Walter Scott - Kenilworth.pdf - Walter Scott - LadyHenrietta

Walter Scott

KENILWORTH

CZĘŚĆ I Tajemnica opactwa

ROZDZIAŁ I

Jestem sobie karczmarzem i znam moje prawo.

Z interesu nawykłem charaktery badać;

Goście muszą się trudnić mej roli uprawą,

Rześka młodzież zasiewać i w stogi układać;

Inaczej ani myśleć o plonnym omłocie.

Nowa karczma

Osiemnastego roku panowania królowej Elżbiety wieś Cumnor, o trzy mile odległa od

Oksfordu, chlubiła się wyborną gospodą starej daty, jakich teraz nie bywa, a którą zarządzał,

a raczej rządził niejaki Gosling, człowiek lat przeszło pięćdziesięciu, zażywny i miłej

powierzchowności. W rządach prędki, z gości nie zdzierał ostatniej skóry, miał dobrą piwnicę

a w niej mocne trunki, miał też dowcip na zawołanie i piękną córkę. Od czasów starego

Henryka Baille z Southwark żaden karczmarz nie mógł zrównać się z Gilesem Gosling co do

daru podobania się gościom wszelkiego stanu, płci i wieku. Zyskał stąd tak wielki rozgłos, że

kto był w Cumnor, a nie wysuszył kufla pod „Czarnym Niedźwiedziem", dowodził tym

samym, że mu całkiem obojętna jest sława wędrowca i że jest podobny do wieśniaka, który

będąc w Londynie nie widział królowej. Mieszkańcy Cumnoru pysznili się swoim

karczmarzem, a karczmarz pysznił się swym domem, trunkami, córką i sobą samym.

Pewnego wieczoru na dziedzińcu gospody, w której ten mąż znamienity najwyższe

sprawował rządy, zatrzymał się podróżny i powierzył parobkowi stajennemu konia, który, jak

się zdawało, przejechał szmat drogi. Przybysz przemówił słów kilka, co dało powód do

następującej rozmowy między czeladzią spod „Czarnego Niedźwiedzia".

— Hej, Johnie Podczaszy! Chodź no tu!

— Zaraz, zaraz, Willu Masztalerzu — odpowiedział zarządzający antałami, w rozpiętej

kurtce, płóciennych spodniach, zielonym fartuchu, stojąc w pół otwartych drzwiach piwnicy.

— Jest tu jegomość, który chce wiedzieć, czy masz dobre piwo ? — kończył parobek.

— Miałbym ja się z pyszna — rzekł piwniczy — kiedy tylko cztery mile stąd do Oksfordu;

gdyby moje piwo nie udowodniło dobroci swej w głowach studentów, to by oni mi jego

niesmak udowodnili na łbie tą kwartą cynową.

— Czy to nazywasz logiką oksfordzką?—odezwał się podróżny, który zsiadłszy z konia

zmierzał ku drzwiom zajazdu, gdzie uprzejmie i zacnie przyjmował go sam Giles Gosling.

— Mówicie podobno o logice, panie gościu—rzekł gospodarz—kiedy chcecie, podam wam

najlepszy jej przykład:

Gdy, chłopcze, dasz, koniowi obroku i wody,

Postaw zaraz przed jeźdźcem wino dla ochłody.

— Amen, z duszy i serca na to przystaję, mój miły gospodarzu—odpowiedział nieznajomy.—

Każ dać kwartę wina kanaryjskiego, tylko najlepszego i pomóż mi ją wypróżnić.

— Musisz być waszeć jeszcze początkującym, kiedy do takiej fraszki wzywasz pomocy

gospodarza; gdyby to był garniec, nie mówię, mógłbyś waść zażądać sąsiedzkiej pomocy

mojej ręki i jeszcze nazwać się dobrym kompanem. Ale kwarta! .

— Nie bójcie się, mój panie, potrafię ja się znaleźć, jak przystoi na człowieka będącego o

cztery mile od Oksfordu; nie przychodzę ja z pól Marsowych, bym miał się zbłaźnić wśród

służebników Minerwy.

Gdy to mówił, gospodarz ze szczerą uprzejmością wprowadził go do niskiej, obszernej izby,

gdzie grupkami siedziało wiele osób. Jedni pili, drudzy grali w karty, inni zabawiali się

gawędą, ci zaś, którym interesy kazały nazajutrz o świcie wyjeżdżać, kończyli wieczerzę,

wołając na pachołków, aby im słali łóżka.

