzecz króla angielskiego Henryka V Lancastera.
O dalszym przebiegu wojny zadecydowała postawa społeczeństwa francuskiego zrażonego do Anglików, nastawionego coraz bardziej patriotycznie. Młoda dziewczyna z Lotaryngii, Joanna d'Arc, w 1429 stanęła przed Karolem VII, oświadczając, że otrzymała od Boga misję wypędzenia Anglików i doprowadzenia do koronacji w Reims prawowitego władcy Francji. Potrafiła przekonać i króla, a i żołnierzy, w wyniku czego doszło do uwolnienia oblężonego Orleanu i zdobycia Reims, gdzie Karol VII uroczyście koronował się na króla Francji; nastąpił wówczas pomyślny okres wojny dla Francuzów. Joanna d'Arc w 1430 dostała się do niewoli, a następnie, oskarżona o czary, w 1431 została przez Anglików spalona na stosie. Anglia osłabła i utracaiła Paryż. W 1444 zawarto zawieszenie broni, jednak po pięciu latach Karol VII, zorganizował armię i podjął na nowo walkę. Zwycięstwa Francuzów pod Formigny (1450) i pod Castillon (1453), zdobycie przez nich Normandii i Gujjenny przesądziło o losach wojny, zakończonej bez traktatu pokojowego.

Skutki wojny:

1.Obydwa kraje poprzez wojnę stuletnią zostały osłabione i wyniszczone, a ich rycerstwo zrujnowane.
W rękach Anglików zostały tylko Wyspy Normandzkie i jeszcze przez 100 lat port Calais
2.W Anglii wybuchły walki wewnętrzne (Wojna Dwóch Róż). Były to walki o władzę pomiędzy dwoma rodami: Lancasterów, którzy mieli w herbie różę czerwoną oraz Yorków, którzy mieli w herbie różę białą.
3. Francja, mając oparcie w niższej szlachcie i kadrze urzędniczej, rozpoczęła etap przebudowy wewnętrznej, ograniczali znaczenie Stanów Generalnych, a budowali początki monarchii absolutnej.
4.Wojna przyniosła również zmiany w sztuce wojennej, m.in. rycerskie pospolite ruszenie zostało zastąione przez zawodowe wojska najemne, powszechnie zaczęto używać artylerii.

Czternasty wiek był pod każdym względem najciemniejszym okresem ery średniowiecza .Gwałtowne wstrząsy społeczne , gospodarcze , wyniszczające epidemie i głęboki kryzys moralny, podziały w Kościele .Na tym tle toczyła się w Europie najbardziej przewlekła i o najdłuższej genezie wojna. Wojna stuletnia była w zasadzie ciągiem 8 konfliktów zbrojnych , stoczonych przez Anglię i Francję , przedzielonych długimi okresami bez walk
w trakcie których zawierano bądź rozejmy bądź normalne traktaty pokojowe .Źródła tej wojny widzimy już w
połowie XII wieku , kiedy król Anglii Henryk II , poprzez małżeństwo z księżniczką Eleonorą Akwitańską stał
się władcą blisko jednej trzeciej ziem francuskich . Od tej pory stosunki angielsko – francuskie były ciągle złe .
Sytuacja gwałtownie pogorszyły się w 1327 r. , kiedy to umarł bezpotomnie ostatni król Francji z dynastii Kape-
tyngów – Karol IV .Największe szanse na tron francuski miał król Anglii Edward III , a to dlatego ,że był wnukiem po kądzieli Filipa IV Pięknego. Doszło do ugody – Edward III formalnie zrzekł się praw do tronu , w zamian za co Francja zatwierdziła Gujennę ( francuskie określenie Akwitanii) jako ziemie angielskie na zasadzie
stałego nabytku . Nie określono jednak ani granic Gujenny , zaś francuscy urzędnicy ciągle usiłowali ściągać po-
datki mimo protestów angielskich .Kolejną drażliwą sprawą w stosunkach między oboma państwami była Szkocja. Uważny obserwator filmu „Braveheart „ zauważy zapewne , że Szkoci cieszyli się nieoficjalnym popar-
ciem władców Francji , który już od końca XIII wieku wspierali materialnie i politycznie Szkotów , w ten sposób osłabiając Anglię .Politykę tę kontynuował przedstawiciel nowej francuskiej dynastii – Filip VI de Valois
co rozjątrzyło angielską szlachtę .Oba państwa rywalizowały tez o wpływy we Flandrii . Francuski zarządca Flandrii – Ludwik hrabia Nevers zabronił tamtejszym kupcom handlu z Anglią Zaczęły wybuchać zamieszki w
Gandawie , Brugii i Ypres . Mieszczaństwo flandryjskie , uzależnione od dostaw angielskiej wełny nawiązało
kontakty z Edwardem III a ich przywódca Jakub van Artenwelde nakłonił miasta do złożenia hołdu Edwardowi.
Na początku 1337 roku Edward III rozpoczął szeroko zakrojone zbrojenia i uznał za nielegalne rządy
Walezjuszy we Francji . Filip VI odpowiedział konfiskatą Gujenny i wezwał Edwarda do stawienia się przed sąd
feudalny oskarżając króla Anglii o felonię .Akt ten ogłoszono publicznie 24 V 1337 r. – można tę datę uznać za
oficjalny początek wojny stuletniej .

I Przygotowania obu stron do wojny – porównanie sił , szans i taktyki .
Na pierwszy rzut oka wydawało się , że Anglia stoi na słabszej pozycji. Państwo to w I poł. XIV wieku
liczyło zaledwie 4,5 mln. mieszkańców .Przeżywało okres zamieszek wewnętrznych , a północną granicę pusto-
szyła wojna ze Szkotami. Anglia była zacofana gospodarczo, a większość społeczeństwa nie chciała angażować
się w wojnę na kontynencie .Na szczęście owe niedostatki pokonała energia Edwarda III . Przed rozpoczęciem wojny nawiązał dobre stosunki z państwami północnowłoskimi , u bankierów weneckich i florenckich uzyskał
pożyczki wojenne w zamian za korzystne umowy i licencje handlowe. Załagodził konflikt ze Szkocją , pozyskał
wsparcie Flandryjczyków .Szlachta angielska , oburzona popieraniem Szkotów przez Francję sama zaczęła domagać się wojny , mając też nadzieję na bogate łupy wojenne Edward III był monarchą znanym z wyciągania
wniosków z porażek .Wzorując się na swoim dziadku Edwardzie I , zrezygnował z pocztów rycerskich na rzecz
armii zaciężnej .Doceniał znaczenie piechoty uzbrojonej w walijskie łuki , zdolne przebić każdą zbroję .To właśnie piechota , karna i świetnie wyszkolona stanowiła rdzeń taktyki defensywnej , opartej o systemy umocnień polowych , wykorzystaniu naturalnych wzniesień i np. opadów deszczu .Prawdopodobnie to Anglicy
pierwszy raz użyli dział w bitwie pod Crecy ( 1346). Ciężka jazda angielska wyróżniała się wysoką dyscypliną
- rzecz wyjątkowa w średniowieczu .
Inaczej przedstawiała się sytuacja Francji. Liczące ok. 20 mln. mieszkańców państwo uchodziło za naj-
Bogatsze w Europie. Ale Filip VI nie dorastał ani talentem , ani charakterem do miary Edwarda III Armia francuska składała się głównie z pocztów rycerskich tworzących masę ciężkiej jazdy , niezdyscyplinowanej,
nieruchawej ,żyjącej klasycznym wzorcem „ dzielnego rycerza „ .Brakowało jakiejkolwiek myśli taktycznej –
wojna była zlepkiem pojedynków rycerskich. Filip VI zraził do siebie awanturnictwem większość sąsiadów
Francji toteż niektórzy z nich np. Brabancja czy księstwa niemieckie poparły Anglię .Zaprzepaszczono dokonania Filipa II Augusta i Ludwika IX Świętego – jakość aparatu urzędniczego obniżyła się tak jak autorytet
władcy .
II Przebieg wojny stuletniej .
a) Od Sluys do Crecy ( 1337 – 1346 ) .
Wojna rozpoczęła się od lądowania oddziałów angielskich w portach sprzymierzonej Flandrii , oraz interwencja
Edwarda III w Bretanii .Obie operację zostały przeprowadzone po myśli Anglików , których największym sukcesem było zniszczenie floty francuskiej pod Sluys niedaleko Brugii ( 1340).Dzięki sukcesom w Bretanii i odparciu francuskiej ofensywy na Gaskonię Edward III mógł rozpocząć przygotowania do lądowania we Francji.
Lądowanie przyśpieszyły wieści z Flandrii , gdzie Francuzi rozpoczęli obleganie miast .Edward III wylądował we Francji w VII 1346 roku .Wiódł ze sobą ok. 17 tys. ludzi , w tym 5 tys. łuczników. Skierował się ku Flandrii,
Po drodze zdobył Caen i osiągnął linię rzeki Somma .25 VIII pod miejscowością Crecy napotkał armię Filipa VI
liczącą ok. 30 tys. ludzi – gł. rycerzy .Skutek bitwy był dla Francuzów tragiczny :stracili ok. 7 tys. zabitych , przy stratach angielskich – 200 zabitych .Po tej bitwie Anglicy opanowali Calais ( VIII 1347 ) We IX t.r zawarto rozejm – w Europie wybuchła epidemia dżumy ( Czarna Śmierć)
b) okres dominacji angielskiej ( 1355 – 1360 ).
W okresie szalejącej w Europie „ czarnej śmierci „ obie strony negocjowały warunki pokoju , ale bez
specjalnego przekonania co do ich powodzenia. Na nic zdały się wysiłki papiestwa. Główną przeszkodą do zawarcia pokoju stała się osoba następcy Filipa VI – Jana Dobrego. Nowy król Francji spotęgował w sobie
najgorsze cechy ojca – rozrzutność, awanturnictwo i waleczność ( ta ostatnia cecha dała mu przydomek Dobry
czyli dzielny ). Pałając żądzą rewanżu na Anglikach nałożył nowe podatki , na co Stany Generalne zgodziły się
pod warunkiem szeregu ustępstw. Walki wznowili Anglicy – w XI 1355 r. Dwie armie angielskie wylądowały
we Francji . Pierwszą dowodził osobiście król Edward III – złupiła ona Artois i Pikardię , po czym wróciła na
Wyspy walczyć ze Szkotami . Druga armia spustoszyła Langwedocję . Następny , 1356 rok przyniósł Francji
Potworne spustoszenie środkowej Francji przez angielskiego następcę tronu – księcia Edwarda zwanego też
Czarnym Księciem . Mając tylko 6 tysięcy wojska złupił on obszar od Bretanii aż po Tours . Po drodze Czarny
Książe omijał zamki i duże miasta , ciągle tropiony przez armię francuską .Jan Dobry dopadł przeciwnika pod
wsią Poitiers. Był pewny zwycięstwa ,miał pod komendą ok. 20 tysięcy zbrojnych , głównie rycerzy. Jednak Francuzi popełnili te same błędy co pod Crecy .18 IX 1356 r. Zostali zmasakrowani przez łuczników , a odwaga
Jana Dobrego spowodowała , że dostał się do angielskiej niewoli. Francuzi stracili ok. 2.5 ludzi zabitych .Drugie
tyle dostało się do niewoli. Przez kolejne cztery lata wojska francuskie , uznając wyższość Anglików w polu ,zamykały się w dużych miastach i zamkach pozwalając na łupienie kraju przez wojska angielskie. Francja stanęła w obliczu kryzysu , nie tylko politycznego , ale i społecznego. Umocniła się rola parlamentu czyli Stanów Generalnych , które narzuciły następcy tronu – Karolowi tzw. Wielki Ordonans. Od tej pory Stany miały się zbierać raz w roku , miały prawo kontrolować politykę podatkową władcy . Planowano reformy admi-
nistracyjne i usuwanie złych doradców króla i dworzan. Na kraj spadła rewolta chłopska – „ żakeria „ , którą tłu-
mili miejscowi feudałowie .Niektórzy z nich nie uznawszy władzy Karola m . in. Karol Zły wypowiedzieli mu
posłuszeństwo .Równie poważne zagrożenie stanowił przywódca mieszczan paryskich Stefan Marcel. Na szczęście Karol był lepszym władcą niż jego ojciec i dziadek. Odparł atak Anglików na Reims i przyjął warunki
Edwarda III . Pokój z Bretigny ( 24 X 1360 ) – był zwycięstwem Anglii. Edward stał się suwerennym władcą
Gujenny , Gaskonii , Poitou i Calais . Francja miała wykupić Jana Dobrego za kwotę 3 mln. sztuk złota. Edward
w zamian zrezygnował z tytułu króla Francji ( Jan Dobry wypuszczony za słowem rycerskim z niewoli nie zebrawszy owej kwoty, wrócił do Londynu , gdzie zmarł w 1364 r. ) .Pokój w Bretigny nie zakończył ostatecznie walk . Jeszcze do 1367 trwały walki w Bretanii i najazdy Karola Złego na południową Francję. Na
własną rękę działały bandy nieopłaconych angielskich żołnierzy, tzw., wielkie kompanie , pustosząc kraj .
c) okres De Guesclina w wojnie stuletniej ( 1369 – 1396 ).
Wznowienie wojny nastąpiło po tym jak szlachta gaskońska wypowiedziała posłuszeństwo Czarnemu
Księciu. Król Francji Karol V postanowił wykorzystać okazję i zgromadził nową armię , której dowództwo powierzył wielkiemu konetablowi królestwa – Bertrandowi de Guesclin .Człowiek ten jako pierwszy rycerz
potrafił pogodzić cnoty rycerskie ze zdrowym rozsądkiem .Przyjął nową taktykę polegającą na walce partyzan-
ckiej , nocnych atakach , zasadzkach itp. Był biegły w obleganiu twierdz dzięki czemu do 1380 r. odebrał Anglii
wszystkie twierdze w Akwitanii i Poitou . Dzięki sojuszowi z Kastylią zagroził angielskim szlakom zaopatrze –
niowym .Anglicy zanotowali mniej sukcesów m. in. Zdobyli Limoges . Po śmierci Edwarda III ( 1377 ) i Karola
V oraz Guesclina ( 1380 ) walki zaczęły zamierać .W 1396 roku zawarto 28-letni rozejm , tzw. Pokój paryski.
Król Anglii Ryszard II zrzekł się nabytków we Francji ( z wyj. Gaskonii i Calais ) . Był to więc tryumf Karola VI i Francji.
d) chwiejny pokój ( 1396 – 1413 ) .
Bilans wojny francusko- angielskiej był opłakany dla obu stron . Nawet ostatnie zwycięstwa francuskie nie mogły przesłonić ogromnych zniszczeń Francji . Pierwsi władcy z dynastii Walezjuszy oprócz kompromitujących klęsk pod Crecy i Poitiers zapoczątkowali proces wydzielania z domeny królewskiej tzw.
apanaży dla młodszych synów królewskich . Zaczęto obserwować konflikty w rodzinie królewskiej. Ich źródłem był sam Karol VI zdradzający objawy choroby umysłowej .Opiekę nad nim przechwycił jego stryj –
- Filip Śmiały Przeciwstawiła się temu inna koteria dworska , na jej czele stał brat Karola VI – Ludwik Orleański
Obie frakcje , oprócz osobistych ambicji i nadziei na tron w przyszłości , dzieliła polityka zagraniczna i stosunek do mieszczaństwa Paryża . Gdy w 1404 r. umarł Filip Śmiały , jego syn , Jan bez Trwogi kazał zabić Ludwika .
Kraj rozpadł się na dwa obozy – na czele pierwszego stał żądny zemsty syn Ludwika – Karol Orleański i jego
teść Bernard hrabia Armagnac ( stąd nazwa armaniacy ) .Zaczęli oni organizować armię do rozprawy z sojusznikami Jana bez Trwogi – „ Burgundczykami „ .Aby zapobiec wojnie domowej postanowiono zwołać
w 1413 roku Stany Generalne – ale w trakcie ich trwania mieszczaństwo paryskie z Szymonem Caboche dokonało rzezi armaniaków i oddali stolicę w ręce Jana bez Trwogi .Powstańcy żądali reform administracyjnych
ale podczas nieobecności Jana bogaty patrycjat paryski wydał miasto armaniakom . W tym samym momencie
Anglia wypowiedziała wojnę Francji . Jej nowy władca – Henryk V chcący nawiązać do świetności Edwardów
podrażniony atakami francuskimi pod Calais i mający świetny pretekst do wojny : prośby o pomoc ze strony obu
frakcji francuskich wypowiedział Francji wojnę ( IV 1415 ) i wylądował z 12 tys. ludzi w Normandii .Kosztem
wielkich strat zdobył Harfleur i 10 X 1415 roku napotkał pod Azincourt armię francuską pod dowództwem Karola D’Albret . Francuzów było 30 tys. , Anglików – 6 tys. D’ Albret był wychowankiem Guesclina , ale rycerze francuscy wręcz zmusili go do frontalnego ataku. 25 X 1415 r. doszło do kolejnej masakry dzielnych
rycerzy. 6 tys. z nich poległo ( w tym D’Albret i marszałek Jan de Boucincaut ) . Poległa większość stronnictwa
armaniaków , co dało przewagę Burgundczykom , mającym zresztą tajny układ o neutralności z Anglią ( z 1413)
przekształcony w jawny sojusz w 1416r. Henryk V po bitwie powrócił do Anglii ( by walczyć z Genuą sprzymierzona z Francją , bał się też partyzantki chłopskiej ). Wrócił w 1417 r. opanował Normandię .Monotonna kampania zakończyła się zdobyciem przez Anglików Rouen ( I 1419 ).W tym samym czasie Burgundczycy opanowali Paryż. Następca tronu –Delfin Karol zbiegł z miasta na południe. Usiłował za wszelką
cenę opanować sytuację w kraju. Jednym z posunięć , które miało mu to umożliwić, było zwabienie na negocjacje i podstępne zamordowanie Jana bez Trwogi na moście w Monterreu ( 10 IX 1419 ). Następca
Jana – Filip Dobry umocnił sojusz z Anglią ( co ciekawe poparła go matka Delfina – Izabela ). Pod naciskiem
Filipa doszło do układu w Troyes ( 21 V 1422 ) . Delfin został wydziedziczony . Jego siostra , Katarzyna poślu-
biła Henryka V , który w ten sposób stał się dziedzicem tronu francuskiego . Zaistniała szansa na pokój , ale na
drodze jego realizacji stanęła prawie równoczesna śmierć Henryka V ( VIII 1422) i Karola VI ( X 1422 ) . Na-
stępcą tronu ogłoszono syna Henryka V i Katarzyny – Henryka VI, ale po pierwsze : w 1422 miał on zaledwie
11 miesięcy , po drugie już w wieku kilku lat zdradzał objawy ociężałości umysłowej . W tym samym czasie
Delfin ogłosił się królem jako Karol VII , jednak formalnie był wydziedziczony , bez sakry tradycyjnej z Reims,
Jego wrogowie podejrzewali nieprawe pochodzenie uzurpatora .
Na tle wydarzeń politycznych tego okresu trwały walki na obszarze północnej Francji. Z reguły zwyciężali Anglicy . Ich największymi sukcesami było pobicie armii armaniaków pod Cravant ( VIII 1423)
, pod Verneuil ( VIII 1424 ). Dowodzący armią angielską lord Bedford opanował północną Francję do 1428r.
W tym samym czasie armia lorda Salisbury rozpoczęła marsz na południe. Następca lorda Salisbury – earl
Suffolk założył oblężenie Orleanu (XI 1428 ) .
e) Joanna d’ Arc i końcowy etap wojny.
Postać Joanny d’ Arc budzi do dziś kontrowersje .Niepiśmienna siedemnastolatka z Domremy w Szampanii zjawiła się w 1429 r. w Chinon przed obliczem Karola VII . Udało jej się wyrwać z apatii króla i pozyskać
Poparcie części doradców króla. Jej misja miała wg niej polegać na doprowadzeniu do koronacji Karola w Reims oraz wypędzeniu Anglików. Oddano do jej dyspozycji ok. 3 tysiące zbrojnych z którymi ruszyła na
odsiecz Orleanu. Powodzenie tej wyprawy oraz list jej autorstwa do angielskich okupantów żądający z pole-
cenia Boga opuszczenia przez nich Francji wywarł ogromne wrażenie .Kolejne sukcesy Joanny doprowadziły
do koronacji Karola VII w Reims (VII 1429 ) , ale i zaniepokoiły kręgi dworskie i samego Karola . Radość
z pojmania i spalenia na stosie Joanny dzielili Anglicy pospołu z elitą władzy we Francji. Śmierć ta co dziwne
pogrążyła morale żołnierzy angielskich i wlała energię i wiarę we własne siły w serca Francuzów. Na początku
lat 30-ych XV wieku wygasł konflikt francusko- burgundzki ( pokój w Arras z IX 1435r.) , zaś w 1436 r. Francuzi odzyskali Paryż. Przez następne lata trwały walki przeplatane coraz częstszymi rozejmami .Francuzi
zyskiwali przewagę : w IV 1450 roku rozbili Anglików pod Formigny oraz zdobyli Caen i Cherbourg , w VII
1453 roku pokonali ich pod Castillon . W końcu zaczęło procentować uczenie się na własnych błędach połączone z umiejętnym użyciem broni palnej w rękach zawodowych żołnierzy. Anglicy mieli zresztą problemy
wewnętrzne : słabi władcy , spory w łonie dynastii panującej , konflikty społeczne. Umowna data końca wojny
stuletniej to 19 X 1453 – zdobycie przez Francuzów Bordeaux . Od tego momentu w rękach Anglii pozostanie
jedynie Calais . Uwagę Anglików pochłonie rozpoczęta dwa lata później Wojna Dwóch Róż , stąd nie zawarto żadnego , ostatecznego traktatu pokojowego .

*******************************************************************************8

Wojna stuletnia była jednym z najdłuższych konfliktów zbrojnych w historii. Trwała tak długo z powodu licznych i potrzebnych rozejmów, i zawieszeń działań zbrojnych. Na przestrzeni lat prowadzanej wojny dochodziło we Francji i Anglii do wielu historycznych wydarzeń, skutkami których były zmiany w społeczeństwie, sprawowanej władzy i życiu codziennym obu krajów. Miała ona wiele skutków w każdej sferze życia, przez co społeczeństwa Europy zachodniej przed i po wojnie były praktycznie inne.
Wojna stuletnia została zapoczątkowana konfliktem króla Anglii (Edward III), a Filipem IV Walezjuszem. Przyczyna tego konfliktu był spór o koronę francuską. Po śmierci Filipa Pięknego władze objęli po sobie kolejno trzej jego synowie: Ludwik X (1314-1316), Filip V (1316-1322) i Karol IV (1322-1328). Żaden z nich nie pozostawił po sobie potomka co wywołało problem natury dynastycznej, czy korona francuska ma przypaść męskiemu potomkowi ich siostry Izabeli, wdowy po Edwardzie II angielskim, lub młodszej gałęzi dynastii wywodzącej się od brata Filipa Pięknego – Karola Walezjusza. Filip VI syn Karola Walezjusza poparty przez legistów autorytetem prawa salickiego został królem Francji, i ta decyzja osiem lat później został uznana za oficjalną przyczynę wojny stuletniej.
Innymi przyczynami wojny stuletniej może być polityka króli francuskich, mająca na celu podporządkowanie sobie ziem naturalnych dawnej Galii i zaostrzanie konfliktu pomiędzy Anglią, a Szkocją, która zaowocowała zaognieniem stosunków miedzy Anglią i Francją. Pewną role też odegrał Edward III, który chcąc uniemożliwić Francuzom wykorzystanie Flandrii jako bazy wojskowej posunął się do nacisku ekonomicznego na Flandrię, zakazując eksportu wełny angielskiej, trzeba pamiętać, że Flandria była w tamtym okresie jednym z największych ośrodków handlu i przemysłu włókienniczego. Długo nie trzeba było czekać, aby głód i bezrobocie wśród rzemieślników przerodziło się w bunt. Ponieważ interesy patrycjatu jak i rzemieślników okazały się podobne, doszło w 1337 r. do zawarcia umowy handlowej z Anglią, która spowodowała zerwanie sojuszu z Francją i w krótkim czasie pozwoliła przekształcenie Flandrii w lenno Edwarda III . Reakcją na te wydarzenia Filipa VI była konfiskata Gujenny, po której Edward III pozyskawszy przychylność cesarza Ludwika Bawarskiego, i licznych niemieckich władców terytorialnych (głownie w Niderlandach), ogłosił deklarację wojenną, a także podważył francuski tytuł królewski Filipa Walezjusza. Mniej znaczącą przyczyna może być pozbawienie znacznych części posiadłości kontynentalnych monarchów angielskich, i późniejszy podbój Walii przez Edwarda I (1272-1307), i również nieudany podbój Szkocji przez Edwarda II (1307-1327). Jedną z przyczyn nieudanej próby podbicia Szkocji była pomoc Francji, co odbiło się na wzajemnych relacjach .
Po konfiskacie Gujenny Edward III wypowiedział hołd złożony królowi francuskiemu sprzed ośmiu lat. Tą decyzje zapoczątkował wojnę, a pierwsze działania wojenne toczono na pograniczu Flandrii (1339-1340) były mało znaczące. Dopiero wygrana bitwa morska pod Sluys przez Anglików zapewniła im panowanie na morzu co skutecznie osłabiło Francję. Od 1341 r. terenem działań wojennych stała się Bretania, po śmierci bezdzietnego ks. Jana III, jego brat Jan de Monfort i siostrzenica Joanna rywalizowali ze sobą o panowanie w Bretanii. Dopiero w 1346 r. działania wojenne zostały wznowione i ofensywa angielska została podjęta na dwóch frontach. Edward III wylądował wraz z drugim korpusem angielskim na półwyspie Cotentin i przez Normandie skierował się w stronę Paryża i gdy wojska Filipa VI przesunęły się na północ aby ratować stolicę, Edward III postanowił skierować armię w kierunku Flandrii. Ścigająca go armia francuska nawiązała kontakt dopiero pod Crecy, gdzie stoczono bitwę, którą wygrali Anglicy (26 VIII 1346 r.). Działania wojenne wznowiono dopiero w 1351 r. kiedy to znów zaczęły się tlić konflikty przygraniczne. Anglicy pod dowództwem ks. Walii Edwarda spustoszyli Langwedocję i zaczęli poruszać się z Gujenny ku Loarze. Edward zwany Czarnym Księciem stoczył bitwę pod Maupertuis (19 X 1356 r.), z armią francuska, która poniosła klęskę nawet mając znaczna przewagę. Francuzi ucząc się na błędach zastosowali nowa taktykę wojenną, zaczęli unikać starć w otwartym polu, ale zaczęli prowadzić akcje partyzanckie. Efektem tych poczynań było złagodzenie warunków zaprzestania działań wojennych i tak w maju 1360 r. podjęto rokowania w Bretigny, które przyniosły upragniony pokój. Po śmierci Jana II na tron francuski wstąpił Karol V Mądry (1364-1380). Jego pierwszym sukcesem było zażegnanie wojny domowej w Bretanii. Kiedy Karol z Blois zginą w 1364 r. wynegocjował hołd Jana de Montfort, przyznając mu władze w Bretanii i odciągając od niej Anglików. Innym ważnym osiągnięciem było rozbicie nawarsko - angielskiej armii przez Du Guesclina. Zmusiło to Anglików do zawarcia rozejmu (1375). Henryk V następca Henryka IV wznowił działania wojenne na kontynencie. Wykorzystując osłabienie Francji silna armia angielska dokonała przemarszu przez Pikardię, kierując się w stronę Calais. W czasie ich przemarszu ścigające wojska francuskie stoczyły bitwę z Anglikami pod Azincourt (25 X 1415 r.). Była to druzgocąca przegrana armii francuskiej, konnica została rozbita do szczętu przez łuczników i kuszników angielskich co udowodniło, że feudalna konnica to relikt przeszłości. Dzięki przejściu burgundczyków do obozu angielskiego Henryk bez trudu zdobył Paryż, a Stany Generalne uznały jego pretensje do korony francuskiej. Zgodnie z istniejąca ugodą królem Francji został syn Henryka V (niespełna roczny) Henryk VI. Wtedy na plan tych wydarzeń wstępuje Joanna D’Arc, która na czele małego oddziału Armaniaków zjawiła się w obozie Karola VII i przełamała jego nastrój zwątpienia. Joanna przekonała dwór aby ruszyć z pomocą oblężonemu Orleanowi, i odniosła pełny sukces. Dzięki temu zwycięstwu nakłoniła Karola VII do podjęcia wyprawy do Reims aby go koronować na króla Francji. Wystąpienie Joanny D’Arc podniosło prestiż Karola VII co rozszerzyło obszar kraju uznający jego władzę. Zawarcie ugody z księciem burgundzkim w 1435 r. ułatwiło akcję dalszego zwalczania najeźdźców i z chwilą wyparcia ich z kontynentu działania wojenne ustały, tylko port Calais pozostał we władaniu Anglików.
Znaczeniem wojny stuletniej w sprawowaniu władzy przez króli francuskich była centralizacja jej i większa władza nad ludem, a także nad wasalami. Ludwik XI i jego następcy poszli w kierunku jaki obrał Karol VII pod koniec panowania. Ludwik chciał wszystko widzieć i o wszystkim wiedzieć, aby o wszystkim decydować. W ręku króla spoczywała najwyższa władza ustawodawcza, sądownicza i wykonawcza. Król był naczelnym wodzem i on decydował o wojnie i pokoju. W rządzeniu pomagała mu rada przyboczna (Conseil du...