Tyłomózgowie – móżdżek
Jądra móżdżku
- jądro wierzchu (robak)
- jądro kulkowate i czopowate
(strefa pośrednia)
- jądro zębate (strefa boczna półkuli móżdżku)
Połączenia aferentne i eferentne móżdżku:
KONAR GÓRNY
Aferentne:
- pień mózgu
- rdzeń kręgowy (droga rdzeniowo-móżdżkowa przednia)
Eferentne:
- jadro czerwienne (droga móżdżkowo – czerwienno - rdzeniowa)
- wzgórze (jądro brzuszno-boczne VL i jądro środkowo – pośrodkowe VI)
- twór siatkowaty (droga móżdżkowo – siatkowo - rdzeniowa)
KONAR ŚRODKOWY
- z jąder mostu (droga mostowo-móżdżkowa)
- brak
KONAR DOLNY
- rdzeń kręgowy (droga rdzeniowo-móżdżkowa tylna, klinowo-móżdżkowa)
- rdzeń przedłużony (droga oliwkowo-móżdżkowa i przedsionkowo-móżdżkowa)
Eferentne :
- rdzeń przedłużony (droga móżdżkowo – przedsionkowo)
Warstwy móżdżku!
Pętla pobudzająca i hamująca kory móżdżku
Zaburzenia czynności ruchowych:
n Niedowłady, porażenia (spastyczne i wiotkie - różnice)
n Ataksja
n Ruchy mimowolne
n Bezruch i spowolnienie
Ataksja
Bezład lub niezborność. Upośledzenie dokładnego i sprawnego wykonywania ruchów przy braku niedowładu, ruchów mimowolnych lub apraksji
Rozróżnia się dwa typy ataksji:
• móżdżkowa
• tylnosznurowa (tylnopowrózkowa)
Zespół móżdżkowy
n Uszkodzenia struktur móżdżku
- zaburzenia równowagi (padanie do tyłu lub na bok, chód na szerokiej podstawie)
- ataksja
- drżenie zamiarowe, hipermetria
- adiadochokineza
- oczopląs
- mowa skandowana
- makrografia
- obniżenie napięcia mięśni
Przyczyny: zanik i guzy móżdżku; stwardnienie rozsiane; rzadziej zaburzenia naczyniowe
n Rdzeń kręgowy (medulla spinalis)
ü składa się z 31 odcinków (8 szyjnych, 12 piersiowych, 5 lędźwiowych, 5 krzyżowych i 1 guzicznego)
ü ma kształt wydłużonego walca o dwóch zgrubieniach:
- szyjne (4 dolne odcinki);
- lędźwiowe (5 odcinków lędźwiowych)
ü znajduje się w kanale kręgowym i otoczony jest trzema blaszkami opon (miękkiej, pajęczynówkowej i twardej)
ü każdy segment (odcinek) łączy się z jedną parą nerwów rdzeniowych powstałych z połączenia korzeni grzbietowych z brzusznymi
Nerw rdzeniowy:
ü korzenie brzuszne (przednie) – to aksony α,β i γ motoneuronów
ü korzenie grzbietowe (tylne) – to aksony komórek pseudojedno- wypustkowych
ü gałazka łącząca ze zwojem układu autonomicznego (odcinek piersiowy i lędźwiowy)
Rdzeń kręgowy
n przekrój poprzeczny – sznury przednie, tylne i boczne (zewnętrznie) oraz istota szara (wewnętrznie – litera H)
n warstwy istoty szarej według Rexeda
n przekrój poprzeczny – sznury przednie, tylne i boczne (drogi) oraz istota szara
Drogi wstępujące rdzenia kręgowego
n Drogi długie – przenoszą informację do ośrodkółw nadrdzeniowych
1. drogi dokorowe
- rdzeniowo - wzgórzowa przednia i boczna
- rdzeniowo - opuszkowa (droga sznurów tylnych)
2. drogi domóżdżkowe
- rdzeniowo - móżdżkowa przednia i tylna (brzuszna i grzbietowa)
n Drogi długie własne rdzenia – łącza ośrodki rdzenia (neurony) odległe od siebie, leżące na różnych wysokościach
n Drogi krótkie własne rdzenia – łącza ośrodki rdzenia (neurony) w sąsiedztwie
Czym jest ból?
n Generalnie jest subiektywnym odczuciem, który jest najczęściej wywołane pobudzeniem systemu nocyceptywnego
n Jakkolwiek, ból może pojawić się bez pobudzenia jakiegokolwiek receptora bólowego
n Ponadto pobudzenie nocyceptorów nie zawsze skutkuje odczuwaniem bólu
Zatem ból jest najbardziej kompleksowym z bodźców czuciowych
n Pewne tkanki mają specjalne receptory (nocyceptory), które są aktywowane przez bodźce uszkadzające
n Te receptory działają wtedy gdy na daną tkankę zadziała bodziec, który może tę tkankę zniszczyć
n International Association for the Study of Pain” zdefinowało ból jako:
Nieprzyjemne odczucie i doświadczenie emocjonalne związane z aktualnym bądź potencjalnym zniszczeniem tkanki
Ból zatem jest subiektywnym doświadczeniem tego co boli
Rodzaje bólu:
n receptorowy- pobudzenie nocyceptorów (fizjologiczny, uszkodzeniowy, zapalny)
n neuropatyczyny- uszkodzenie układu nerwowego (obwodowy, ośrodkowy, zaburzenia procesów hamowania bólu)
n Ból somatyczny, intensywny lub ostry - odczucia bólowe trudne do zlokalizowania i stałe. W ich powstaniu bierze udział wiele wiązek nerwowych. Intensywny ból może być dolegliwością ciągłą, pojawiać się z przerwami lub pozostawać utajony. Przyczyną mogą być choroby i różne uszkodzenia. Ból ten ustępuje po pewnym czasie, a przy najwyższym nasileniu mogą mu towarzyszyć inne objawy, np. wzrost ciśnienia tętniczego, przyspieszenie akcji serca, pocenie się.
n Ból przenoszony, czyli trzewny - powstaje w narządach wewnętrznych. Ale może być odczuwalny w innych miejscach, ponieważ jest przenoszony przez gałęzie nerwów i promieniuje w okolice prawdziwego źródła bólu.
n Ból skóry - jest jednym z najczęstszych rodzajów bólu. Występuje po bardzo intensywnym bodźcu, ma bardzo różny charakter. Może być ostry i ściśle zlokalizowany jak ukłucie szpilką, piekący jak po oparzeniu lub nieokreślony i przerywany jak po niektórych urazach.
n Bóle nerwowe - odczuwane są wtedy, gdy zostaje uszkodzony nerw i przekazuje samoistne urazy bólowe do mózgu. Ból nerwowy może być następstwem choroby w obrębie mózgowia, co zdarza się w udarach mózgu. Oprócz bólu pochodzenia wewnętrznego może występować pewien szczególny ból mózgowy, kiedy uszkodzony zostaje mechanizm analizujący dopływające bodźce i mózg zaczyna odczuwać każdy bodziec jako bolesny.
n Bóle psychogenne - są nazywane także bólami fantomowymi. Występują po amputacjach kończyn, odczuwa się je w nieistniejącej części. Są wyjątkowo silne i przykre. Z czasem ustępują i mózg zaczyna prawidłowo lokalizować ból pochodzący z rzeczywistych obszarów ciała.
n Ból przewlekły - zaczyna się jako ostry, po czym nie ustępuje, ale ustala się na pewnym poziomie, przez co traci charakter sygnału alarmowego. Występuje przy wielu chorobach. Jego przewlekłość nie oznacza, że utrzymuje się przez całą dobę. Często zdarza się, że pojawia się nawrotowo w określonej porze dnia.
RECEPTORY CZUCIA BÓLU
włókna typu Aδ:
n cienkie, zmielinizowane
n szybkie (6-30 m/s)
n przewodzą ból fizjologiczny
n niższy próg pobudliwości
n ból ostry, umiejscowiony
n ulokowane głównie w powłokach ciała (skóra, mięśnie, stawy)
n bodźce mechaniczne, termiczne
n np. ukłucie igłą
włókna typu C:
n bezmielinowe
n wolne (0,5-2 m/s)
n reagują też na zimno, ciepło, dotyk
n ból tępy, mniej precyzyjny
n także w narządach wewnątrz ciała (trzewia)
n bodźce mechaniczne, termiczne, chemiczne
n np. ból przy stanach zapalnych
ENDOGENNE OPIOIDY
Stwierdzono wzrost wydzielania endogennych opioidów, takich jak enkefaliny i endorfiny podczas przewodzenia szkodliwych bodźców (np. podczas doznawania bólu porodowego). Stąd przypuszczenie, że modyfikują one transmisję bólu.
Istnieją więc mechanizmy wydatnie zmieniające percepcję bólu oraz wyjaśniające, dlaczego ból niekoniecznie jest odbierany w momencie działania bodźca uszkadzającego, ale pojawia się natychmiast po ustaniu tzw. bodźca nadrzędnego. Nadrzędny bodziec może być czymś całkowicie nie związanym z bólem, jakąś aktywnością lub zainteresowaniem , jak na przykład często dzieje się w sporcie, kiedy najpierw następuje uraz, a dopiero potem jego percepcja.
Akceptacja powyższych zjawisk zaowocowała rozwojem farmakologicznych i niefarmakologicznych metod łagodzenia bólu, począwszy od podawania opioidów do płynu mózgowo-rdzeniowego, gdzie łączą się one bezpośrednio z istotą galaretowatą, skończywszy zaś na technikach „przeciwurazu", które mogą wpływać na mechanizm bramkowania i nasilać naturalną produkcję endorfin w rdzeniu kręgowym.
Głównym zastosowaniem opioidów jest walka z silnym bólem (bóle pooperacyjne, nowotwory, po ekstakcji zębów).
Gdzie jest ból w mózgu?
n Część przednia zakrętu obręczy – odpowiada za fizyczny i emocjonalny ból
n Kora wyspy
Ocena bólu:
n Obserwacja i wywiad
Objawy fizyczne, kwestionariusze anamnestyczne
n Pomiary fizjologiczne
- Aktywność mózgu (EEG, MEG, fMRI)
- Częstość skurczów serca (HR, EKG)
- Napięcie mięśniowe (EMG, MMG, Myoton)
- Temperatura skóry
n Skale bólu
- VAS (Visual analog scale) – wzrokowa skala bólu
- GRS (Graphic rating scale) – graficzna skala bólu
- FRS (Faces rating scale) – „twarzowa” skala bólu
- SDS (Simple decriptive scale) – prosta opisowa skala bólu
Zespół poprzecznego uszkodzenia rdzenia
n Poprzeczne uszkodzenie rdzenia → poniżej ogniska występuje:
- całkowite porażenie kończyn, w pierwszym okresie ma charakter wiotki, odruchy są zniesione, a napięcie mięśni obniżone (brak bodźców z układu siatkowatego zstępującego pobudzającego) → po pewnym czasie porażenie spastyczne
- zniesienie wszystkich rodzajów czucia
- zatrzymanie moczu
Przyczyny: uraz, krwotok, rozmiękanie, guz (rdzeniowy zespół uciskowy), poprzeczne zapalenie rdzenia
Zespół połowiczego uszkodzenia rdzenia (Zespół Browna-Séquarda)
n Jednostronne uszkodzenie rdzenia
→ po stronie ogniska występuje:
- zaburzenie czucia głębokiego (jednostronne uszkodzenie sznurów tylnych)
- niedowład piramidowy (uszkodzenie drogi piramidowej skrzyżowanej)
→ po stronie przeciwnej do ogniska występuje:
- zaburzenie czucia bólu i temperatury (uszkodzenie skrzyżowanej drogi rdzeniowo wzgórzowej bocznej)
Zespół sznurów tylnych
n Uszkodzenie sznurów tylnych
- zaburzenie czucia głębokiego
- ataksja tylnosznurowa
- zniesienie odruchów (przerwanie łuku odruchowego)
Przyczyny: choroby układowe rdzenia (wiąd rdzenia, zwyrodnienie sznurowe, choroba Friedreicha)
Zespół stożka rdzeniowego
n Uszkodzenie stożka rdzeniowego (ośrodki dla mięśni pęcherza moczowego, odbytnicy oraz ośrodki erekcji)
- nietrzymanie lub zatrzymanie moczu i kału
- niemoc płciowa
- znieczulenie w zakresie segmentów S3 – S5 (okolica odbytu i pośladków)
- nie...
fizjo.awf