Przybycie nieznajomego ściągnęło nań zwykłą w podobnych okolicznościach, powszechną i

obojętną uwagę przygodnych gości, którzy wyciągnęli następujące wnioski: przybysz był

człowiekiem o powierzchowności nie budzącej odrazy, miał jednak w twarzy, wymowie i

całej postawie coś nieprzyjemnego, co odstręczało od zawierania z nim bliższej znajomości.

Zuchwały z wejrzenia, nie będąc śmiałym ani otwartym, chciał, jak się zdawało, od razu

wzbudzić dla siebie szacunek, jako rzecz jemu wyłącznie należną, jakby lękając się, że mu go

odmówią, jeśli go z miejsca innym nie narzuci. Miał na sobie płaszcz podróżny, spod którego

wyglądał piękny kaftan lamowany złotym galonem i pas z bawolej skóry, a przy nim pałasz i

parę pistoletów.

— Jak widzę, nieźleś się waszmość zaopatrzył na drogę — rzekł gospodarz, stawiając

zamówione wino na stole i spoglądając na oręż podróżnego.

— Ten oręż nieraz mi bywał pożytecznym w niebezpiecznych czasach, a choć te przeminęły,

nie porzucam go wszakże jak dzisiejsi panowie, co to odprawiają służących, skoro ich już nie

potrzebują.

— To waszmość musisz zapewne powracać z Low Countries — rzekł Giles Gosling — z

kraju pik i muszkietów/1. /1 Low Countries (ang. dosł. niskie drogi) — Niderlandy.

— Byłem, mój przyjacielu, na górze i na dole, daleko i blisko. Lecz piję do waszeci, wypij

waść do mnie, a jeżeli trunek nie najwyśmienitszy, to trudna rada! Pij taki, jakiego

nawarzyłeś.

— Jak to, nie najwyśmienitszy! — zawołał Gosling wychylając czarę i smakując ustami z

niewymowną rozkoszą. —Ja przynajmniej nie znam nic wyśmienitszego, nie dostaniesz,

takiego wina pod „Trzema Bocianami" w Vintry, a jeżeli znajdzie się lepsze nawet na

wyspach Hijerskich lub Kanaryjskich, to niech nigdy więcej nie tknę dzbana ani pieniędzy.

Ponieście no je przed światło, a zobaczycie drobne pyłki wijące się w tym złotym likworze

jak kurz w jasnym promieniu słonecznym.

O! Wolałbym częstokroć dziesięciu chłopów niż jednego podróżnego. Cóż? Jak waści

smakuje?

— Niezłe, daje się pić przynajmniej, lecz aby mieć wyobrażenie o dobrym winie, trzeba je pić

tam, gdzie się ono rodzi. Wierzcie mi, mój gospodarzu, Hiszpan nie w ciemię bity, żeby wam

przysłał wino wytłoczone z najlepszych jagód. Co wy tu macie za wielką osobliwość to

byłoby wywietrzała lurą w Groyne albo w Porcie Św. Marii. Trzeba się puścić w świat, mój

dobrodzieju, jeżeli chcesz przeniknąć wszystkie tajemnice beczki i antału!

— Podług mnie trzeba być głupim, żeby włóczyć się po obcych krajach po to tylko, aby się

potem brzydzić tym wszystkim co się we własnym domu znajduje. Ręczę wam, panie gościu,

że niejeden w Anglii zna się na dobrym winie, chociaż siedzi za piecem i na krok nie wychylił

nosa poza ojczystą ziemię.

— To przesądy, to ciasny sposób myślenia, mój gospodarzu — rzekł podróżny. — Ręczę

wam, że po miastach inaczej myślą i mówią. Założyłbym się, że macie między sobą

znajomych, którzy odbyli podróż do Wirginii, a przynajmniej zwiedzili Niderlandy. Czy

macie przyjaciół w obcych stronach, o których radzi byście co słyszeć?

— Nie, na honor, nie mam żadnego, odkąd ten sowizdrzał Robin Drysandford dostał kulą w

łeb w czasie oblężenia Brillu. Niech diabli porwą rusznicę, co mu życie odjęła, bo prawdę

mówiąc nie mieliśmy dotąd weselszego gościa. Lecz już go nie masz, niech z Bogiem

spoczywa, a oprócz niego nie dałbym funta kłaków za żadnego z moich znajomych czy to

żołnierza, czy wędrowca.

— No, no, dziwne! Jak to? Gdy tylu walecznych ziomków znajduje się za granicą, jakże być

może, ażebyś waszeć, człowiek jak się zdaje dostatni i mający z ludźmi stosunki, nie miał

między nimi ani krewnych, ani przyjaciół?

— Jeżeli idzie jeno o krewnych — odpowiedział Gosling — miałem ja jedną taką dziką

latorośl w rodzinie—siostrzeńca, który nas opuścił ostatniego roku panowania królowej

Marii, lecz tego niecnotę wolałbym stracić na zawsze niż kiedy odzyskać.

— Nie mów tak, zacny gospodarzu, jeżeliś jeszcze nic złego o nim nie słyszał w ostatnich

czasach. Niejeden niesforny źrebiec wyrósł na dzielnego rumaka. Jakże się nazywa ten wasz

siostrzeniec?

— Michał Lamburn — odpowiedział oberżysta spod „Czarnego Niedźwiedzia" — syn mojej

rodzonej siostry... Przykro mi wspomnieć o tym nazwisku i pokrewieństwie.

— Michał Lamburn! — zawołał nieznajomy, jakby usiłując przypomnieć sobie. — Czy to

przypadkiem nie był ten, co tak pięknie popisał się pod Venloo, że hrabia Maurycy składał

mu publiczne dzięki wobec całego wojska? Mówiono wtenczas, że był Anglikiem i nie

bardzo wysokiego urodzenia.

— To już chyba nie mój siostrzeniec—odpowiedział. Gosling — bo ten ci umiał napsocić, ale

odwagi miał tyle co kura.

— Lecz trzeba przyznać, że w polu niejeden nabiera odwagi.

— Nie przeczę, sądzę jednak, że nasz Michałek straciłby ją tam do reszty.

— Michał Lamburn, którego znałem — mówił dalej podróżny—był to dziarski i wesoły

chłopiec, lubił się pięknie ubierać a miał sokole oko na ładne dziewuchy.

— Nasz Michał patrzył jak pies, gdy mu się rzep do ogona przyczepi, a nosił opończę, w

której łata siedziała na łacie.

— Ale w czasie wojny nie trudno o piękną suknię.

— Mój Michałek prędzej by ją porwał z tandetnego sklepu, gdy kramarz się odwróci, a co się

tyczy tych oczu sokolich, o których mówicie, zawsze on nimi ścigał moje zabłąkane łyżki.

Był ci on pomocnikiem piwniczego w tym błogosławionym domu przez jeden kwartał, ale jak

zaczął gospodarować, pić na umór i drugich częstować, tak mi wysuszył beczki i opróżnił

kieszenie, że gdybym go potrzymał drugie trzy miesiące, musiałbym niezawodnie zrzucić

swój szyld, zamknąć gospodę i diabłu oddać klucze do schowania.

— A jednak zmartwiłbyś się niemało, gdybym ci powiedział, że biedny Michał Lamburn

poległ na czele swego oddziału przy zdobyciu szańca niedaleko Maestrichtu.

— O, miałbym się czym martwić! Owszem, gdyby został zabity, cieszyłbym się z tej

wiadomości, bo już bym był przynajmniej pewny, że nie zginął na szubienicy. Ale dajmy mu

pokój: wątpię ja, ażeby zgon jego mógł przynieść jaką chlubę jego krewnym. Gdyby jednak

tak było—dodał nalewając drugi kubek ze dzbana — to powiedziałbym z całego serca: Panie,

świeć nad jego duszą!

— Zwolna, zwolna — odparł podróżny. — Nie przesądzajcie sprawy, nie wiadomo, czy was

chlubą nie okrył wasz siostrzeniec, zwłaszcza jeżeli to ten sam Michał Lamburn, któregom

znał i kochał jak siebie samego. Nie moglibyście przypomnieć sobie jakiego znaku, po

którym byśmy przekonali się, że mówimy o jednym i tym samym Michale?

— Nie, nic podobnego nie przychodzi mi naprędce do głowy — odpowiedział Gosling —

chyba to, że mój Michałek miał wypiętnowaną szubienicę na lewym ramieniu za to, że ukradł

srebrny kubek u pani Snorth z Hogsditch.

— Łżesz jak pies, wujaszku!—zawołał nieznajomy odpinając kaftan i zrzucając z ramion

koszulę. Świadczę się Bogiem i ludźmi, że moje ramię jest tak czyste jak twoje.

— Czy to ty, Michałku! — zawołał gospodarz. — Czy to ty, naprawdę? Przeczuwałem to od

pół godziny, bo nie znam nikogo, co by z pierwszego wejrzenia połowę tego zainteresowania

wzbudził we mnie, co ty. Lecz, Michałku, jeżeli, jak oświadczasz, twoje ramię nie poniosło

żadnego szwanku, przyznasz zapewne, że tę grzeczność winieneś katowi Gudmanowi Thong,

który przez litość pomacał cię tylko zimnym żelazem.

— Dosyć tych żartów, panie wuju, schowaj je do zaprawy skwaśniałego piwa, zobaczymy,

jak podejmiesz tak bliskiego krewnego, który przez lat osiemnaście uwijał się po świecie,

widział słońce zachodzące na wschodzie i aż tam zawędrował, gdzie zachód styka się ze

wschodem.

— Jak widzę, przyniosłeś z sobą, Michałku, jeden z niepoślednich talentów wędrowca, lecz

nie potrzeba ci było jeździć po niego tak daleko, bo przypominam sobie, że między innymi

przymiotami, którymi cię obdarzyła natura, był także i ten, żeś nigdy i słowa prawdy nie

wyrzekł.

—Otóż niedowiarek boży, moi panowie!—rzekł Michał Lamburn obracając się do tych,

którzy byli świadkami dziwnego poznania między wujem i siostrzeńcem, a niektórzy z nich

nawet, jako urodzeni w tej samej wiosce, znali dzikie wybryki jego młodości. — Otóż to

jakiego tłustego cielca mój wujaszek z Cumnoru zabija na mój powrót przez widoczną

życzliwość. Ależ ja, wuju, nie przychodzę tu spomiędzy świń i nie dbam o to, czy mnie

dobrze przyjmiesz, czy źle; przynoszę z sobą to, co mi zapewnia dobre przyjęcie wszędzie,

gdziekolwiek się obrócę.

To mówiąc wyjął spory mieszek, dobrze nabity złotymi pieniędzmi, co sprawiło widoczne na

wszystkich wrażenie. Jedni kiwali głową, drudzy szeptali do siebie po cichu, inni, mniej

subtelni, zaczęli się przyznawać do szkolnego koleżeństwa, do ziomkostwa i tak dalej.

Tymczasem kilku cichych i poważnych ludzi, wzruszywszy ramionami, wyniosło się z

karczmy mówiąc, że jeżeli Giles Gosling nie chce doznać w domu swoim jakiego

nieszczęścia, powinien natychmiast wypędzić na cztery wiatry bezbożnego siostrzeńca. I

Gosling zdawał się podzielać ich zdanie, bo nawet widok pieniędzy nie zrobił na czcigodnym

oberżyście tego wrażenia, jakie zwykle sprawia na ludziach jego powołania.

— Krewniaku Michale! — rzekł gospodarz. — Schowaj sobie swój woreczek, syn mojej

siostry nic nie zapłaci w moim domu ani za nocleg, ani za wieczerzę; mówię — za nocleg,

sądzę bowiem, że nie zechcesz dłużej popasać tu, gdzie cię wszyscy za dobrze znają.

— O tym potem, panie wujaszku. Co się tyczy wyboru miejsca na mieszkanie, radzić się w

tym będę moich potrzeb i skłonności. Tymczasem chciałbym uczęstować wieczerzą i czarką

do poduszki poczciwych ziomków, którzy nie są na tyle dumni, by sobie nie przypominali

Michała Lamburna, chłopca piwniczego. Jeżeli mi każesz zgotować kilka potraw za moje

pieniądze, to zgoda, jeżeli nie, za kilka minut będę pod „Zającem", a spodziewam się, że nasi

sąsiedzi nie zechcą mi odmówić towarzystwa.

— Na to nie zezwolę, Michałku—odpowiedział wuj.—Gdy ci już przybyło lat osiemnaście i

gdyś się zapewne trochę ustatkował, spodziewam się, że nie zechcesz opuszczać mojego

domu, gdzie będziesz miał wszystko, czego tylko żądasz. Lecz chciałbym wiedzieć, czyli ten

worek, którym się tak chełpisz, równie dobrze nabyty, jak nabity.

