Ratownik Medyczny.pdf

f\, ]!Jpl WYDAWNICTWO

IT/Jlii MEDYCZNE

Spis treści

1. Założenia organizacyjne systemu zintegrowanego ratownictwa medycznego

Juliusz Jakubaszko

2. Psychologia w pracy ratownika medycznego

Andrzej Kokoszka

3. Ocena stanu fizycznego osoby poszkodowanej

Marek Sehn

4. Ewakuacja pacjenta

Lilianna Styka, Jacek Piechocki

5. Drogi oddechowe - przywracanie i utrzymywanie drożności, sztuczne oddychanie

Fryderyk Lubaś, Juliusz Jakubaszko

6. Układ krążenia

Lilianna Styka, Joanna Zybura

7. Resuscytacja dorosłych i dzieci - algorytmy postępowania

Juliusz Jakubaszko, Lilianna Styka

8. Krwawienie i krwotok. Rany tkanek miękkich

Jakub Cieszyński

9. Urazy układu ruchu

Jakub Cieszyński

10. Nagłe zagrożenia ze strony układu nerwowego

Jacek Smereka, Igor Chęciński

11. Wybrane nagłe zagrożenia środowiskowe

Jacek Smereka, Juliusz Jakubaszko

12. Ostre zatrucia

Juliusz Jakubaszko, Kinga Niewińska

13. Poród i poronienie

Jerzy Florjański

14. Stany zagrożenia życia u dzieci

105

Andrzej Boznański

15. Postępowanie w nagłych zaburzeniach psychicznych

111

Andrzej Kokoszka

16. Etapy i bezpieczeństwo akcji ratunkowej

115

Lilianna Styka, Jacek Piechocki

17. Zagrożenia biologiczne

131

Ewa Mróz, Ewa Dworniczek

Appendix

141

I Zakresy działań ratunkowych w nagłym zagrożeniu zdrowia lub życia

141

II Wybrane leki stosowane w stanach nagłego zagrożenia zdrowia lub życia

142

III Wykaz produktów leczniczych, w które powinny być wyposażone ambulanse ratunkowe

144

IV Program ramowy studiów licencjackich na akademiach medycznych. Specjalność zawodowa: ratownictwo medyczne ....

145

V Ustawa z dnia 25 lipca 2001 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (DzU z dn. 9.10.2001 r. - wybrane artykuły) ....

148

VI Ustawa z dnia 6 grudnia 2002 r. o świadczeniu usług ratownictwa medycznego (DzU z dn. 31.12.2002 r.)

151

Indeks

153

' __^ 3

1. Założenia organizacyjne systemu

zintegrowanego ratownictwa medycznego

[Juliusz Jakubaszko

Czułym wykładnikiem stanu organizacyjnego i skuteczno-

ści struktur ochrony zdrowia nowoczesnego państwa jest

sprawność systemu przedszpitalnego ratownictwa medycz-

nego oraz szpitalnej bazy medycyny ratunkowej, czyli szpi-

talnych oddziałów ratunkowych. Instytucje te, połączone

funkcjonalnie systemem łączności ratunkowej i rucho-

mych jednostek specjalistycznego ratownictwa medyczne-

go, ukierunkowane są na ratowanie zdrowia i życia ludz-

kiego w stanie nagłego zagrożenia, niezależnie od czasu,

miejsca i możliwości płatniczych pacjenta.

( Od sprawności i jakości tych struktur oraz od kwalifika-

Powszechnie wzrasta zrozumienie problemu nagłego za-

grożenia życia jako „choroby XXI wieku". Przybywa mate-

riału statystycznego, opracowań naukowych, analizy do-

świadczeń, studiów z zakresu patofizjologii, epidemiologii

i leczenia stanów nagłego zagrożenia życia. Kształtuje się

nowa dyscyplina medyczna zwana medycyną ratunkową

(emergency medicine). W jej ramach opracowano wiele defini-

cji i zaleceń o uniwersalnym zastosowaniu praktycznym.

Jedną z nich jest ocena przebiegu śmierci w wyniku ura-

zu wielonarządowego. Może ona nastąpić w trzech przedzia-

łach czasowych, jako tzw.:

• śmierć natychmiastowa - w ciągu kilku minut od zaist-

nienia urazu (50% zgonów);

• śmierć wczesna - w ciągu 2-3 godzin po urazie (30%

zgonów);

• śmierć późna - w kilka dni lub tygodni po urazie -jako

wynik rozwijających się stanów septycznych i niewydol-

ności wielonarządowych. Obejmuje ok. 20% wszystkich

zgonów okołourazowych.

Śmierć natychmiastowa pozostaje najczęściej poza moż-

liwością interwencji medycznej.

Śmierć wczesna to czas tzw. złotej godziny, obszar, na

który świadomie i celowo wkracza medycyna ratunkowa.

Śmierć późna jest obszarem ingerencji intensywnej te-

rapii z jej wielokierunkowymi, coraz doskonalszymi możli-

wościami leczniczymi.

cji pracujących w nich osób zależy czyjaś szansa na prze-

• trwanie nagłego zagrożenia, zmniejszenie rozmiaru cier-

: pienia i bólu, uniknięcie rozległego kalectwa czy trwałego

I uszczerbku zdrowia. Bardzo trafne jest określenie systemu

* ratownictwa medycznego mianem sieci bezpieczeństwa

i zdrowotnego i bezpieczeństwa publicznego współczesne-

| go społeczeństwa.

j Tworzenie zintegrowanego systemu ratownictwa me-

i dycznego to proces długotrwały i trudny. Wymaga doświad-

f czenia i współpracy wielu medycznych środowisk zawo-

< dowych, administracyjnych i politycznych. W wielu rozwi-

niętych krajach, jak Stany Zjednoczone, Wielka Brytania,

Belgia, proces ten rozpoczął się bardzo dawno i kształtował

przez ponad trzydzieści lat.

Doświadczenia tych krajów dopiero ostatnio zaczęły do-

cierać do Polski i wywierać wpływ na transformacje naszego

systemu ochrony zdrowia. Pozwala to nam na czerpanie

z międzynarodowych doświadczeń i uniknięcie wielu niepo-

trzebnych błędów.

Jednym z głównych powodów podjęcia w naszym kraju

programów tworzenia nowoczesnych struktur zintegrowa-

nego ratownictwa medycznego jest zbyt duża umieralność

z powodu nagłych zagrożeń zdrowotnych, takich jak urazy

wielomiejscowe, ostre zagrożenia krążeniowe i oddechowe,

[ udary mózgu itp. Umieralność ta przekracza u nas ponad

trzykrotnie dopuszczalne granice, przyjęte w standardach

międzynarodowych.

Jaskrawym przykładem są zgony powodowane urazami

okołokomunikacyjnymi, pociągające ponad 7000 ofiar rocz-

nie. Urazy są główną przyczyną zgonów osób do 40. r.ż.,

u których przekraczają sumarycznie zgony z przyczyn krą-

żeniowych i nowotworowych. Szczególnie drastycznie pro-

porcje te przedstawiają się w grupach wiekowych dzieci

i młodzieży.

Te zastraszające dane stawiają gwałtownie nowe zadania

nie tylko przed służbą zdrowia, ale także przed instytucjami

i politykami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo powie-

rzonych im społeczności.

100

20-

prawdopodobieństwo

przeżycia (w %)

IIP

(

)

czas [min]

Schemat „złotej godziny"

Czynniki patogenne śmierci wczesnej to najczęściej bez-

pośredni uraz mózgu lub rdzenia kręgowego (50%), nagłe

i głębokie wykrwawienie (30-40%) oraz ostre niedodenie-

1. Założenia organizacyjne systemu zintegrowanego ratownictwa medycznego

Jednostką odniesienia dla rejonowych oddziałów ratun-

kowych jest regionalne centrum ratunkowe. Oparte jest ono

najczęściej na pełnoprofilowym szpitalu regionalnym lub

uniwersyteckim. Dysponuje dzięki temu najbardziej wyspe-

cjalizowanym personelem i zapleczem medycznym w za-

kresie torakochirurgii, neurochirurgii, ortopedii urazowej,

ostrej chirurgii brzusznej, wieloprofilowej intensywnej tera-

pii dorosłych, dziecięcej, kardiologicznej, ostrej dializotera-

pii, oddziałami oparzeń, toksykologii, pełnym zapleczem

diagnostycznym, pracowniami obrazowania i radiologii.

Jedna jednostka tej skali powinna przypadać na ok. 1,5-2

min mieszkańców.

W myśl prognoz i zaleceń WHO tworzenie rejonowych

i regionalnych centrów ratunkowych (acute hospitat) bę-

dzie w XXI w. priorytetowym kierunkiem rozwoju służb

medycznych o zasięgach regionalnych i krajowych. Szpita-

le te powinny być wyposażone w wysokiej jakości zaplecze

diagnostyczno-operacyjne kosztem zmniejszenia liczby

łóżek. Konstrukcja instalacyjno-budowlana tych szpitali

winna zezwalać na pełną elastyczność zmian przystosowaw-

czych do przyszłych technologii.

Regionalne centra ratunkowe stanowią również za-

plecze medyczno-ratunkowe w sytuacji katastrofy i wypad-

ków masowych. Są bazą dydaktyczną dla nauczania me-

dycyny ratunkowej oraz bazą naukową dla rozwoju tej

i wielu innych dyscyplin medycznych. Centra te monitoru-

ją i nadzorują funkcjonowanie zintegrowanego ratownic-

twa medycznego i są instytucjami odniesienia dla całego

systemu. Swoistym „układem nerwowym" systemu ratownic-

twa medycznego jest jego sieć łączności ratunkowej.

Składają się na nią:

• centra powiadamiania ratunkowego (CPR), które inte-

grują w sobie poszczególne służby ratunkowe,

• dyspozytornie zespołów wyjazdowych,

• dyspozytornie szpitalnych oddziałów ratunkowych,

• łączność poszczególnych jednostek wyjazdowych.

Dostępność i jakość sieci łączności decyduje o sprawno-

ści i skuteczności całego systemu ratownictwa.

Struktura, funkcjonowanie, finansowanie i nadzór nad

systemem ratownictwa medycznego oparte są w rozwiniętych

społeczeństwach na przypisanym mu systemie prawnym.

Najważniejszymi aktami prawnymi z tego zakresu są

w Polsce:

1. Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym z 25 lip-

ca 2001 roku.

2. Ustawa o Świadczeniu Usług Ratownictwa Medycznego

z 6 grudnia 2002 roku.

Ustanawiają one m.in. tak istotne zagadnienia, jak: zasa-

dy organizacji i funkcjonowania systemu ratownictwa me-

dycznego, jego finansowanie, zadania poszczególnych jed-

nostek organizacyjnych oraz zadania organów nadzorują-

cych system.

Wybrane zapisy tych ustaw zawarte są w rozdz. 16 oraz

w Appendix na końcu książki.

Szpitalny Oddział Ratunkowy

Segregacja

Resuscytacja

. Wstrząs

.. Obserwacja

- natychmias-

towa terapia

Pomoc

ambulatoryjna

Uraz

Diagn Dstyka

Inne oddziały szpitalne

Schemat struktury oddziału ratunkowego

wych poprzez centrum powiadamiania ratunkowego,

z ich macierzystym terytorialnie centrum szpitalnym.

Jest to integracja administracyjna, personalna, materia-

łowa i czynnościowa.

4. Wysoki standard i poziom organizacyjny kluczowego

elementu systemu, którym jest szpitalny oddział ratun-

kowy.

Szpitalne oddziały ratunkowe stanowią wydzielone ko-

mórki organizacyjne szpitali wieloprofilowych. Ich perso-

nel może być również personelem zespołów wyjazdowych.

Obszary procedur medycznych funkcjonują tu jako miejs-

ca prowadzenia resuscytacji zaawansowanych, terapii na-

tychmiastowych, drobnych zabiegów, obserwacji specjalis-

tycznych, wzmożonego nadzoru, porad, konsultacji, opieki

psychologicznej itd. Według norm zachodnioeuropejskich

jeden taki oddział szpitalny powinien przypadać na ok.

150-200 tys. populacji i zabezpieczać rejon o promieniu do

ok. 10-15 km. Do zadań oddziału należą m.in.:

• przyjęcie hasła „na ratunek",

• podjęcie działań przedszpitalnych,

• transport ciężko chorego „do siebie",

• podtrzymanie funkcji życiowych,

• szybka diagnostyka podstawowa,

• natychmiastowa terapia nagłych zagrożeń,

• podjęcie przez specjalistyczny zespół decyzji o dalszej,

docelowej strategii leczenia.

Doświadczenia wielu ośrodków dowodzą, że ok. l / 5 pa-

cjentów takiego oddziału wymaga natychmiastowej inter-

wencji chirurgicznej, l / 5 kwalifikowana jest wstępnie do

długotrwałej intensywnej terapii, l / 5 wymaga natychmiasto-

wej terapii w oddziale, a pozostali pacjenci tworzą grupę

o lżejszym przebiegu choroby.

2. Psychologia w pracy ratownika medycznego

Andrzej Kokoszka

,•'•-.

Praca wszystkich osób niosących pomoc ofiarom katastrof

jest nieuchronnie związana z narażaniem się na stresujące

przeżycia. W celu zminimalizowania ich negatywnych na-

stępstw ratownicy powinni posiadać pewną wiedzę na temat

stresu i sposobów radzenia sobie z nim.

strach, poczucie beznadziejności lub przerażenia, ewen-

tualnie obserwowanie takiej sytuacji;

objawy dysocjacyjne, takie jak poczucie sparaliżowania,

emocjonalnego zobojętnienia, oszołomienie — zaburze-

nia orientacji w otoczeniu, wrażenie zmiany otoczenia,

wrażenie zmiany własnej osoby, zaburzenia pamięci;

powracające uporczywe wspomnienia bolesnego wy-

darzenia;

unikanie wszystkiego, co przypomina bolesne wyda-

rzenie;

nasilone objawy lęku i pobudzenia;

Naturalne reakcje na zagrożenie

życia własnego i innych osób

•

Stres wywołuje objawy emocjonalne i somatyczne. W odpo-

wiedzi na stres organizm uaktywnia także reakcje psycholo-

giczne, które mają na celu znalezienie wyjścia z trudnej sy-

tuacji lub przystosowanie się do jej konsekwencji. Reakcje

psychologiczne prowadzą do ustąpienia objawów emocjo-

nalnych i somatycznych.

znaczne zakłócenia sprawności działania.

Ogólne mechanizmy reakcji na stres

W praktyce często spotyka się stany pośrednie pomiędzy na-

turalną a ostrą reakcją na stres. W rozmaitych reakcjach na

stres można jednak wyróżnić pewne ogólne prawidłowości.

Główne objawy to:

• lęk - w przypadku, gdy stres wywołuje sytuacja budząca

zagrożenie;

• depresyjny nastrój - w sytuacji utraty kogoś lub czegoś

cennego, również utraty szans, nadziei, przekonań lub

wyobrażeń.

Często obserwuje się objawy mieszane, lękowo-depresyj-

ne, np. w obliczu wypadku samochodowego, który był zara-

zem sytuacją zagrożenia życia, jak i utraty sprawności włas-

nego ciała w wyniku odniesionych ran.

Reakcje na stres

• Emocjonalne: lęk, niepokój, napięcie psychiczne, zde-

nerwowanie, zmartwienie.

• Somatyczne: przyspieszona czynność serca, wzrost na-

pięcia mięśni, suchość w ustach.

•

Psychologiczne: rozwiązywanie problemu, poszukiwanie

przydatnych informacji lub pomocy w rozwiązaniu pro-

blemu. W przypadku nadmiernie nasilonych reakcji emo-

cjonalnych i cielesnych dążenie do uspokojenia się w ce-

lu zwiększenia sprawności w rozwiązywaniu problemu.

Ostra reakcja na stres

Typowy przebieg reakcji na stres obejmuje mechanizm

radzenia sobie w postaci unikania rozmów z osobami i kon-

taktu z rzeczami, które kojarzą się ze stresem. Najczęstszym

nieświadomym mechanizmem obronnymjest zaprzeczenie,

wyrażające się takim sposobem odczuwania, jak gdyby nic

strasznego się nie wydarzyło, oraz trudnościami w przypo-

mnieniu sobie szczegółów bolesnego wydarzenia. Zaprze-

czenie prowadzi do złagodzenia lęku oraz stopniowego

ustępowania opisanych reakcji dzięki procesowi „przepra-

cowania", zaadaptowania się do konsekwencji urazowego

doświadczenia, choć nadal można obserwować niepamięć

niektórych jego szczegółów. Niekiedy jednak stres jest łago-

dzony za pomocą niewłaściwych metod, które w rzeczywisto-

ści opóźniają jego „przepracowanie" i przedłużają okres re-

akcji. Przykładami takich metod są:

• nadużywanie alkoholu lub leków; \ •

• nieświadome stosowanie niedojrzałych mechanizmów

obronnych, takich jak projekcja (mimowolne przeno-

szenie własnej złości na inną osobę, która w odczuciu

stosującej ten mechanizm jednostki uznawana jest za

Bardziej nasilona reakcja na stres wywołuje znaczny spadek

sprawności działania i określana jest mianem ostrej reakcji

na stres. Objawy mają zwykle mieszany i zmienny charakter.

Najpierw występuje wstępny stan „oszołomienia", który ozna-

cza zawężenie pola świadomości i uwagi, niezdolność do ro-

zumienia odbieranych bodźców i dezorientację. Po nim

może następować albo wycofanie z sytuacji (nawet w posta-

ci osłupienia), albo pobudzenie i nadmierna aktywność

(włącznie z reakcją ucieczki). Zwykle występują też objawy

wegetatywne towarzyszące lękowi (przyspieszona akcja ser-

ca, pocenie się, czerwienienie). Wspomniane objawy poja-

wiają się zazwyczaj w kilka minut po zadziałaniu stresujących

bodźców lub wydarzeń i znikają po krótkim czasie (od kilku

godzin do dwóch, trzech dni). Mogą wystąpić zaburzenia

pamięci obejmujące okres reakcji na stres.

v ^ -••• .

Kryteria rozpoznawania ostrej reakcji na stres

• przeżycie sytuacji związanej z ryzykiem utraty życia lub

poważnego zagrożenia zdrowia, wywołującej intensywny

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: