Uniwersalia językowe (w kontekście testu).doc

Uniwersalia językowe

Uniwersalia językowe – wspólne cechy dla wszystkich języków naturalnych. Stanowią przedmiot jednego z dwu poddziałów językoznawstwa ogólnego, zwanego teorią języka. Uniwersalia językowe bywają dwojakiego rodzaju:

·         aprioryczne - cechy wspólne wszystkim językom naturalnym, które są wymienione w samej definicji języka naturalnego np. każdy z języków naturalnych jest kodem tekstotwórczym, ma system fonologiczny.

·         empiryczne – cechy nie wynikające z definicji języka naturalnego, ale stwierdzone w znanych językach naturalnych w wyniku konkretnych badań. Cechą taką jest np. to że żaden z języków naturalnych nie ma stałego akcentu na trzeciej sylabie od początku wyrazu. Wykrywanie uniwersaliów empirycznych w przeciwieństwie do dedukowania apriorycznych wzbogaca wiedzę o rzeczywistych językach. Każde twierdzenie o istnieniu jakiegoś uniwersale jest hipotezą wymagającą dokładnego sprawdzenia.

UNIWERSALIA JĘZKOWE – to, co w językach wspólne i mogłoby świadczyć o istotnym rdzeniu wszystkich języków  (…)Poszukiwaniem uniwersaliów (…) od dawna zajmowało językoznawców, jednakże ciągle brakowało (i praktycznie dotąd brakuje) zadowalającej metody ich wykrywania. Ponieważ nie zostały zbadane porównawczo wszystkie języki świata, trudno orzec z całą pewnością, które cechy są powszechne, tzn. przysługują każdemu językowi. Niektóre uniwersalia (czy zjawiska traktowane jako uniwersalia) ustala się na podstawie występowania w dużej liczbie języków, jednakże nie jest określone, jak duża ma to być liczba.

We wszystkich językach:

·        istnieją samogłoski i spółgłoski,

·        z głosek tworzą się większe jednostki

·         istnieją rzeczowniki – określenia ludzi, rzeczy,

·         istnieją czasowniki – określenia czynności

·         można zestawiać słowa ze sobą,

·         można wyrazić, kto komu co zrobił,

·         istnieją wypowiedzi zaprzeczone,

·         można zadawać pytania,

·         istnieje zależność strukturalna,

·         istnieje „rekursja” (tzn. możliwość tworzenia ciągów nieskończonych).

Ponadto, idąc tropem A.Wierzbickiej, można powiedzieć, że istnieje zestaw pojęć, których obecność da się wykryć w znaczeniach leksemów wszystkich języków świata. Są to np. pojęcia odnoszące się do różnych stanów psychicznych człowieka (‘chcieć’, ‘widzieć’, ‘wiedzieć’), a także czynności (‘robić’). Obecne we wszystkich językach są również nazwy elementarnych procesów myślowych, takich jak: wnioskowanie (‘ponieważ’, ‘jeżeli’) i uogólnianie (‘wszystko’ /’nic’). Można jednak sądzić, że wiele właściwości, obserwowanych we współczesnych językach, rozwinęło się powoli i któryś z pierwszych protojęzyków zawierał jedynie potencję rozwinięcia tych bardziej precyzyjnych narzędzi  [1].

Uniwersalium językowym NIE jest[2]:

·         wyraz;

·         czas przeszły, teraźniejszy, przyszły;

·         3 osoby;

·         liczba pojedyncza i mnoga;

·         kolory;

·         czasownik być;

·         przymiotniki;

1