Symbolika liczb: magiczne, ukryte lub metaforyczne znaczenie przypisywane liczbom.
Człowiek od wieków próbuje ogarnąć i zrozumieć bieg wydarzeń, wynajdując przyczyny i analizując następstwa. Tam, gdzie nie potrafi znaleźć racjonalnego uzasadnienia, doszukuje się ingerencji hipotetycznych sił nadprzyrodzonych. I równocześnie prowadzi coś w rodzaju analizy statystycznej. Rachunki i dzisiaj sprawiają kłopot - jeśli pod ręką nie ma kalkulatora, kilka tysięcy lat temu proste liczenie było sztuką dostępną nielicznym. Może dlatego najwięcej skojarzeń jest w zakresie liczby palców u rąk, a same liczby kojarzą się z magią. "Władza" nad liczbami zdawała się władzą nad tym co symbolizowały. Tajemniczej mocy liczb dochodzili Egipcjanie, Chaldejczycy, Hebrajczycy. Pitagoras zaadaptował wynik tych dociekań, stworzył nawet rodzaj mistycznej sekty filozoficzno-religijnej, a jego zwolennicy, pitagorejczycy, logicznie uporządkowali system mistrza.
Jedynka zatem wyznacza punkt, dwójka odpowiada linii. Trójka oznacza płaszczyznę, czwórka - przestrzeń. Piątka oznacza właściwości materii. Szóstka symbolizuje życie, siódemka ducha. Ósemka jest symbolem miłości, dziewiątka - sprawiedliwości. Na koniec dziesiątka oznacza doskonałość wszechświata. Znaczenia pozostałych liczb są wynikiem spekulacji na podstawie właściwości liczb tu wymienionych.
Chińczycy inaczej tłumaczyli symbolikę liczb. (Temat do rozbudowania)
Systemami wiążącymi liczby ze wszechświatem, a szczególnie z człowiekiem, zajmuje się numerologia, dziedzina nie mająca związku z nauką we współczesnym rozumieniu tego terminu.
Tutaj przedstawione zostały tylko niektóre znaczenia przypisywane poszczególnym liczbom. Warto zauważyć, że wiele z nich do dziś funkcjonuje w powiedzeniach i przysłowiach. Znamienny jest też fakt, że sam system zapisu liczb jest symboliczny: zapis graficzny i nazwa liczby są też symbolami.
jeden
znaczenia
* prapoczątek ("wszystko w jednym"), całkowitość, wszechświat, absolut, zatem jako całość symbol twórczej prasiły - Boga.
* światło, objawienie, inteligencja
* indywidualność, oryginalność ale i osamotnienie
* cyfra "1" symbolizuje człowieka w postawie stojącej, wyróżniającej go pośród innych stworzeń
* emblemat "1-1" oznacza równowagę, zgodę
związki
* "E pluribus unum" (łac. z wielu jedno) dewiza USA z 1777 r
przysłowia
* "Nie ma dwóch bez jednego": tzn. muszą być dwaj pojedynczo
dwa
* prapodział, początek rozwoju, przejście w czasie
* przeciwieństwa: dobro-zło, strony prawa-lewa, aktywność-bierność, czerń-biel, jasność-ciemność, teza-antyteza, dzień-noc, życie-śmierć itp.
* rozdzielenie (rozdwojenie), również rozpad osobowości, chwiejność charakteru
* dwupłciowość, z tego pociąg seksualny
* "prawdziwa" liczba, bo dwoistość rozpoczyna "wielość"
* pary biblijne: Bóg-Szatan, Kain-Abel, Annasz-Kajfasz itd.
* parzyste organy ciała: oczy, uszy, ręce, nogi jako uzupełnianie się, ale dwulicowość jako symbol oszustwa
* "Nieszczęścia chodzą parami"
* "W tym największy jest ambaras, żeby dwoje chciało naraz" Boy-Żeleński
* "dwie strony medalu": różne, a równocześnie połączone
* "dwa razy daje, kto prędko daje": dar poniewczasie jest mniej przydatny; ale również - datek bez zastanowienia pociąga dalsze koszty
* "gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta"
zobacz też
* koncepcja dualizmu pitagorejczyków
* bliźnięta
* miecz obosieczny
* znak zodiaku Ryby
trzy
Trójka, jako suma jedynki i dwójki uważana jest za liczę szczególną, obejmującą całokształt rzeczy, doskonałą. Ta konstatacja skłaniała do doszukiwania się i tworzenia trójpodziałów w najróżniejszych dziedzinach, a szczególnie w mitach, magii, grach, życzeniach.znaczenia
* bóstwo, świętość
* światło, Słońce, ogień
* wzrost, rozwój, owocowanie
* medytacja, natchnienie, świadomość
* neutralność, harmonia, szczęście
* początek, środek, koniec
* niebo, ziemia, piekło
* 1+2: dziecko i rodzice
* cnoty: wiara, nadzieja, miłość
* alchemia: siarka, sól, rtęć - podstawowe zasady
boskie trójce
* chrześcijańska: (Trójca Święta) Bóg-Ojciec, Syn i Duch Święty
* hinduistyczna: (Trimurti) Brahma-stwórca, Wisznu-życie, Siwa-śmierć
* egipska: Ozyrys, Izyda, Horus
* babilońska: Ea, Marduk, Gibil
* grecka: Zeus z potrójną błyskawicą, Pluton (Hades) z trzygłowym psem Cerberem, Posejdon z trójzębem
* "Omnium trinum perfectum" (dosł. każda trójka/trójca jest doskonała) - polski odpowiednik to "Bóg trójcę lubi" (ponieważ sam występuje w trzech osobach, rosyjski "Boh trojku ljubit'"
* "do trzech razy sztuka": po dwu nieudanych próbach, trzecia musi być pomyślna
cztery
* liczba feralna, gdyż jest wynikiem podwojenia feralnej dwójki
* symbol ziemi
* cztery żywioły - symbol wszechświata
* cztery strony świata
* cztery wiatry
* cztery pory roku
* cztery kwadry księżyca
* cztery temperamenty
* cztery rzeki rajskie
* cztery fazy życia
* cztery podstawowe pierwiastki
* imię ADAM składa sie z czterech liter
* czterej jezdźcy Apokalipsy (cztery plagi wojny)
* jest czterech Ewangelistów: Marek - lew, Mateusz - człowiek, Łukasz Ewangelista - wół, Jan - orzeł
* kwadrat
* krzyż
* "rozpędzić na cztery wiatry": doprowadzić do rozpierzchnięcia się
* "kuty na cztery nogi": przebiegły
* "w cztery oczy": sam na sam
* "cztery deski": trumna
* "cztery ściany": mieszkanie
* "zamknąć na cztery spusty": starannie, dokładnie
* "spadać na cztery łapy": wychodzić bezpiecznie z każdej sytuacji
pięć
* materialne istnienie, człowiek-mikrokosmos
* synteza, związek, harmonia
* wesele: połączenie pierwiastka męskiego (trójka) z żeńskim (dwójka)
* pentagram: gwiazda pięcioramienna wpisana w okrąg, w niej postać ludzka
* pięć zmysłów: wzrok, słuch, dotyk, węch, smak
* kwintesencja (łac. quinta essentia): eter, najdoskonalszy składnik kosmosu
* "piąte koło u wozu": ktoś zbędny, zawada
* "O pięciu rzeczach pomyśl
gdy chcesz uniknąć biedy:
z kim mówisz, o kim mówisz,
i jak, i gdzie, i kiedy"
* Aby małżonkom się wiodło, panna młoda powinna zaprosić na ślub pięć swoich towarzyszek, a pan młody pięciu mężczyzn.
sześć
Nie uznający jedynki za liczbę pitagorejczycy uważali szóstkę za liczbę doskonałą, jako znajdującą się pośrodku pomiędzy "prawdziwymi" liczbami: dwójką a dziesiątką. Chrześcijanie traktowali szóstkę jako liczbę świętą jako liczbę dni stworzenia świata.znaczenia
* symetria, równowaga, harmonia
* szczęście
* stworzenie świata
* ciało ludzkie: głowa, korpus, cztery kończyny
* sześcian, połączenie sześciu kwadratów: symbol solidności i stałości
* heksagram: dwa złączone trójkąty - symbole ognia i wody, oznaczające duszę
* Hermafrodyta: symbol człowieka doskonałego, połączenia pierwiastka męskiego i żeńskiego
* "pal sześć!": wszystko jedno, niech tam
* "starczy sześć stóp ziemi": miejsce na grób
siedem
Święta liczba wszystkich ludów starożytnych. Jej moc potwierdzały zjawiska niebieskie: siedem dni każdej fazy księżyca i istnienie siedmiu planet.W systemie pitagorejczyków symbol wszechświata, gdyż łączy cztery żywioły z boskością trójki, Ziemię i Niebo.znaczenia
* kosmos, czas i przestrzeń
* doskonałość, równowaga
* zdrowie, mądrość, siła
* oszustwo
* siedem cudów świata
* siedem kolorów tęczy
* siedem dni stworzenia świata
przysłowia i powiedzenia
* "za siedmioma górami, za siedmioma rzekami...": początek baśni, których akcja rozgrywa się w odległych, magicznych krainach
* "od siedmiu boleści": coś beznadziejnego
* "ocet siedmiu złodziei": bardzo kwaśne, lub ktoś skwaszony
osiem
Liczba doskonała.znaczenia
* nieskończoność, przemienienie
* miłość
* zadowolenie, bogactwo, zdrowie
* śmierć, żałoba
* róża wiatrów
* kształt wyobrażany przez dwa splecione węże na kaduceuszu
* znak nieskończoności "∞"
* oktawa
* "ósmy cud świata": coś nadzwyczajnego
dziewięć
Święta liczba gdyż jest wynikiem mnożenia trzech przez trzyCzyni skutecznymi wszystkie obrzędy magiczneznaczenia
* czarnoksięstwo
* sprawiedliwość
* prawda
* morze, macierzyństwo
* nowenna (łac. novem -dziewięć): nabożeństwo trwające dziewięć dni
* czas ciąży
* dziewięć otworów ciała ludzkiego
* "trzy po trzy": głupstwa, bez sensu
* "ni w pięć, ni w dziewięć": bez sensu, nie na temat
dziesięć
Pitagorejski symbol doskonałości, gdyż wszystkie poprzednie liczby do niej dążą; suma pierwszych czterech liczb: 1 + 2 + 3 + 4 = 10
* doskonałość wszechświata
* zamknięta całość
* początek nowego cyklu
* "1-0" małżeństwo lub obojnactwo (odniesienie do narządów płciowych)
* dekalog
* palce u rąk, u nóg
* dziesięcina (podatek)
* "dziesiąta woda po kisielu": dalekie pokrewieństwo
* "piąte przez dziesiąte": bezładnie, niedokładnie
* "dziesiąta muza": kino
jedenaście
* nadmiar, nieumiarkowanie
* przeciwstawienie się, bunt, opozycja
* konflikt, niebezpieczeństwo
* choroba, także grzech
* błądzenie, nieporządek
związkiżart jedenaste przykazanie: nie daj się przyłapać!
dwanaście
tuzin, liczba podzielna przez kolejne liczby 1, 2, 3, 4 oraz 6, stąd (prawdopodobnie) posiadająca znaczenie szczególneznaczenia
* porządek kosmiczny, harmonia, doskonałość, kompletność
* sprawiedliwość, pokój
* miłość, łaska, radość
* niewinność, skromność, dziewictwo
* czas, cierpliwość
* w alchemii ważna, gdyż dzielniki 4 i 3 symbolizują #cztery żywioły i #trzy zasady alchemiczne (sól, siarka, rtęć)
* 12 miesięcy w roku, 12 godzin dnia i nocy
* 12 znaków w zodiaku (również zodiaku chińskiego)
* 12 rycerzy okrągłego stołu
* Rzymianie na 12 tablicach z brązu spisali kodeks praw
* w Biblii: 12 apostołów i 12 plemion Izraela
* gros: tuzin tuzinów
* "za pięć dwunasta": w ostatniej chwili
* "liczony na tuziny": w wielkiej ilości; stąd "tuzinkowy": pospolity, taki jakich wielu
trzynaście
* 13 - obecnie uważana jest za pechową, co podobno się wywodzi z chrześcijaństwa i faktu, że w Ostatniej Wieczerzy brało udział 13 osób (wtedy też Chrystus zapowiada, że zostanie zdradzony przez jednego z uczestników)
Dla ścisłości: Ostatnia Wieczerza, to 12 Apostołów - wśród nich Judasz - i to 12 ma znaczenie symboliczne, nie 13. Po śmierci Judasza wybrano na jego miejsce Macieja - po to, by ta symbolika była zachowana.
czternaście
Podwojenie świętej liczby siedemznaczenia
* dobroć i miłosierdzie
* "czternastu pomocników": święci (katoliccy) którzy swą męczeńską śmiercią uzyskali łaskę udzielania pomocy proszącym za ich pośrednictwem
dwadzieścia jeden
* "potrójna siódemka" to liczba święta, symbol boskiej mądrości
* "oczko", gra karciana
dwadzieścia cztery
* liczba harmonijnej równowagi
* podwójność doskonałej liczby dwanaście
* liczba godzin w ciągu dnia i nocy
czterdzieści
Liczba uważana za magiczną, ponieważ często występuje w Bibliiznaczenia
* oczekiwanie, przygotowanie
* post, pokuta
* odrodzenie, oczyszczenie
* zakończenie cyklu zmian, dopełnienie się
* wody potopu pokrywały ziemię przez 40 dni i nocy
* Mojżesz 40 dni i nocy bez jedzenia i picia oczekiwał aby otrzymać Tablice
* 40 lat trwała wędrówka izraelitów przez pustynię
* po 40 lat królowali Dawid, Salomon i Joas
* Jezus przez 40 dni pościł na pustyni...
* ...a po zmartwychwstaniu przez 40 dni pokazywał się uczniom
* od Środy Popielcowej do Wielkanocy upływa 40 dni Wielkiego Postu
* "życie zaczyna się po czterdziestce"
* "człowiek jest głupi do czterdziestego roku życia; gdy wtedy zaczyna pojmować swą głupotę, jest już za późno" Luter
sześćset sześćdziesiąt sześć
Według Apokalipsy imię bestii wychodzącej z ziemi
dziesięć tysięcy
10000 - w Chinach symbol czegoś, co występuje w wielkiej ilości, w języku potocznym uważana za największą liczbę
hebrajskie
Ponadto w alfabecie hebrajskim liczby (1-10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90, 100, 200, 300 i 400) przypisywane są poszczególnym literom alfabetu (zobacz kabała).
ciekawostki
* cztery pierwsze liczby, dają w sumie liczbę dziesięć: 1+2+3+4=10 zwaną przez pitagorejczyków tetraktrys – arcyczwórka
* ułożona z kul piramida o trójkątnej podstawie, gdy bok trójkąta składa się z trzech kul, zawiera 10 kul: 6+3+1; stąd nazwa liczba piramidalna; najmniejsza liczba piramidalna (trójkątna, większa od 1) to 4
Filipinka1961