SKARGA UMIERAJĄCEGO.doc

(48 KB) Pobierz
SKARGA UMIERAJĄCEGO

SKARGA UMIERAJĄCEGO

 

Utwór ten, znany z dwóch średniowiecznych przekazów: płockiego (1463) i wrocławskiego (1461-1470), jest prawdopodobnie przekładem czeskiej pieśni O rozdzieleniu duszy z ciałem (po 1422). Tematem jest narzekanie konającego człowieka na źle spełnione życie, lęk przed potępieniem, prośba o Boskie miłosierdzie - motywy znane z popularnych w średniowieczu tzw. sztuk dobrego umierania (ars bene moriendi). Przekaz płocki jest wierszowaną pieśnią składającą się z 22 zwrotek ułożonych w kolejności abecedarnej - pierwsze litery pierwszych wierszy poszczególnych zwrotek zaczynają się od kolejnych liter alfabetu. Przekaz wrocławski natomiast posiada formę scenicznego widowiska (rozbicie tekstu na kwestie dialogowe, didaskalia), wiążącego się zapewne z obrzędami pogrzebowymi. Do tekstu Skargi umierającego dołączono tu krótką pieśń w formie dialogu o duszy opuszczającej ciało, znaną z późniejszych przekazów ludowych. Poniżej zamieszczamy płocki przekaz Skargi umierającego oraz wrocławski wiersza Dusza z ciała wyleciała.

 

A

Ach! Moj smętku, ma żałości!
Nie mogę się dowiedzieci,
Gdzie mam pirwy nocleg mieci,
Gdy dusza z ciała wyleci.

B

Byłżem s młodości w rozkoszy,
Nie usłałem swojej duszy,
Już stękam, już mi umrzeci,
Dusza nie wie, gdzie się dzieci1.

C

Com miał jimienia2 na dworze,
Com miał w skrzyni i w komorze,
To mi wszytko opuścici,
Na wieki się nie wrocici.

D

Dziatki s matką narzekają,
Bracia mię w rzkomo3 żałują,
Ku jimieniu przymierzają,
Na mą duszę nic nie dbają.

E

Eja, eja, dusza moja,
Ocuci się, długoś spała,
Nie masz wierniejszego k sobie,
Uczyń dobrze sama w sobie!

F

Fałszywy mi świat powiedał,
Bych ja długo żyw byci miał,
Wczora mi tego nie powiedał,
Bych ja długo żyw byci miał.

G

Gdzie ma siła, ma robota,
Głupiem robił po ty lata:
Ośm miar płotna, sidm stop w grobie,
Tom tylo wyrobił sobie.

H

Halerzem4 łakomo zbierał,
Swoj żywot rozpustnie chował5:
Prze ty dwa bogi przeklęta
Nie czciłem żadnego święta.

I

Jałmużnym nędznem nie dawał,
Ofierym Bogu nie czynił,
Ni z pirwiny, ni z nowiny6
Bogum nie dał z siebie winy.

K

Kaki to moj rozum głupi,
Sobiem był szczodr, Bogu skąpy:
Com kiedy Bogu poślubił,
Tegom nigdy nie uczynił.

L

Leży ciało, barzo stęka,
Duszyca się barzo lęka,
Bog się z liczby upomina7,
Diabeł na grzechy wspomina.

M

Młotem moje pirzsi biją,
Dusza nie śmie wynić8 szyją;
Widzi niebo zatworzone9,
Widzi piekło otworzone.

N

Nie gdzie się przed Bogiem skryci,
Dusza nie śmie przed sąd jici10;
Widzi niebo zatworzone,
Widzi piekło otworzone.

O

O duszyco, drogi kwiecie,
Nic droszego na tem świecie,
Tanieś się diabłu przedała,
Iżeś się w grzeszech kochała.

P

Pamiętaj coś na chrzcie ślubowała,
Gdyś się diabła otrzekała,
Jego pychy, jego działa11 -
Toś wszytko przestępowała.

Q

Kwap się rychło ku spowiedzi,
Kapłany w swoj dom powiedzi,
Płacz za grzechy, przymi świątość,
Boże Ciało, święty olej!

R

Rolą z domem dziatkam podaj,
Coś urobił12 za duszę daj,
S jimienia przyjacioł nabywaj,
Coć przyłączą twą duszę w raj.

S

Zbierz gniewliwe i dłużniki,
Odproś, zapłać pieniądz wszelki:
Za jeden pieniądz w piekle być -
Na wieki stamtąd nie wyniść13.

T

Tam sam oczy moje głądzą14,
Toć już trzy złe duchy widzą,
Na mię me grzechy wzjawiają15,
Mej duszy sidła stawiają.

V

Wircę się, wołam pomocy,
Nikt za mię nie chce umrzeci,
Nikt przyjaciel na tym świecie,
Jedno w Bodze16 nadzieję mieci.

X

Kryste, przez twe umęczenie,
Rozprosz diable obstąpienie,
Daj duszycy przeżegnanie17,
Daj ciału dobre skonanie!

Y

Ja twoj synek marnotrawny,
Tyś moj ociec miłosierny,
Żal mi tego, iżem cię gniewał,
Ale ciem się nie otrzekał.

Z

Zażżycie-ż18 mi świeczkę ale,
Moji mili przyjaciele!
Dusza jidzie z krawym19 potem;
Co mnie dzisia, to wam potem.
                                                 Amen.


 

Dusza z cieła wylecieła,
Na zielone łące20 stałe.
Stawszy, silno, barzo rzewno zapłekałe.
K nie przyszedł Święty Piotr a rzeknęcy21:
Czemu, duszo, rzewno płaczesz?
Ona rzekłe:
Nie wola mi rzewno płakać,
A ja nie wiem, kam sie podzieć.
Rzekł święty Piotr je:
Podzi, duszo moje miła!
Powiedę cie do rejskiego,
Do krolestwe niebieskiego.
Do ktorego krolestwa dowiedzie nas
Ociec Bog, Syn i Duch Święty.
                                                 Amen.


 

 

Objaśnienia

 

1podziać się; 2mienia, majątku; 3rzekomo; 4pieniądze (halerz - 1/12 grosza praskiego); 5wiódł; 6ani z pierwszych płodów, ani z gruntu wziętego po raz pierwszy w uprawę (nowizna); 7żąda zdania rachunku; 8wyjść; 9zamknięte; 10iść; 11dzieła, spraw; 12zarobił, dorobił się; 13zwrotki oznaczonej literą S brak w przekazie płockim; tu została uzupełniona w oparciu o źródło późniejsze; 14patrzą, spoglądają; 15wyjawiają, obwieszczają; 16w Bogu; 17błogosławieństwo; 18zapalcie; 19z krwawym; 20w tradycji ludowej zielona łąka symbolizowała miejsce pobytu dusz bez pośmiertnego wyroku; 21mówiąc.

 

...
Zgłoś jeśli naruszono regulamin