Zbigniew Krohcia
TRADYCYJNA MEDYCYNA CHIŃSKA
podstawy
Wydanie I SEE Wrocław 1998
Przedmowa
Medycyna Chińska należy do najstarszych w historii świata. Znajduje-my w nie, wiele wspaniałych wskazówek i analiz, niezwykle użytecz-
kol.tT dTJ- F;l0Z°flC2ne P°dsta^ -dycyn/chiński są komplementarne do medycyny zachodniej. Ta zaś, afirmując farmako* logiczne, chirurgiczne i „stechnicyzowane" leczenie, głównie objawów chorobowych bywa coraz częściej bezsilna, szczególnie w odniesieniu do tzw chorób cywilizacyjnych. Wydaje się oczywiste, że coraz bar-dziej potrzebujemy uzupełniania medycyny, bazujących głównie na objawach o wiedzę, która kładłaby nacisk na profilaktykę, wczesną diagnostykę; była bardziej ludzka i łatwiejsza w stosowaniu. Medycyna Chińska w pełni zaspokaja tę potrzebę i stąd też tak ogromne nią zainteresowanie.
Jest jednak rzeczą charakterystyczną, że poznając tajniki medycyny chińskiej mamy do niej podejście typowo „zachodnie" tzn. mecha-mczno-redukcjonistyczne. Nie mamy czasu na studia dogłębne. Interesują nas ścisłe recepty, konkretne reguły. Większość lekarzy sprowadziła medycynę chińską do akupunktury. Znane sąprzypadki gdy po tygodniowych kursach akupunktury prowadzone są jeszcze z atlasem w ręku samodzielne terapie - nic dziwnego, że nieskuteczne.
3
Copyright © Zbigniew Królicki 1998, Wrocław
Redakcja:
Wojciech Drewniak
Krzysztof Maćko
Zbigniew Królicki
Włodzimierz H. Zylbertal
Współpraca:
CENTRUM TERAPII NATURALNEJ
Internet: www.ctn.com.pl.
E-mail: ctn@ctn.com.pl
tel./fax (0-71) 55 40 27,73-54-57,
354-60-94, kom. 0-601 77 17 56
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych, bez uprzedniego wyrażenia zgody przez właściciela praw.
ISBN 83-87581-05-4
Wydanie I Wrocław 1997
Wydawca: Stowarzyszenie Działań Ekologicznych
54-237 Wrocław, ul. Starograniczna 28, tel./fax: (0-71) 55 40 27;fkom.: 0-601 77 17 56
Publikacja do użytku wewnętrznego w ramach skryptów wydanych przez SDE dla studentów kształcących się systemem „Distance Learning" w Studium Edukacji Ekologicznej.
Z mojego doświadczenia w kowaniu medycyny namataęjwym-
. , •• nA„unAńf- iak do eszcze jednej, trocnę innej,
ka, że me można do mej podchodzie J^d0f , Jdowanie coś wi(?cej.
technologii medycznej. Jest to zdecydowanie, ^<T» chińskiej lod-
Wszystkieklasycznepismapo^on^^^^^ kreślaią związek jak istnieje między zdrowiem cziowick* a v Sania, rodzajem aktywności, nastawieniem duchowym, filozofa Sraz ałym środowiskiem, żadnego aspektu ludzkiego życia me mol rozważ^ w oderwaniu od innych. Aspekty ™»m^ liczne i duchowe były widziane jako połączone w J^-łosc, W takim ujęciu lekarz był uważany za doradcę i nauczyciela, który potrafił wTkazaó przyczynę choroby, a także zaproponować zmiany stylu życia, które mogłyby usunąć źródło narastającego problemu.
Takie ujęcie problemu Medycyny Chińskiej znajdą czytelnicy w tym i w kolejnych tomach „Tradycyjnej Medycyny Chińskiej - dla wszystkich" Podczas lektury byłem zaskoczony niezwykle jasnym i prostym sposobem formułowania, dosyć złożonych, filozoficznych zasad, ujęciem problemu zdrowia i choroby, a przede wszystkim tak gruntownemu opisaniu energii CHI, z której zrozumienie i zaakceptowaniem, my lekarze mamy najwięcej trudności.
W swojej wieloletniej praktyce lekarskiej nie spotkałem jeszcze człowieka nie zainteresowanego problematyką własnego zdrowia a w szczególności kogoś kto nie chciał by poznać przyczyn i powodów dla których choruje i sposobów dojścia, możliwie najłagodniejszych, do zdrowia. Tym wszystkim mogę, z pełnym przekonaniem polecić tę książkę.
dr n. med. Henryk Słodkowski
4
Od autora
Tradycyjna Medycyna Chińska zdobywa sobie ostatnio coraz więcej zwolenników. Na półkach księgarskich pojawiają się liczne pozycje, poświęcone jednak głównie akupunkturze, akupresurze, metodom masażu. Pozycje specjalistyczne dla lekarzy, rehabilitantów, zawodowych terapeutów. A przecież tradycyjna medycyna chińska to w 3/4 profilaktyka i bardzo wczesna diagnoza stanu zdrowia. To świadome zapobieganie i unikanie chorób. To eliminowanie przyczyn i usuwanie skutków we wczesnych stadiach choroby - czasami rok, 5 lat, a nawet kilkanaście lat przed powstaniem zewnętrznych, trwałych objawów. Tak rozumiana medycyna chińska powinna być propagowana i dostępna dla każdego, kto tylko chce poznać jej ogólne zasady, prawa i podstawy filozoficzne. Kto chce zgodnie z jej regułami żyć, pracować, odżywiać się, sporządzać zioła, likwidować dolegliwości i cierpienia.
Tom I Tradycyjnej Medycyny Chińskiej poświęcony jest założeniom ogólnym; pewnym podstawowym, fundamentalnym pojęciom, a przede wszystkim pojęciu energii „CHI". Przeznaczony jest dla wszystkich zainteresowanych terapiami naturalnymi, w bardzo szerokim rozumieniu tego słowa, tzn. dla „laików", zawodowych terapeutów a także dla lekarzy, którzy znajdą w tej pracy wiele interesujących in-
5
formacji. Zamiarem autora było, w sposób możliwie przystępny, przybliżyć pewne problemy medyczne, egzystencjonalne i filozoficzne, i dzięki temu oddać do ręki czytelników książkę zupełnie inną od spotykanych do tej pory na rynku wydawniczym. Praca napisana jest w formie ustnego wykładu - bo cała medycyna chińska to przekaz ustny. Rozpoczyna się w dosyć wolnym punkcie - co jest zgodne z jej ogólnymi zasadami filozoficznymi i traktuje o pewnych problemach nie zawsze wyjaśniając je do końca, czy zachowując chronologię. Jak w każdym wykładzie są partie do zapamiętania, „zanotowania", są powtórzenia, przerywniki i miejsca na chwile refleksji.
Pomysł napisania tej pracy zrodził się w trakcie prowadzonych przez autora wykładów z zakresu Tradycyjnej Medycyny Chińskiej w wielu ośrodkach, stowarzyszeniach i klubach skupiających osoby zainteresowane medycyną niekonwencjonalną.
Przygotowując tę pracę autor oparł się głównie na pozycjach literaturowych wymienionych w bibliografii, na materiałach z wykładów wysłuchanych w 1988 roku w Akademii Tradycyjnej Medycyny Chińskiej w Pekinie a także na własnej praktyce i obserwacjach.
Autor uważa, że wkład pracy włożony w tę książkę a polegający głównie na zebraniu, usystematyzowaniu i opracowaniu pewnych materiałów nie upoważnia go do stawiania się w gronie specjalistów Tradycyjnej Medycyny Chińskiej.
f>
1. Wprowadzenie
Ogromne zainteresowanie medycyną chińską, adoptowanie różnych klasycznych metod do współczesności nie jest sytuacją charakterystyczną tylko dla naszego kraju. Istniejące od kilku lat otwarcie Chin na świat powoduje, że kultura, filozofia, medycyna są jak gdyby na nowo odkrywane. Stosunkowo najszybciej we współczesnej medycynie zdobyła sobie miejsce i uznanie akupunktura. Ale też stosunkowo szybko zauważono, że akupunktura to zaledwie ułamek procentu prawdziwej chińskiej medycyny. Stąd też ogromne zainteresowanie diagnostyką wizualną, badaniem pulsu, dietetyką i ziołolecznictwem, masażem i akupresurom, ćwiczeniami oddechowymi i ruchowymi. W Tradycyjnej Medycynie Chińskiej próbuje się znaleźć recepty na najpoważniejsze problemy medyczne dnia dzisiejszego - choroby nowotworowe i AIDS. Chińska medycyna jest przekazem ustnym. Nie była podawana za pomocą książek, lecz przez około 5 tys. lat przekazywana była od na-uczyciela-mistrza do uczniów. Jeśli każdego dnia, przez 8 godzin uczylibyście się tej medycyny, tego systemu, potrzebowalibyście 6 lat na jego opanowanie. Jeśli jesteście bardzo dobrzy, macie dużo inwencji w sobie to, można by to uczynić w ciągu 3 lat.
7
Wielu ludzi na Zachodzie zaniedbuje to, co jest istotą, esencją chińskiej medycyny skupiając się tylko na akupunkturze. W istocie akupunktura jest tylko cząstką, jest wprowadzeniem do medycyny chińskiej. W Chinach prawidłowym sposobem postępowania logicznego w przywracaniu zdrowia jest najpierw praca z żywnością, a jeśli to nie skutkuje - z ziołami. Jeśli i to nie skutkuje - to dopiero wtedy należy dojść do akupunktury. Ale wszystko opiera się na rozpoznawaniu. Jeśli rozpoznanie nie zostanie uczynione, to każdy rodzaj leczenia staje się bez znaczenia. Jeśli nie posiadacie dobrego rozpoznania, to możliwe jest - szczególnie jeśli pracujecie z igłami - że to co robicie staje się niebezpieczne; 90% tego co jest czynione w ramach medycyny chińskiej zasadza się na studiowaniu diagnoz.
Chińczycy posiadają bardzo ciekawy, bardzo subtelny sposób rozpoznawania składający się z wielu elementów. Pierwszym z nich jest to co nazywamy rozpoznawaniem tętna; drugim-język. Trzecim elementem są barwy twarzy. Czwartym - sposób nadawania pytań. Musimy także zrozumieć, że medycyna chińska jest medycyną zapobiegawczą. Lekarz w Chinach nie jest zainteresowany leczeniem ludzi chorych, bo gdy pojawia się choroba jest już za późno na podejmowanie jakichkolwiek działań. Jest zainteresowany profilaktyką ludzi zdrowych. W przeszłości, w Chinach płacono lekarzowi za to, że człowiek pozostawał w zdrowiu; gdy ktoś stawał się chory - przestawał płacić za usługę! Znaczy to, że najważniejszą rzeczą było prowadzenie profilaktyki; zadaniem lekarza było badać w taki sposób, aby dawać prognozy, by przewidywać następstwa faktów i odpowiednio do tego postępować. Ważną rzeczą w chińskiej medycynie było również to, że w przeszłości nie było tam stwierdzanych przez lekarzy chorób, gdyż były one - jeśli miały wystąpić - leczone w stadium wstępnym, zatem nie mogły się rozwinąć. Na przykład: jeśli powstaje zapalenie wątroby -jest to sprawa bardzo poważna - może się zdarzyć tak, że około 70% wątroby zostanie zniszczone właśnie z tego powodu, że rozpoznanie nasze mogłoby zaistnieć zbyt późno. W Chinach istnieje system subtelnego diagnozowania, który jest w stanie z wyprzedzeniem 10 do 20 lat powiedzieć o procesie chorobowym rozpoczynającym się w wątrobie. A wszystko to jest możliwe dlatego, że choroba jest jako taka najpierw przejawia się na
8
poziomie zaburzeń energii, a dopiero potem u swego schyłku dotyka narządu i niszczy go.
Na początku warto powiedzieć o tym, co oznaczało dla Chińczyków pojęcie - zdrowy człowiek. Dla nas, na Zachodzie stwierdzenie, że ktoś jest zdrowy oznacza, że nie jest chory (np. na grypę), że jego ciało jest w porządku. W Chinach rozumiano to nieco inaczej, ale aby to wyjaśnić trzeba poznać i zrozumieć TAO.
1.1. TAO
W znacznym stopniu podstawą chińskiej medycyny są poglądy taoistyczne, których punktem wyjściowym, jak i wszelkich chińskich poglądów na świat, było TAO. TAO oznacz dosłownie - drogę, metodę, sposób w jaki wszechświat znajduje się w ciągłym ruchu, skomplikowane zasady dotyczące regularności pewnych zjawisk w nim występujących, inaczej mówiąc, wszelkie prawidłowości świata, przyrody i praw nim rządzących.
TAO to także droga, ścieżka, którą podróżują ludzie, droga natury i w końcu Droga Ostatecznej Rzeczywistości.
Chiński hieroglif oznaczający TAO składa z głowy reprezentującej osobę wiedzącą oraz z innej części, która pierwotnie obrazowała proces chodzenia.
W zasadzie koncepcja TAO wyrosła głównie z obserwacji corocznego następowania po sobie pór roku, prowadzącego do procesu rozwoju, odnowy i rozkładu. Człowiek często zastanawiał się nad straszliwą potęgą przyrody i zdawał sobie sprawę ze swej bezwzględnej od niej zależności. W ten sposób zrodziło się w ludziach przekonanie, że aby istnieć i żyć we względnej szczęśliwości, powinni postępować zgodnie z zasadami natury, przystosować się do jej praw. Gdyby czyny człowieka były w jakimś stopniu niezgodne wszechmocnym TAO, wówczas z pewnością nastąpił by konflikt, w którym strona zdecydowanie słabsza, czyli człowiek, musiał by ponieść porażkę.
Tego rodzaju rozważania prowadziły ludzi do badania i odkrywania prawidłowości TAO oraz kształtowania w oparciu o nie, swojego postępowania. Innymi słowy, człowiek pojmując wszechświat jako coś ożywionego, zmuszającego go do bezwzględnego posłu-
9
szeństwa, starał się poznawać jego wolę, by móc pokornie i właściwie ją wypełniać.
Przekonanie to leżało u podst...
zibizet555