Janicki Jerzy, Mularczyk Andrzej - Dom.pdf - Janicki Jerzy - ssaaggaa

Jerzy Janicki Andrzej Mularczyk

Dom

Opowieść filmowa

Część pierwsza

Prawie dwieście czwartków Co ty tu robisz człowieku...? Pierwsza

skrzynia chrobocząc dnem o deski, popchnięta rękami żołnierzy,

wjechała pod plandekę wojskowego studebackera. Żołnierze

powlekli się na skraj brzozowego zagajnika i sięgnęli po następną

skrzynię. Porucznik Ciećwierz stał obok kierowcy, obserwując

niemrawe ruchy żołnierzy. Był wysoki, chudy i żylasty. Kwietniowy

wietrzyk szarpał kłaczkami jego rzadkiej, ryżej brody i gdyby nie

obszarpany oficerski płaszcz, spływający mu prawie do kostek,

przypominałby bardziej ascetycznego i fanatycznego popa niż

dowodzącego plutonem oficera polityczno-wychowawczego. Tak

go zresztą nazywano: popem. Zmierzch coraz bardziej zacierał

kontury, zieleń płaszczy żołnierskich nasiąkała szarością. Tylko

skrzynie, po które sięgali, odbijały się od spopielałego tła

jaskrawym kolorem świeżo zheblowanych desek. Już wszystkie

trzy leżały rzędem pod plandeką. Spod łebków gwoździ, którymi

były zbite, sączyły się kropelki żywicy - takie były świeże te

dopiero co zheblowane dechy z lasu, w którym przedwcześnie

przyszło im dokonać żywota. Nie tylko zresztą im. Bo kiedy

ustawiono już trzecią skrzynię, kierowca ciężarówki ogryzkiem

kredy namaścił dechy trzema krzyżami, aby nie było żadnej

wątpliwości, że to nie skrzynie, lecz trumny. Wtedy Ciećwierz w

milczeniu położył na każdej z nich zieloną, miękką rogatywkę

polową, aby i tej wątpliwości nie było, kto w tych trumnach

spoczywa. Żołnierze w milczeniu patrzyli na swego dowódcę,

zeskrobywali z dłoni klejącą się żywicę. Andrzej Talar bezmyślnie

wydłubywał drzazgę, która wbiła mu się w opuszkę kciuka.

Bardziej od pozostałych kolegów odczuwał ciężar dopiero co

przeniesionych skrzyń. Może dlatego, że te sosny, zanim je

Stelmach okorował ośnikiem i byle jak toporzyskiem ogładził z

sęków, rosły w lesie, który dobrze znał z dziecięcych wypraw, a

może dlatego, że w tych skrzyniach, zdobnych teraz w samotne

rogatywki, leżeli obojętni już na losy wojny jego rówieśnicy.

Jednego z nich znał nawet dobrze, pochodził bowiem ze wsi, która

groblą łączyła się z Sierpuchowem. Zawarczał silnik studebackera.

Żołnierze wdrapali się przez burty ciężarówki i przykucnęli między

trumnami. Porucznik Ciećwierz szarpał się z uchwytem

mocującym klapę. Mimochodem omiótł wzrokiem twarze. Najbliżej

klapy przykucnął stary Sumik, wąsaty kapral, rodem spod Trok, do

których "na po wojnie" zapraszał na kołduny całą kompanię. To w

niego właśnie utkwił teraz Ciećwierz swój płonący wzrok. - A Talar

gdzie? - spytał. - Szeregowy Talar?! Sumik pochylił się w głąb. -

Jędrusza! - zawołał. - Taż ciebie pan obywatel porucznik

szukawszy. Ciećwierz zniecierpliwił się: - Szeregowy Talar!

Zaszeleściły krzaki i Ciećwierz spojrzał w tamtym kierunku. -

Jestem! - odkrzyknął Talar. Wyplątując się z zarośli, Andrzej

demonstracyjnie dopinał rozporek. Ciećwierz uznał widać ten

wymowny gest za dostatecznie usprawiedliwiający, bo rezygnując

z pouczeń skinieniem głowy wskazał platformę. Silnik

studebackera zachłysnął się na wysokich obrotach i smród spalin

zdusił wszystkie zapachy ledwie budzącej się wiosny. Andrzej

podał pepeszę Sumikowi, by łatwiej móc wskoczyć. Zaledwie

zdążył uchwycić dłońmi krawędź wysokiej burty, ciężarówka

ruszyła. I prawie jednocześnie w oddali odezwał się dzwon

kościelny, jakby wymierzając takt żałobnemu konduktowi. Dzwon

choć smętny i donośny, bił tym razem w świeckiej sprawie. Placyk

przed wiejskim kościołem zapełnił się tłumem ciekawych. Nie na

kościół popatrywali, lecz na dom parafialny, do którego organista z

kościelnym znosili ławy i stołki. Za płotem, w ogródku, stał dziwny

pojazd: ciężarówka z pękatą, metalową budą zamiast platformy.

Baby okutane chustami, przydeptując z nogi na nogę w

wiosennym błocisku, spoglądały nieufnie i z bezpiecznej odległości

na garbatą sylwetkę samochodu z napisem "kino ruchome". Tylko

dzieciaki, śmielsze z natury, poszturchując się i popychając,

podchodziły bliżej. Na plakacie przylepionym do budy widniała

postać żołnierza z bagnetem gotowym do szturmu i napis: "Idę

wyzwalać!" Kina nikt tu nigdy nie widział, a co dopiero na kołach,

patrzyli więc ciekawie w drzwi kabiny, jakby oczekiwali, że za

chwilę wyskoczy z niej tłum postaci, które będą coś odgrywały. Po

chwili wyszedł z niej Rajmund Wrotek, w jednej osobie operator,

szofer i kierownik tej ruchomej kulturalnej placówki. - Pora

zaczynać! - zawołał do zbliżającego się do niego proboszcza. -

Właśnie przyszedłem panu powiedzieć, że ekran przygotowany.

Ludzi ściągnąłem dzwonami. - Dziękuję - zeskoczył z budy z

pudełkami pod pachą. W asyście duchownego szedł wolno wśród

szpaleru gapiów, którzy dopalali ostatnie papierosy przed

oczekującymi ich atrakcjami. Proboszcz stanął w progu i gestami

popędzał opieszałych. Gdzieś daleko, z ciemności od strony lasu,

dobiegł jego uszu warkot samochodowego silnika. Ale nie było już

czasu na wypatrywanie, bo właśnie pogaszono światła i ksiądz,

przepuściwszy ostatniego zapóźnionego widza, przymknął

starannie drzwi. Przysiadł na krzesełku pod ścianą i zapatrzył się

w białe płótno z nagła rozjaśnione światłem projektora. I właśnie

wtedy, kiedy głos Władysława Krasnowieckiego zaczął objaśniać

obrazy kroniki, pokazując żołnierzy kościuszkowskiej dywizji,

którzy poprzysięgli powrócić do udręczonej ziemi ojczystej, inni

żołnierze zeskakiwali z platformy ciężarówki, sięgając po trzy

trumny, które przywieźli do tutejszego kościoła. W głuchym

milczeniu zanieśli je i ustawili szeregiem w zakrystii. W tym czasie

płachta ekranu zamieniła się w piekło. Ludzie, którzy nigdy nie

widzieli Warszawy, pojęli, że nigdy już jej nie zobaczą. Przed ich

oczami przesuwał się obraz apokaliptycznego zniszczenia. Ruiny,

tysiące domów bez dachów, bezkształtne piramidy cegieł, w proch

obrócone świątynie i gmachy, zmiażdżone wagony tramwajów,

powykręcane w precle latarnie i szyny wyprute z bruku. Ludzie,

którym przez pięć lat nieobcy był widok mordu, zapach pożarów

ich własnych stodół i chat, patrzyli oniemiali na tę Golgotę

wielkiego miasta, które już miastem nie było. "Oto dzieło

morderców spod znaku swastyki!" - mówił komentator.

Zatrzepotała końcówka taśmy i Wrotek zabrał się do zmiany

szpuli. Proboszcz zapalił światło i sala odetchnęła z ulgą. Kiedy

tylko zaczęła się kronika, ksiądz słyszał, że jakieś auto zajechało

przed kościół i jacyś ludzie kręcili się po placu, ale i jego wtedy

jakby zahipnotyzowały apokaliptyczne obrazy. Teraz przypomniał

sobie, że musi wyjść i sprawdzić, kto przybył. Ale w tym właśnie

momencie rozległ się tupot ciężkich butów i do sali weszli

żołnierze w polówkach, z pepeszami i karabinami. Porucznik

Ciećwierz przysiadł na brzegu ławy; dłonią przetarł twarz jakby

zmyć z niej chciał znużenie. Napotkał pytające spojrzenie księdza

siedzącego obok. - Znowu przywieźliśmy dla księdza robotę -

powiedział. - Leżą w zakrystii. - Ilu? Oficer wyciągnął przed siebie

dłoń z trzema rozcapierzonymi palcami. Ksiądz westchnął i nie

patrząc już w stronę Ciećwierza, głośno wypowiedział pytanie,

gnębiące i Andrzeja Talara, który siedział tuż za plecami dowódcy:

- Kiedy się to wreszcie skończy? - Niech ksiądz zapyta tych, co do

nas strzelają - odparł Ciećwierz. - Oni mówią to samo - westchnął

ksiądz. - Ktoś musi pierwszy przestać. Zgaszono światło i na

ekranie pojawił się tytuł filmu: "Świat się śmieje". Talar tępo gapił

się w zarys zgarbionej sylwetki porucznika. Nie widział na ekranie

zawadiackiego pastucha, przemierzającego z wesołą fujarką

kołchozowe zagrody. Wesoły marsz Dunajewskiego zdawał się nie

docierać do uszu Andrzeja, jakby zagłuszony ciężarem tego

ostatniego, imperatywnego stwierdzenia: "ktoś musi pierwszy

przestać..." Ostrożnie uniósł się z ławy, lecz przysiadł natychmiast,

bo prawie jednocześnie poderwał się z miejsca Ciećwierz.

Wyglądało na to, że znużony idzie się zdrzemnąć do szoferki.

Andrzej odczekał jeszcze chwilę i korzystając z pierwszej salwy

śmiechu, wywołanej przez obraz krów ustawionych na apel w

dwuszeregu, skoczył ku drzwiom. Porucznik nie spał jednak. Zaraz

za progiem Andrzej zobaczył w ciemności ognik papierosa,

oświetlający jego brodatą twarz. - Wy dokąd? - spytał. - Nie lubicie

komedii? - Ja? - zawahał się przez moment. - Ja? Wolę się

pomodlić - i ruszył w stronę zakrystii. Obejrzał się przed drzwiami.

Ciećwierz wchodził właśnie z powrotem na salę. Andrzej minął

kaplicę i zniknął w szeleszczącej wiatrem ciemności. Biegł nisko

pochylony jak człowiek, który boi się, by go nie dostrzeżono. Już

prawie przy gościńcu natknął się na plutonowego Borusiaka. - A

dlaczego nie w kinie? Dokąd? - spytał podoficer. W mroku nie

mógł dostrzec, jak bardzo tym prostym pytaniem zaskoczył

Andrzeja. Ten zaś uznawszy, że tym razem wybieg z modlitwą w

zakrystii nikogo już nie przekona, zdobył się z determinacją na

prawdę. - Przed świtem wrócę, panie plutonowy. - Jak to przed

świtem? Ty dokąd? Andrzej wybuchnął: - Dość już tej rzeźni! Panu

to nie zbrzydło? Brat do brata ma strzelać? Ktoś musi pierwszy

przestać. Słyszy pan? Ktoś musi! - Co ty chcesz zrobić, Talar? -

Co ja chcę zrobić? Koniec! Koniec chcę zrobić. Ja tych ludzi znam,

panie Borusiak. Miesiąc temu byłem jeszcze z nimi. A teraz chcę,

aby oni byli ze mną. I z panem. Plutonowy nie bardzo wiedział, co

począć. Dyskutować? Zabronić? Nie mógł przecież przyjąć do

wiadomości decyzji o samowolnym oddaleniu się z oddziału.

Sięgnął po pepeszę Talara, ale tamten szarpnął się do tyłu i

uskoczył w mrok. Borusiak usłyszał jeszcze trzask łamanych

gałęzi i wołanie: - Wrócę przed apelem! Zaskoczony plutonowy

zdobył się tylko na odkrzyknięcie: - Ale wróć przed apelem!

Słyszysz? Andrzej znał tutaj każdą ścieżkę. Szedł teraz skrajem

drogi, nasłuchując, czy znów ktoś nie idzie lub jedzie. Po wejściu

w las poczuł się bezpiecznie i zaczął biec. Prawie w ostatniej

chwili dosłyszał przez szum gałęzi warkot motoru. Zdążył

uskoczyć do rowu. Samochód zalał światłem szeroki pas drogi.

Andrzej przywarł do wilgotnej, ledwie zieleniejącej się trawą ziemi.

Wstrzymał oddech. Fala światła przelała się nad nim i stopniowo

bladła. Zapanowała jeszcze większa ciemność. Upłynęła chyba

godzina, kiedy dojrzał wreszcie światełka migoczące z lewa od

drogi. Zamiast drzew wyrastały teraz przed nim pierwsze

zabudowania, wyolbrzymione księżycową poświatą.

Bezszelestnie, z wprawą zwiadowcy, podszedł do okna. W

migotliwym świetle rozstawionych na warcie gromnic dojrzał na

środku izby leżącą na stole heblowaną skrzynię w gałęziach

jedliny. I dwie głowy, okryte czarnymi chustkami, pochylone w

pokorze. Odskoczył od okna. Znów puścił się biegiem, by być jak

najdalej od tego pudła i żałobnego zawodzenia. Minął kilka jeszcze

okienek drgających płomyczkami naftowych lamp. Nie liczył ich,

nie patrzył nawet na nie. Skręcił dopiero, kiedy zamajaczyły

rozmazane kontury większego niż inne domostwa. Tu już nie

badał stopami gruntu błotnistej dróżki. Szedł pewnie jak człowiek,

który wraca do swego prawdziwego domu. Nie był to wprawdzie

rodzinny dom Andrzeja, ale za taki przywykł go uważać. Nie

wszedł jednak na ganek. Zaledwie dotarł do furtki całe zmęczenie

poczuł w jednym tylko pragnieniu - pić! Dotknąć ustami

czegokolwiek mokrego i zimnego! Dowlókł się do studni mając

nadzieję, że może zostało trochę wody w kuble. Nie było. Nie

myśląc o hałasie, spuścił wiadro w cembrowinę, wyciągnął i zaczął

łapczywie pić. Trzasnęły drzwi. Nim zdążył chwycić wspartą o

studnię pepeszę, ze stajni wypadł koń z jakby przyrośniętym do

szyi jeźdźcem i pogalopował w pole. Nastała znów cisza, tylko w

ledwie oświetlonym oknie mignęła mu sylwetka Jadźki. Drzwi były

jednak zamknięte. Zaczął się do nich dobijać. Już sam nie bardzo

wiedział nawet po co, bo w jeźdźcu przylepionym do końskiej

grzywy bez trudu rozpoznał Wiktora. To do niego przekradał się tej

nocy. Widać musieli go dostrzec. Z wściekłością uderzył pepeszą

o deski drzwi. Raz, drugi. W sieni zadzwoniło potrącone wiadro.

Potem usłyszał głos Jadźki. - Kto tam? - Swój. - Jaki swój? -

doleciało zza drzwi. - Mnie nie poznajesz? Jadźka! Zgrzytnął

klucz. Andrzej niecierpliwie nacisnął klamkę. W głębi sieni w

chuście narzuconej na koszulę stała Jadźka. Nie tak dawno

wchodził tu bez pukania i nie tak dawno witała go pocałunkiem.

Teraz jej oczy mierzyły go z wyraźną wrogością. - Co z tobą? -

wyszeptał wystraszony. - Jak na obcego patrzysz. Jadzia! - Po coś

przylazł? - spytała twardo. - Do ciebie. Mimo woli opuścił wzrok,

żeby nie domyśliła się kłamstwa. - Zapomnij o tym, co było. - Nie

wpuścisz do środka? - głos mu się prawie załamał. Szukał oczami

jej wzroku, ale ona patrzyła gdzieś ponad nim. Mimo woli odwrócił

głowę: kątem oka dojrzał lufę własnej pepeszy. - Rewizja? -

spytała, siląc się na ironię. - Jadźka! - ostatkiem sił starał się

mówić spokojnie. - Ja... do ciebie, do was... - W gości z pepeszą?

Stracił panowanie nad nerwami. Złapał silniej za tę swoją pepeszę,

odepchnął nią drzwi i wszedł do izby. Powlókł oczyma po

znajomych sprzętach. Przy rozgrzebanym łóżku stos niedopałków

tkwił w blaszanym pudełku po konserwie. Ze stołu nie zdążono

sprzątnąć trzech brudnych talerzy po niedawnej kolacji. - Gdzie

Wiktor? - Nie ma i nie było - odpowiedziała spokojnie, choć w

głosie jej czuć było wściekłość. - Nocował tutaj. Andrzej już nie

panował nad sobą. Rzucił pepeszę na to rozgrzebane, ciepłe

jeszcze łóżko. Złapał dziewczynę za ramiona i trząsł nią, jakby

usiłował obudzić ją ze snu. - Zrozum - wyrzucał z siebie żarliwie i z

przejęciem. - Zrozum, że chcę się z nimi dogadać. Trzeba z tą

wojną raz zrobić koniec. Po co mamy ganiać się po lasach? Brat -

Janicki Jerzy, Mularczyk Andrzej - Dom.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: