J�zef Ignacy Kraszewski Sieroce dole Tom Ca�o�� w tomach Polski Zwi�zek Niewidomych Zak�ad Wydawnictw i Nagra� Warszawa 1993 T�oczono pismem punktowym dla niewidomych w Drukarni PZN, Warszawa, ul. Konwiktorska 9 Pap. kart. 140 g kl. Iii_B�1 Przedruk z "Wydawnictwa Literackiego", Krak�w 1990 Pisa�a K. Pabian Korekty dokona�y: B. Krajewska i K. Markiewicz S�owniczek admiracja (�ac.) - podziw, uwielbienie alchemik (gr.) - osoba zajmuj�ca si� alchemi�, tj. usi�uj�ca przetworzy� zwyk�e metale w szlachetne. Pr�by takie by�y przeprowadzane w �redniowieczu. Alea iacta est (�ac.) - Ko�ci zosta�y rzucone. S�owa te mia� wypowiedzie� Juliusz Cezar przed przej�ciem Rubikonu. alk�wka - ma�a sypialnia bez okna Arcturus - w�a��. Arktur, najja�niejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Wolarza. arendarz (�ac.) - karczmarz asygnata (�ac.) - papierowy pieni�dz audiencja (�ac.) - pos�uchanie aukcja (�ac.) - publiczna sprzeda�, podczas kt�rej sprzedawan� rzecz nabywa ten, kto zaofiaruje za ni� najwy�sz� sum� austeria (w�.) - karczma zajezdna, gospoda Avouez, madame.... (fr.) - Przyzna pani, �e mam szcz�liw� r�k�, poniewa� przyszed�em zaledwie przed godzin�. baka�arz (�ac.) - nauczyciel elementarny balsam (gr.) - koj�cy �rodek leczniczy; w przen.: pociecha, ukojenie bat (w�.) - ��d� berlinka - tu: dawna srebrna moneta pruska, bita r�wnie� ze stemplem polskim bibliopola (gr.) - sprzedawca ksi�g, ksi�garz Bielkiewicz Adam (1797-#1840) - wybitny lekarz i preparator; od 1827 r. profesor anatomii Akademii Medyko_Chirurgicznej w Wilnie. Borowski Leon (1784-#1846) - profesor poezji i wymowy na Uniwersytecie Wile�skim po �mierci Euzebiusza S�owackiego. burza Homerowa w nie�miertelnej jego pie�ni - burza, jak� zes�ali bogowie na powracaj�cego z wojny troja�skiej Odysa. (Por. Homer "Odyseja", pie�� V, w 257 i n.) Byron George (1788-#1824) - wielki poeta angielski, czo�owy przedstawiciel romantyzmu w literaturze europejskiej. Tu aluzja do znanych w owym czasie podobizn Byrona lub ilustracji do jego dzie�. Cappelli Ludwik Alojzy (zm. 1838) z pochodzenia W�och. Od 1804 r. wyk�ada� na Uniwersytecie Wile�skim prawo cywilne i kryminalne, a od 1808 r. dodatkowo j�zyk i literatur� w�osk� na wydziale literatury i nauk wyzwolonych. Carraccii - nazwisko rodziny malarzy w�oskich, dzia�aj�cych w Ii po�. Xvi w. w Bolonii. Tu mowa prawdopodobnie o najzdolniejszym z nich Annibale Carracci (1560-#1609), autorze wielkiej galerii "Przygody mi�osne bog�w" w rzymskim Palazzo Farnese. By� autorem szeregu obraz�w o tematyce biblijnej, mitologicznej, religijnej i rodzajowej. cyrulik (gr.) - felczer, domoros�y lekarz data - tu: racja, pow�d, przyczyna dekret - tu: rozkaz, rozporz�dzenie, wyrok detronizacja (�ac.) - pozbawienie panuj�cego w�adzy donzella (w�.) - donna - pani; tu w znaczeniu ironicznym dykteryjka (�ac.) - anegdotka, kr�tkie �artobliwe opowiadanie dymitowany (�ac.) - oddany, przekazany prawnie spadkobiercy dystynkcja (�ac.) - tu: wyr�nienie "Dziennik" - mowa o "Dzienniku Wile�skim", czasopi�mie wychodz�cym w Wilnie w latach 1805-#1806 i 1815-#1830, po�wi�conym nauce, sztuce i literaturze. dzi� po harapie - powiedzenie staropolskie: dzi� wszystko sko�czone egzaltacja (�ac.) - uniesienie, podniecenie emocjonalne ekarte (fr.) - rodzaj gry w karty w dwie osoby ekskuza (fr.) - t�umaczenie si�, usprawiedliwienie, przeproszenie ekstyrpowa� (�ac.) - radykalnie usun�� ekwipa� (fr.) - luksusowy pow�z, pojazd elegia (gr.) - w staro�ytnej poezji rzymskiej utw�r poetycki o tematyce mi�osnej emancypowany (�ac.) - uwolniony spod czyjej� w�adzy, z zale�nego stosunku eminencja (�ac.) - wysoko��, przewielebno��; tu u�yte �artobliwie epigramat (gr.) - kr�tki, zazwyczaj lekki i dowcipny utw�r poetycki o zaskakuj�cej poincie, cz�sto o charakterze satyrycznym ~erard - za�o�ona ok. 1780 r. najbardziej znana i najstarsza z istniej�cych we Francji wytw�rnia fortepian�w Eugenia (gr.) - dos�.: dobrze urodzona Eurypides (ok. 480 do 40687 p.n.e.) - tragediopisarz grecki faktor (�ac.) - tu: po�rednik do za�atwiania r�nych interes�w, us�u�ny str�czyciel familia kurlandzka - rodzina pochodz�ca z Kurlandii, po�udniowej cz�ci dawnych Inflant. W okresie Iii rozbioru (1795) Kurlandia sta�a si� jedn� z guberni cesarstwa rosyjskiego. familiantka - osoba pochodz�ca z bogatej i ustosunkowanej rodziny fanfaronada (fr.) - che�pienie si�, przechwa�ki fenomen (gr.) - tu: zadziwiaj�ce zjawisko, osobliwy traf Fonberg Ignacy (1801-#1891) - ucze� i nast�pca J�drzeja �niadeckiego na katedrze chemii w Wilnie. Po likwidacji Uniwersytetu (1832) profesor Akademii Medyko_Chirurgicznej do jej zamkni�cia, tj. do 1842 r. Franciszka Rimini (Francesca da Rimini) - c�rka w�adcy Ravenny, kt�ra ze wzgl�d�w politycznych zosta�a zmuszona do po�lubienia brzydkiego w�adcy Rimini, Gianciotto Malatesta. Francesc� zwi�za�o wielkie uczucie z bratem m�a, pi�knym Paolo. M��, przekonawszy si� o zdradzie, zabi� oboje kochank�w. Fr~elon - z fr. fr~elon: trute� funkcje lekarskie, o kt�rych Molier wspomina - aluzja do komedii Moliera (1622-#1673) "Lekarz mimo woli" (1666) furore (w�.) - podziw, g�o�ny sukces; zrobi� furor� - odnie�� sukces Golgota - skaliste wzg�rze k. Jerozolimy, wg Ewangelii miejsce ukrzy�owania Chrystusa. Przys�owiowa jest droga, jak� odby� Chrystus nios�c sw�j krzy� na Golgot�. gordyjski w�ze� - misterny w�ze� zawi�zany przez legendarnego kr�la frygijskiego Gordiusza w mie�cie Gordion; w�ze� ten mia� p�niej przeci�� mieczem Aleksander Macedo�ski, st�d przeci�ciem gordyjskiego w�z�a nazywamy proste rozstrzygni�cie skomplikowanej sprawy. grafini (niem.) - hrabina Guido, w�a��. Reni Guido (1575-#1642) - malarz w�oski, przedstawiciel szko�y bolo�skiej w okresie wczesnego baroku. Tw�rca licznych malowide� �ciennych ("Aurora" w Palazzo Rospigliosi w Rzymie), obraz�w o tematyce religijnej i historycznej oraz portret�w ("Beatrix Cenci"). Heloiza i Abelard - autentyczni bohaterowie dramatycznego romansu - wybitny filozof i teolog francuski Pierre Abelard (1079-#1142) i jego 17_letnia uczennica Heloiza. Rozdzieleni po tragicznych przej�ciach kochankowie z�o�yli �luby zakonne i pozostali sobie wierni do ko�ca �ycia. Mi�o�� ich by�a wielokrotnie opiewana w literaturze. herboryzowa� (�ac.) - zbiera� i suszy� ro�liny do zielnika Hero i Leander - para nieszcz�liwie zakochanych, wyst�puj�cych w utworze poety greckiego Muzajosa. Kochankowie mieszkali w miastach le��cych po dw�ch stronach Hellespontu (dzi�: Dardanele). Co noc Leander przebywa� cie�nin�, d���c na spotkanie z Hero. Gdy pewnego razu zab��dzi� i uton��, Hero pope�ni�a samob�jstwo skacz�c z wie�y. heroina (gr.) - bohaterka Horacy (65-#8 p.n.e.) - jeden z najwi�kszych liryk�w rzymskich. S�aw� sw� zawdzi�cza Horacy pie�niom o tematyce biesiadnej, refleksyjnej i erotycznej. hreczkosiej - gospodarz wiejski zasiedz...
izebel