Bolesław III Krzywousty
Już za życia ojca musiała być rywalizacja o pryncypat.
Niespodziewana śmierć Hermana 4 VI 1002 wprowadzał ostateczny podział całego państwa na 2 braci.
Testament gwarantować miał równowagę sił.
Układ gnieźnieński z 1-V-1097 zwraca Zbigniewowi wolność (więziony przez Sieciecha). Następuje podział państwa między synów.
Krzywousty 1085-1138 – Śląsk, Wrocław, Kraków, Sandomierz, ziemia lubuska, zach Wielkopolska – po śm - Sieradz
Zbigniew po 1070-po 1114 – Wielkopolska, Kujawy, Łęczycę, Sieradz, później Mazowsze - po śm – Kujawy, Łęczyca
Herman zostawił sobie Mazowsze, Kujawy
Książęta mieli większą samodzielność. Każdy posiadał własne wojsko dzielnicowe, niezależne od sił państwa.
2 koncepcje:
1. przyznaje równe udziały braciom i władzy suwerennej, wyklucza tym samym istnienie senioratu
2. Zbigniew wywyższony zostaje princepsem, dowództwo nad wojskiem zwierzchnim własnym i ojcowskim – nie ma oparcia w źródłach, opiera się tylko na założeniu. Gall milczy.
Podział Polski z 1099 przeprowadzony na zasadzie równości bez wyznaczenia princepsa.
Zatargi z bratem trwały 9 lat.
- Sojusze Bolesława z księciem kijowskim i wołyńskim, a całe siły przeciwko Czechom. Do 1105 walczył z Węgrami Kolomanem, potem sojusz. Poparcie Paschalisa II uzyskał poparcie bp krakowskiego Baldwina. 1.po stronie Bolesława wielkopolski ród Adwańców (Michał palatynem, Skarbimir, inny Michał kanclerzem)
- Sojusze Zbigniewa z Pomorzanami i z Czechami stała się dla Krzywoustego świadomą walką o jedynowładztwo. 2.po stronie Zbigniewa, arcbp gnieźnieński Marcin.
- konflikt po śmierci Hermana o jego grody prawdopodobnie w dzielnicy Bolesława. Głównie spór o Pomorze, Zbigniew był przeciwnikiem walki z nimi.
Równy układ sił wewn i niepewność sojuszników zewnętrznych – tylko talent militarny mógł przechylić szalę.
- 1105 układ o pomocy przeciw wspólnym wrogom (nie wrogom młodszego brata, wybieg Zbigniewa).
- pierwsze starcie militarne w 1106, wcześniej tylko wypady łupieżcze. Zbigniew w 1106 Z zajmuje Koźle.
- Zbigniew pierwszy był inicjatorem walk (Kosmas) i pierwszy posłużył się najeźdźcami z zewn.
Bolesław toczył wojne na 2 fronty i to było przyczyna jego niepowodzeń z Pomorzanami i Czechami.
5 krotne wyprawy na Pomorze zakończyły się wypędzeniem księcia Świętobora.
Alternatywa dla Zbigniewa:
1. przyjęcie godności seniora i przyjęcie uprawnień i obowiązków (kierowanie polityką zagr, zwierzchnictwo nad księciem dzielnicowym, obsada biskupstw, urzędów, itp.).
2. albo zachowanie status quo ante dające mu wolną rękę w polityce pom i czes.
Bolesław godność seniora traktował jako formalność, a spodziewał się zawieszenia działań ze strony Czech i koncentrację swych sił na Pomorzu. Chciał uśpić czujność brata, ale ten przewidział - odmawia.
Zawarty pokój z Borzywojem czeskim oraz posiłki z Rusi i Węgier od Kolomana.
Zwrot – odjął bratu pomoc czeską i sam się wzmocnił. Dodatkowo przejmuje listy do sprzymierzonych zapewnia mu propagandę.
Chcąc zaskoczyć Zbigniewa pierwszy rusza, nie na Wielkopolskę czy Gniezna, ale na Mazowsze. Zaskoczony udaje się do Kijowa. Tymczasem zajmuje Bolesław Kalisz, Spicymierz, Gniezno, jednak
- do dalszej wojny nie doszło. Interwencja Baldwina.
- 1107 układ - Zbigniew uznał się za lennika brata - pozostaje mu tylko Mazowsze – geograficznie odcinając go od sprzymierzeńców. Cała Polska oprócz Mazowsza została połączona.
Na tron czeski pupil Bolesława Świętopełk. Zyskuje dalszych stronników kiedyś należących do obozu Zbigniewa, arcbp Marcin, komesa Magnusa.
Pod pretekstem niedostarczenia posiłków w wyprawie przeciw Pomorzanom Bolesław występuje przeciw bratu 1107/1108. Prawdopodobnie siła i zaskoczenie było totalne, gdyż nie dochodzi do bezpośredniego starcia.
- Zbigniew zostaje wypędzony. Ucieka najpierw na Pomorze, Czechy do Niemiec.
- 1109 udział w wyprawie Henryka V do Polski
Z zapasów tych Polska wychodzi silnie osłabiona.
- W 1112 przywołał Zbigniewa i wyznaczył uposażenie kilka grodów w Sieradzkim w formie nadania lennego. Prwdp pod naciskiem arcbp Marcina.
Podobna sprawa z Węgierskim Kolomanem i młodszy brat Almus w 1113.
- Kolejne knowania prowadzą do oślepienia, dlatego że wcześniejsze środki, wygnanie i uwięzienie nie dały rezultatów.
1. bunt Zbigniewa 1093 stłumiony latem 1094 w wyniku klęski pod Kruszwicą. Poddał się ojcu Wł Hermanowi, który oddał go pod straż pallatyna Sieciecha, przeciw któremu był skierowany bunt.
W czasie konsekracji kościoła gnieźnieńskiego za wstawiennictwem biskupów i urzędników świeckich przywrócił do straconych łask – a więc uznawał synowe prawa. 1 V 1099 r. Cud św Wojciecha Znaki na niebie – były zorzą polarną. Odstraszyły Pomorzan od zajęcia jakiegoś grodu. Długoszowa relacja na 1 V 1097 katedry wypadałaby w piątek. Właściwą datą byłaby 1 V 1099 w niedzielę było widoczne w płn-wsch terenach naturalne halo lub zorza polarna.
Przekaz Długosza mówi, że w niedzielę 1 V 1097 roku. Pomorzanie usiłowali podczas święta zająć Santok. Ostatecznie datę konsekracji katedry i wydzielenia granic Zb i Bol do 1099.
2. Wł Herman wyprawia synów zaraz na Pomorze z wyprawą odwetową. Zawrócili z wyprawy. Gall nie napisał tego nie chcąc obciążać winą swego bohatera. Ojciec uznał to za bunt. Synowie dysponowali wojskiem, które skłonne było poprzeć ich żądania.
Klęska Światopołka w bitwie z Rostisławiczami i nieuregulowane sprawy z Brzetysławem tworzyło zagrożenie z zewn dla Polski, dlatego decyduje się na szybkie wydzielenie dzielnic.
Zawrócili z wyprawy na Pomorze Władysławowiców na wieść o klęsce ruskiej Kolomana, albo na wieść o klęsce Światopołka, zaś Herman zdecydował się na wydzielenie dzielnic po klęsce Węgrów pod Przemyślem.
Gall wykręcił się od przedstawienia dzielnic, stwierdzając, że Herman zostawił sobie tylko główne stolice. Zamiast tego podał podział po jego śmierci.
1podziale Zbigniew otrzymał Wielkopolskę, Bolesław Śląsk.
2 podział Krzywousty otrzymał Wrocław, Kraków i Sandomierz, Zbigniew obok wcześniejszych otrzymał Mazowsze, grody środkowopolskie, Kujawy z Kruszwicą i Inowrocławiem.
Władza synów była ograniczona przez zatrzymanie głównych grodów z namiestnikami prowincji pod bezpośrednią kontrolą ojca oraz przez kompetencje palatyna Sieciecha.
Synowie mogli korzystać tylko z dochodów książęcych i pełnić rolę dowódców swych dzielnic.
Władza 13 letniego Bolesława dodatkowo ograniczona przez Sieciechowego stronnika Wojsława.
Sytuacja polityczna Polski pod koniec życia Władysława Hermana, a jej sąsiedzi. Studia Bałtyckie. Historia, t. 3, Koszalin 1998
Konsekracja katedry w Gnieźnie 1V 1099 nie 1097.
Herman zm 4 VI 1102
Bolesław – Wrocław, Kraków, Sandomierz - Śląsk
Zbigniew – (oprócz dzielnicy już pozyskanej?) Mazowsze - Wielkopolska
Labuda G., Włądysław i Zbigniew. U genezy podziałów dzielnicowych w Polsce w drugiej połowie XI wieku, [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej. Zbiór studiów, red S. K. Kuczyński, t.6,
Insygnia monarsze były w dzielnicy młodszego brata.
W 1093 zamach stanu – spowodował całą serię podziałów kraju.
Monarcha i centralny zarząd (w tym wypadku wojewoda Sieciech) dążyły do utrzymania jedności państwa.
Opozycja możnowładcza i wysoka hierarchia kościelna skłaniała się do rozkładu.
Wojewoda Skarbimir zajął te same miejsce co wcześniej Sieciech przy Władysławie – majordomus.
Pod naciskiem możnowładczym podział:
Panował pogląd, ze Judyta Maria z Sieciechem dybią na życie następców tronu.
Na wiecu ustalono ruszenie na Mazowsze w celu usunięcia z urzędu Sieciecha.
Istotą podziału była zasada równości.
Zbigniew (po 1070 - po 1114), syn Władysława I Hermana, brat przyrodni Bolesława III Krzywoustego, książę polski 1102-1107. Początkowo przeznaczony na następcę tronu, w kilka lat po narodzinach Bolesława, za sprawą wojewody Sieciecha, wysłany do klasztoru w Quedlinburgu.
1093 powrócił za namową rycerstwa buntującego się przeciw Władysławowi I Hermanowi i rządom Sieciecha. Po krótkich walkach otrzymał we władanie Śląsk. Wkrótce wypędzony ze swej dzielnicy przez Sieciecha, ostatecznie pokonany w bitwie nad jeziorem Gopło w Wielkopolsce i uwięziony w jednym z grodów wojewody.
Uwolniony 1097 dzięki wstawiennictwu możnowładztwa, otrzymał we władanie Wielkopolskę i Kujawy oraz uznany został przez ojca za następcę tronu. Jego bratu Bolesławowi przypadł Śląsk i Małopolska. Władysław I Herman zatrzymał dla siebie Mazowsze. Wojewoda Sieciech, przeciwny temu podziałowi, został pokonany przez obu braci i wygnany z kraju.
Po śmierci Władysława I Hermana (1102) Zbigniew objął Mazowsze. Na skutek różnic w polityce wobec Czech i Pomorza, podjął wojnę z bratem Bolesławem. 1106 zaatakowany i pokonany przez Bolesława, wspomaganego przez posiłki wojsk ruskich i węgierskich, otrzymał w lenno Mazowsze.
1107 ponownie zaatakowany i pokonany, opuścił swoje ziemie i udał się po pomoc na dwór czeski i niemiecki. 1109 wyprawa interwencyjna cesarza niemieckiego Henryka V i Świętopełka czeskiego zakończyła się zwycięstwem Bolesława. Przebywający na dworze cesarskim Zbigniew otrzymał od Bolesława propozycję powrotu do Polski i objęcia we władanie kilku grodów. Po powrocie 1112, został uwięziony i oślepiony.
Bolesław III Krzywousty (1085-1138), syn Władysława I Hermana i jego drugiej żony, księżniczki czeskiej Judyty. Dwukrotnie żonaty: z księżniczką ruską Zbysławą, po jej śmierci z Salomeą, córką hrabiego Bergu.
Po śmierci ojca (1102) bracia podzielili państwo między siebie. Każdy z książąt rywalizując o przewagę w kraju, starał się pozyskać poparcie któregoś z sąsiadów. W 1106 Bolesław Krzywousty pozbawił Zbigniewa Wielkopolski i Mazowsza, zmuszając go do opuszczenia kraju. Interwencyjna wyprawa cesarza Henryka V (sojusznika Zbigniewa) zakończyła się (1109) klęską wojsk cesarskich pod Głogowem i na Psim Polu.
W 1122 uzyskał zwierzchnictwo nad Pomorzem Szczecińskim, a w 1123 zdobył Pomorze Gdańskie. Bunt wojewody Skarbimira w 1117 i niepomyślna wojna z Węgrami w 1132 nie pozwoliły mu koronować się na króla. W 1135 został zmuszony złożyć cesarzowi Lotarowi hołd i trybut z Rugii i Pomorza Zachodniego.
W 1138 testamentem podzielił Polskę między trzech pełnoletnich synów, usiłując zapobiec przyszłym wojnom domowym. Najstarszy syn Władysław otrzymał tytuł seniora, dzielnicę senioralną z Krakowem i Śląsk jako dzielnicę dziedziczną, Bolesławowi Kędzierzawemu przypadło Mazowsze, a władzę w Wielkopolsce objął Mieszko. Wdowa Salomea z małoletnimi synami Henrykiem i Kazimierzem otrzymała ziemię sieradzko-łęczycką. Podział ten zapoczątkował okres rozbicia dzielnicowego.
agnieszkaj91