Adam Mickiewicz - Dziady.pdf - Adam Mickiewicz - koni86

file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/23.txt

Adam Mickiewicz "Dziady" cz. II, IV, I

"Dziady kowieñsko-wileñskie", wydane zosta³y obok "Gra¿yny" w

1823 r. w II tomie "Poezyj". Ca³oœæ poprzedza wiersz "Upiór"1

Wed³ug opowieœci tych, "którzy bli¿ej cmentarza mieszkali"

(w.13), corocznie, noc¹ "na niedzielê czwart¹" (w.17)2 ukazywa³

siê upiór. Samobójca, "z piersi¹ skrwawion¹" (w.19)3 ¿ali siê na

los, który ka¿e mu "Ujrzeæ j¹ znowu, poznaæ siê, roz³¹czyæ"

(w.38). Tak jak z ¿ycia ze strony ludzi spotyka go tylko drwina

lub litoœæ; ma to za nic je¿eli mi³¹ przyjmie go ¿yczliwie.

Odautorskie wyjaœnienie obrzêdu Dziadów4 - ludowej uroczystoœci

obchodzonej na Litwie, w Prusach i w Kurlandii dla uczczenia

pamiêci zmar³ych przodków. Obrzêd siêga czasów pogañskich i zwa³

siê "uczt¹ koz³a". Dziady. Czêœæ II

Motto z "Hamleta" Szekspira: "S¹ dziwy w niebie i na ziemi, o

których ani œni³o siê waszym filozofom"5 * Chór dwuwierszem

"Ciemno wszêdzie, g³ucho wszêdzie/ Co to bêdzie, co to bêdzie?"

rozpoczyna obrzêd. Guœlarz nakazuje zamkn¹æ drzwi i szczelnie

zas³oniæ okna. Wykonanie poleceñ potwierdza Starzec, a chór

powtarza dwuwiersz. * Guœlarz rozpoczyna zaklêcia wywo³uj¹c

dusze czyœæcowe. Wpierw, na znak spalonej k¹dzieli, przyzywa

duchy lekkie (styl ³agodny, pe³en zdrobnieñ). Chór nawo³uje, by

wyrazi³y, czego im brakuje do zbawienia. Pojawia siê para dzieci

- Anio³ków, Józio i Rózia. Drêczy ich "nuda" - troska wynikaj¹ca

z braku dope³nienia, ustalenia losu i "trwoga" - z niepewnoœci

zbawienia wiecznego. Prosz¹ o dwa ziarnka gorczycy, bowiem

zgodnie z wola bosk¹: "Kto nie dozna³ goryczy ni razu/ Ten nie

dozna s³odyczy w niebie"6.Guœlarz, a za nim Chór, obdarowawszy

dzieci zgodnie z ich ¿yczeniem, odsy³aj¹ je. * Zbli¿a siê

pó³noc, Guœlarz nakazuje rozpalenie kadzi z wódk¹. Teraz wzywa

najciê¿sze duchy. Zza okna7 dochodzi g³os w¿ywaj¹cego o litoœæ.

Przemawia Widmo Pana(groza, makabryzm) - dziedzica wioski, który

trzy lata temu zmar³. Cierpi potêpienie skazany na wieczny g³ód.

"¯ar³oczne ptactwo" - duchy ludzi , których przywiód³ do œmierci

swym okrutnym postêpowaniem (bia³e - jeœli byli dobrzy, czarne -

jeœli Ÿli), odbieraj¹ mu ka¿d¹ okruszynê strawy. i krople wody.

Chór Ptaków Nocnych ("Sowy, kruki i puchacze") zapowiadaj¹, i¿

mêka jego bêdzie wieczna. Kruk - zakatowany na œmieræ mê¿czyzna,

który g³oduj¹c siêgn¹³ po pañskie jab³ka, Sowa - nieszczêœliwa

wdowa z maleñkim dzieckiem, któr¹ w mróz najgorszy nakaza³

wyrzuciæ, bo przeszkadza³a mu swym ¿ebraniem w zabawie -

potwierdzaj¹ okrucieñstwo dziedzica. Widmo puentuje: "Bo kto nie

by³ ni razu cz³owiekiem,? Temu cz³owiek nic nie pomo¿e."8. *

file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/23.txt (1 of 93)2009-06-22 11:25:55

file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/23.txt

Guœlarz i Chór odsy³aj¹ ducha. Guœlarz podpala wianek z "cz¹bru

(macierzanki) i œlazy" - zió³ nie przynosz¹cych po¿ytku ani

ludziom ani zwierzêtom. W ten sposób przywo³uje ducha Dziewczyny.

(œpiewa piosenki, styl sentymentalny) Strojna, lekka i bardzo

piêkna pojawia siê w kaplicy. Zosia by³a wieœniaczk¹, która nie

zaznaj¹c mi³oœci, lekcewa¿¹c zaloty ch³opców zmar³a w wieku 19

lat. Nie cierpi m¹k, lecz lekka jak piórko fruwa miotana po

œwiecie nie mog¹c "Ani wzbiæ siê pod niebiosa, / Ani ziemi

dotkn¹æ..". Prosi, by pochwycili j¹ m³odzieñcy i przyci¹gnêli ku

ziemi. Jednak zabiegi s¹ bezowocne, bowiem: "Kto nie dotkn¹³

ziemi ni razu/ Ten nigdy nie mo¿e byæ w niebie". Guœlarz wyznaje,

i¿ zgodnie z wol¹ nieba cierpieæ bêdzie jeszcze 2 lata, po tym

czasie dane jej bêdzie stan¹æ "za niebiesim progiem". (Scena

dodana po napisaniu cz. IV, przez autora nazwana "przejœciem")).

Guœlarz po raz ostatni zaklina dusze rzucaj¹c w k¹t kaplicy

garœæ maku i soczewicy. W tej chwili ku jednej z wieœniaczek "w

¿a³obie" zaczyna iœæ Widmo. Wzrok ma "dziki i zasêpiony", bez

s³owa wpatruje siê w twarz dziewczyny., a "Od piersi a¿ do nóg

siêga" "p¹sowa wstêga"9. Guœlarz wzywa, by Widmo objawi³o czego

mu potrzeba, duch jednak milczy10 i choæ wypowiadane s¹ zaklêcia

- nie odchodzi równie¿. Wreszcie Guœlarz zwraca siê do pasterki,

która zachowuje siê równie dziwnie: zdrêtwia³¹ milczy i uœmiecha

siê. Kiedy , zgodnie z nakazem Guœlarza, wyprowadzano dziewczynê

z kaplicy, ta spogl¹da³a na Widmo pod¹¿aj¹ce krok w krok za ni¹.

Dziady. Czêœæ IV

Historia poœmiertnego losu m³odzieñca z wiersza "Upiór"

Motto: "Podnios³em wszystkie zmursza³e ca³uny le¿¹ce w trumnach;

oddali³em wznios³¹ pociechê rezygnacji, jedynie po to, by sobie

wci¹¿ mówiæ: - Ach, przecie¿ to tak nie by³o! Tysi¹c radoœci

zrzucono na zawsze w do³y grobowe, a ty stoisz tu sam i

przeliczasz je. Nienasycony! nienasycony! Nie otwieraj ca³kowicie

podartej ksiêgi przesz³oœci!... Czy¿ nie doœæ jeszcze jesteœ

smutny?"11 Ksi¹dz (greckokatolicki) wzywa dzieci do modlitwy

zgodnej z "dniem dzisiejszym" - Zaduszkami. Czytanie

odpowiedniego rozdzia³u Ewangelii przerywa pukanie do drzwi.

Wchodzi12 dziwacznie odziany m³odzieniec. Dzieci s¹dz¹, ¿e jest

upiorem. Ten zaœ przedstawia siê jako "Umar³y dla œwiata"

pustelnik. Pytany o imiê przyznaje, ¿e przed 3 laty goœci³ w

tych stronach, teraz zaœ powróci³. Nastêpnie œpiewa ¿a³osn¹ pieœñ

mi³osn¹. Ksi¹dz widz¹c dziwny nastrój przybysza próbuje go

uspokoiæ, przywo³uje dzieci. Jedno z nich beztrosko pyta o strój

przyby³ego ("Z ró¿nych kawa³ków sukmany,/ Na skroniach trawa i

liœcie,/ Wytarte p³ótno, przy piêknej kitajce (tafta)?/ ... na

file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/23.txt (2 of 93)2009-06-22 11:25:55

file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/23.txt

sznurku blacha?/ Ró¿ne paciorki, wst¹¿ek okrajce?" Zdenerwowany

Pustelnik upomina dziecko, przypomina znana sobie niegdyœ

oszala³¹ z mi³oœci kobietê, która wygl¹da³a równie dziwnie jak

on teraz. I on j¹ wyœmiewa³, by doœwiadczywszy nieszczêœcia sam

skazywaæ siê na drwiny. Ksi¹dz próbuje namówiæ go do jad³a,

jednak przybysz wspominaj¹c powieœci Goethego i Roussea chwyta

za nó¿.. Odbiera mu go ksi¹dz. Wreszcie, spogl¹daj¹c na trzy

p³on¹ce œwiece13, rozpoczyna swe wyznanie. * Opowieœæ Gustawa

jest bez³adna, przerywana wybuchami rozpaczy i namiêtnoœci:

m³odzieniec zdolny i wra¿liwy pozna³ dziewczynê. Po³¹czy³o ich

podobieñstwo upodobañ i wzajemne zrozumienie. Ze strony ch³opca

by³a to wielka mi³oœæ, jednak dziewczyna wysz³a za innego

(historia nieszczêœliwego kochanka). Miota nim mi³oœæ i rozpacz;

rozpamiêtuje nieszczêœcie z niezwyk³¹ intensywnoœci¹. * M³odzian

nie rozumie dlaczego to uczyni³a. Oskar¿enia ukochanej o zdradê

miesza ze s³owami czu³ej wyrozumia³oœci. Jego wyznania zawieraj¹

wielki ³adunek moralnego niepokoju. Ma poczucie, ¿e jego

nieszczêœcie nie jest tylko spraw¹ prywatn¹, ¿e poci¹ga za sob¹

zagag³adê wartoœci ogólniejszych. By³ ch³opcem uzdolnionym,

pe³nym zapa³u (deklamuje "Odê do m³odoœci"), a nieszczêœcie

z³ama³o go i zniszczy³o. Ze swoim samotnym cierpieniem znalaz³

siê poza obrêbem spo³ecznoœci. Jest romantycznym indywidualist¹,

który jednak samotnoœæ prze¿ywa bardzo tragicznie i traktuje jako

grzech. * Udrêczony zwraca siê o pomoc do ksiêdza (z powo³ania

i zawodu jest znawc¹ spraw ludzkiego sumienia; by³ nauczycielem

Gustawa i wpoi³ mu wiarê w idea³y). Ich dialog nale¿y do

najdramatyczniejszych w polskiej literaturze dramatycznej. Ksi¹dz

- racjonalista pe³en wiary w rozumny porz¹dek œwiata i

spo³eczeñstwa, potrafi¹cy pogodziæ to przekonanie z zasadami

religii, traktuje go jako szaleñca. Gustaw przebija siê

sztyletem, ale pozostaje ¿ywy. Ksi¹dz ociera siê o sferê

niesamowitoœci i wobec tych zjawisk jest bezsilny. Jego postawa

zostaje skompromitowana. * Gustaw na koniec, niczym duchy z

"Dziadów" cz. II, wyg³asza maksymê: "Bo s³uchajcie i zwa¿cie u

siebie, / ¯e wed³ug bo¿ego rozkazu: / Kto za ¿ycia choæ raz by³

w niebie, / Ten po œmierci nie trafi od razu." i z wybiciem

godziny dwunastej - znika. By³ wiêc upiorem. "Dziady" czêœæ I

Pierwsza czêœæ cyklu nigdy nie ukaza³a siê za ¿ycia autora.

Wydano j¹ po jego œmierci w 1860 r. w Pary¿u (w wydaniu zbiorowym

"Pism" Mickiewicza). Sk³adaj¹ siê na ni¹ luŸne sceny nie daj¹ce

jednoznacznej ca³oœci. Sc.1. Dziewica, przysz³a kochanka, oddaje

siê marzeniom. W przyrodzie obowi¹zuje zasada p³ciowoœci,

rozumianej jako mi³oœæ i harmonia. Zatem i wœród ludzi, je¿eli

file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/23.txt (3 of 93)2009-06-22 11:25:55

file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/23.txt

dwie istoty s¹ sobie przeznaczone, to wed³ug powszechnego prawa

musz¹ siê spotkaæ. Sc.2. Na obrzêd Dziadów idzie pochód ludzi.

Guœlarz, powtarzaj¹c s³owa "Ciemno wszêdzie, g³ucho wszêdzie"

prowadzi gromadê, Chór j¹ powtarza. * M³odzieñcy prosz¹

dziewczynê z "Romantycznoœci" (to¿sam¹ z Karusi¹), by na pró¿no

nie rozpacza³a po zmar³ym kochanku ("Dla niego na mszê daj, m³oda

wdowo, / A dla nas ¿ywych piêkne daj s³owo."), a do Starca - by

nie rozpacza³ po bliskich ("WeŸ trochê szczêœcia od nas

szczêœliwych, / Szukaj umar³ych poœród nas ¿ywych"). * Ponownie

Guœlarz wzywa wszystkich, "kto rozpacz¹, / Kto wspomina i kto

¿yczy", by "ze œwiata mêdrców" przyszli na Dziady. * Dziecko,

które nie pamiêta, zmar³ej przy jego narodzinach, matki prosi

Starca, by powrócili do domu. Lecz ten ¿egnaj¹c z gorycz¹ wnuka

("Bo¿e! (...) Pob³ogos³aw wnukowi - niechaj umrze m³odo!") idzie

na uroczystoœæ. * M³odzieniec Zaklêty snuje dziwna opowieœæ o

rycerzu, który dobrowolnie podda³ siê zaklêciu w kamieñ. * Chór

M³odzie¿y przypomina o prawach rz¹dz¹cych œwiatem; "Zgubionymi"

dlañ s¹ wszyscy, którzy "w m³ode lata": - byli bezczynni, -

izolowali siê od otoczenia, - nie potrafili cieszyæ siê

m³odoœci¹. * Do gromady do³¹cza Strzelec("Pieœñ Strzelca") i

Gustaw - szukaj¹cy mi³oœci ("Ach, gdzie ciê szukaæ? - od ludzi

ucieknê, / Ach, b¹dŸ ty ze mn¹, œwiata siê wyrzeknê!"). *

Myœliwy Czarny (wyobra¿enie z³ego ducha) kpi z wynurzeñ Gustawa.

* Ca³oœæ koñczy dialog Gustawa ze Strzelcem, który zapowiada

wystraszonemu kochankowi: "Wiedz naprzód, i¿ gdzie st¹pisz, jest

wszêdzie nad tob¹ / Pewna istota, która z oczu ciê [nie] traci,

/ I ¿e chce ciebie w ludzkiej nawiedziæ postaci".

"Dziady czêœæ III"

"Dziadów" cz. III, arcydzie³o dramatu narodowego napisa³ Adam

Mickiewicz w ci¹gu wiosny roku 1832 r. w DreŸnie (st¹d okreœlenie

"Dziady drezdeñskie"). Od wydarzeñ wileñskich, bêd¹cych

przedmiotem utworu, up³ynê³o prawie dziewiêæ lat: Mickiewicza i

innych filomatów aresztowano w paŸdzierniku 1823 r., proces trwa³

prawie rok. Nastêpne piêciolecie spêdzi³ poeta na zes³aniu w

Rosji, sk¹d, dziêki staraniom przyjaznych mu Rosjan zdo³a³

wyjechaæ w koñcu 1829 r.. Lata do wybuchu powstania listopadowego

zesz³y mu na podró¿ach po Europie zachodniej, rok 1831 spêdzi³

w Wielkopolsce, sk¹d wróci³ do Drezna.

Œwiat przedstawiony utworu i sposoby jego kreowania

"Dziady czêœæ III" prezentuj¹ dramat romantyczny.

1. Brak jednoœci:

file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/23.txt (4 of 93)2009-06-22 11:25:55

file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/23.txt

* czasu(trwa ponad rok, miêdzy poszczególnymi scenami s¹ ró¿ne,

nieraz kilkumiesiêczne luki czasowe), * miejsca (Wilno: cela

Konrada, cela ksiêdza Piotra, apartamenty Nowosilcowa, cmentarz

pod Wilnem; dworek pod Lwowem; Warszawa; Petersburg), * akcji

(ka¿da scena ma odrêbn¹ tematykê i w³asn¹ dramaturgiê); 2.

Przestrzeñ:

* realistyczna: - wiele autentycznych szczegó³ów, np. w opisie

celi Konrada; * symboliczna:

- cmentarz jako magiczna przestrzeñ obrzêdu,

- cela Konrada jako grób-kolebka;

* pokrewieñstwo ze œredniowiecznym misterium:

- pozioma organizacja: strona lewa to Z³o, strona prawa to

Dobro, - pionowa organizacja: Niebo, Ziemia i Piek³o;

3. Czas:

* historyczny:

- konkretne daty:, np. 1 listopada 1823 r., - autentyczne

wydarzenia w których uczestnicz¹ postacie historyczne; * mitu

religijnego (cykliczny, mierzony œwiêtami):

- cykl od Dziadów do Dziadów,

- Wielkanoc - Widzenie Ksiêdza Piotra,

- Bo¿e Narodzenie - Wielka Improwizacja,

- powtórzenie losów Chrystusa;

* mitu agrarnego:

- cykl wegetacji roœlinnej - bajka ¯egoty,

- zima, obumieranie - niewola,

- wiosna, zapowiedŸ wolnoœci - zmartwychwstanie,

- ziarno - m³odzie¿,

- utajone ¿ycie posianego ziarna przygotowuj¹cego siê do

kie³kowania - wiêzienie 4. Postacie:

* historyczne:

- wystêpuj¹ce pod w³asnymi imionami i nazwiskami (Jan

Sobolewski, Wysocki, Bajkow, Pelikan) - wskazane innym mianem

(Genera³ - Wincenty Krasiñski; Doktor - August B(cu); * fikcyjne:

- kreowane zgodnie z konwencj¹ realistycznej (prawdopodobieñstwo

psychologiczne): satyry (Literaci w "Salonie warszawskim") i

karykatury (Senator) - nacechowane symbolicznie, uwznioœlone

(ksi¹dz Piotr, Ewa); * fantastyczne tworzone w konwencji

œredniowiecznej alegorii (dobre i z³e duchy, widma zmar³ych).

5. Nawi¹zania do Biblii w myœli moralno-religijnej i

filozoficznej, wzorach osobowych, w¹tkach i motywach fabularnych,

symbolice, stylu: symbol krzy¿a (Wasilewski), - zestawienie

Podniesienia w czasie mszy z wyjazdem wiêŸniów na zes³anie

file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/23.txt (5 of 93)2009-06-22 11:25:55

Adam Mickiewicz - Dziady.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: