1. Symbol
Symbol (z gr. σύμβολον) – odpowiednik pojęcia postrzegany zmysłowo. Najbardziej ogólnie jest to zastąpienie jednego pojęcia innym, krótszym, bardziej wyrazistym lub najlepiej oddającym jego naturę, albo mniej abstrakcyjnym. Jest to znak odnoszący się do innego systemu znaczeń, niż do tego, do którego bezpośrednio się odnosi.
W ten sposób ludzie chcąc wyrazić pewną myśl posługują się obiektem, który najlepiej wyobraża to co chcą przekazać.
2. Symbole wyrastają z kultury i tradycji
Te same symbole mogą różnić się znaczeniowo w zależności od kultury z której wywodzi się człowiek
Symbol Smoka:
Europa:
- Smok z apokalipsy:,
I było widać inny znak na niebie: a oto wielki smok barwy ognistej, mający siedem głów i dziesięć rogów, a na jego głowach siedem diademów; (4) a jego ogon wlecze trzecią część gwiazd nieba - i zrzucił je na ziemię. I smok stał przed niewiastą, która właśnie miała urodzić, aby mógł, gdy już ona urodzi, pożreć jej dziecko
- destrukcja, gwałtowność, potwór, szatan
- ze smokiem walczą święci: św Jerzy, archanioł Michał
Chiny:
W najwyższej księdze taoistycznej Daodejing czyli Księdze drogi i cnoty opisana jest wyprawa Konfucjusza, który za przykładem swego mistrza Lao- tsy opuszczając stanowisko bibliotekarza i nadzorcy ksiąg , wyjechał na poszukiwanie smoka. Smoki w mitologii chińskiej były wielkimi, przyjaznymi i dobroczynnymi duchami królującymi na morzu, na ziemi i w powietrzu. Pilnowały praw natury, były strażnikami ziemi, prawodawcami, kodyfikatorami praw i ksiąg. Budziły grozę ponieważ były źródłem poznania i posiadały zdolność mocy twórczej. Pilnowały świata przyrody, ale także pozwalały, a nawet nakazywały mędrcom ten świat opisywać. Smoki były zatem podstawą taoistycznej epistemologii , dlatego też do nich należała władza nad bibliotekami. A opiekunem Ksiąg był uczony żyjący pod znakiem smoka (czyli urodzony w roku smoka)
Widzimy więc, że te same rzeczywistości mogą symbolizować coś odmiennego w zależności od kultury i wierzeń.
Tak samo wygląda książka i jej symbolika w poszczególnych kulturach.
3. Egipt – książka jako symbol zaświatów, łączności z zaświatami, przewodnika po zaświatach.
a) Księga umarłych – księga wychodzenia za dnia
To zbiór zaklęć i formuł zapisanych na papirusach, które wkładano wraz ze zmarłym do grobu. Egipcjanie mieli nadzieję, że zaklęcia zapisane na papirusie umożliwią wyjście po śmierci z mroków grobowca i krainy umarłych na światło dzienne.
b) Księga „Amduat” Księga z ukrytego Pomieszczenia”
Księga ta pokazuje typografię świata podziemnego, który przemierza w swojej wędrówce bóg Re.
4. W wielu kulturach: Książka jako źródło mądrości, wskazówek prowadzących do doskonałości.
Tu można wymienić większość ksiąg świętych różnych religii. Zwracam uwagę na najlepiej nam znaną Księgę Mądrości przypisywaną biblijnemu królowi Salomonowi.
Najważniejszą rzeczą w Księdze Mądrości jest to, iż po raz pierwszy w Biblii pojawiają się w niej informacje na temat odmiennego losu po śmierci sprawiedliwych i niesprawiedliwych. Dlatego odrzucają ją wyznawcy judaizmu oraz kościoły protestanckie. Księga opowiada o cechach świętości, poszukiwaniu mądrości i ukazuje mądrość w dziejach Izraela.
Książki jako symbolu używają filozofowie obrazując tym samym swoje poglądy i próbując uczynić je przystępniejszymi dla słuchaczy.
5. Książka jako egzemplifikacja filozoficznych twierdzeń
6. „Oceniać książkę po okładce” – dualizm życia
Książka symbolizuje dualizm życia.
Każdy z nas odbiera świat na dwa sposoby. Prowadzimy życie zewnętrzne ale również i wewnętrzne. Przekazujemy informacje zarówno skomplikowanym systemem języka werbalnego jak i niewerbalnego. Poznajemy świat zmysłowo jak i zastanawiamy się nad nim i rozmyślamy nad prawami które nim rządzą. Tak samo książka posiada dwoistość odbioru. Można rozpatrywać ją jako postać zewnętrzną: obwoluty, znaki prewencyjne, krój czcionki, jakość farby drukarskiej, stopień zniszczenia, zdobienia, warsztat edytorski i wydawniczy. Można też odbierać książkę w jej wewnętrznym znaczeniu: oceniać historię która jest w niej zapisana, odszyfrowywać fakty, uczyć się z niej reguł, poznawać warsztat stylistyczny czy tez erudycję autora. Książki – tak jak życia- nie jesteśmy w stanie poprawnie ocenić jeśli zapoznamy się z tylko jednym jej aspektem.
7. Książka jako wszechświat:
Drugą filozoficzną symbolikę książki opisał najwybitniejszy teolog suficki późnego islamu Ibn Arabi. Opisał on książkę jako symbol wszechświata:
„Wszechświat to olbrzymia księga. Jej litery zapisane są w zasadzie tym samym atramentem i przepisane pismem boskim na wiecznej tablicy… dlatego główne zjawiska boskie , ukryte w <tajemnicy tajemnic>, przyjęły nazwę <liter transcendentnych> te właśnie transcendentne litery, tj. wszystkie stworzenia , wpierw skupione potencjalnie w boskiej wszechwiedzy, później tchnieniem boskim stracone zostały na niższe linie, gdzie złożyły się na świat przejawiony”.
Można to interpretować:
Odnosi się to do aktu twórczego towarzyszącemu powstaniu książki: najpierw powstaje wizja w umyśle twórcy, następnie zostaje ona spisana, a dopiero na kocu odczytana przez tego, kto potrafi odszyfrować znaczenie znaków.
kalimax