— Otóż nowa nieufność, nowe niedowiarstwo! — rzekł Lamburn obracając się do

słuchaczów. — Mój godny wujaszek chciałby ciągle odwoływać się do głupstw mojej

młodości i to po kilkunastu minionych latach. Co się tyczy tego złotka, byłem, moi panowie,

tam gdzie ono rośnie i gdzie dosyć się nachylić, by naładować nim kieszenie. Byłem w

Nowym Świecie, w Eldorado, moi przyjaciele, gdzie dzieci bawią się diamentami, proste

dziewki zamiast kalinowych naszyjników noszą rubinowe, gdzie wszystkie domy pokryte są

złotą dachówką, a miasta brukowane czystym srebrem.

— Na Boga, panie Michale! — odezwał się młody Lawrence Goldthred, pierwszy z

abingdońskich kramarzów. — Warto by tam pojechać i sklep założyć. A co by można zarobić

na płótnie, bławatach, wstążkach, jedwabiu, tam gdzie tak pełno złota?

— Można by ciągnąć zyski nieobrachowane—odpowiedział Michał. — Osobliwie, gdyby

piękny jaki i hoży kupiec, jak ty na przykład, panie Lawrence, sam roznosił po domach

towary, bo trzeba ci wiedzieć, że kobiety tamtego kraju, nieco ogorzałe od słonecznego

skwaru, zapalają się na widok gładkiej twarzy, jak gąbka przytknięta do ognia.

— Chciałbym tam handlować — rzekł kramarz.

— Nic łatwiejszego, jeśliś tylko zawsze ten sam gracki chłopiec, co mi pomagał kraść jabłka i

gruszki z opackiego sadu. Nie potrzeba być na to wielkim alchemikiem, żeby przetopić dom i

grunta na gotowe pieniądze, gotowe pieniądze na okręt z żaglami, linami, kotwicami i innym

potrzebnym sprzętem, potem złożyć na spód wszystkie towary, nająć kilkudziesięciu

majtków, mnie dać nad nimi dowództwo i dalej prosto do Nowego Świata!

— Nauczyłeś go dobrego sekretu, krewniaku — odezwał się Gosling. — Jak przetopić

(doskonałe wyrażenie) czerwone złote na grosze, a płótno na nici. Nie słuchaj, sąsiedzie,

głupiej rady, nie puszczaj się na morze, bo ono wszystko pochłania. Zgraj się w karty, zaleź w

długi po uszy, roztrwoń resztę na kobietki, zawsze jednak zakupione przez ojca towary

wystarczą ci na parę lat życia, nim pójdziesz do szpitala; lecz wierz mi, morze ma bezdenny

apetyt, pożarłoby od razu wszystkie bogactwa Lombardstreet/* (/* Ośrodek finansjery

londyńskiej) na jedno śniadanie, tak jak ja wypijam jajko na miękko i czarkę gorzałki. Czy

myślisz, że to prawda, co mój godny siostrzeniec o Eldorado powiada? Miej mnie nie wiem

za co, jeżeli on nie znalazł go w kieszeni jakiego dudka podobnego tobie. Lecz dlatego,

Michałku, nie bocz się, rozgość się i usiądź, bo już i wieczerza nadchodzi, na którą zapraszam

wszystkich tu obecnych, dla uczczenia przybycia mojego siostrzeńca, w tej nadziei, że

powrócił całkiem innym człowiekiem. Na sumienie, tak on podobny do mojej siostry jak dwie

krople wody.

— Ale nie tyle do starego Benedykta Lamburna, chociaż jej małżonka — rzekł kramarz

kiwając głową.

— Pamiętasz, Michałku, coś powiedział naszemu bakałarzowi, gdy cię rozciągnięto na stołku

za to, żeś wywrócił kule, na których chodził twój ojciec? „Mądre to dziecko, rzekłeś, które

zna swego ojca". Dr Bricham śmiał się aż do łez i ten śmiech jego ciebie od płaczu wybawił.

— Co się przewlekło, to nie uciekło — rzekł Lamburn. — W kilka dni potem porządnie mi

skórę wyłoił. Jakże się ma ten zacny pedagog?

— Umarł nieborak—odpowiedział Gosling—już dosyć dawno.

—Umarł—powtórzył organista.—Siedziałem przy nim, gdy oddawał ducha. Jak żył pobożnie,

tak przykładnie umierał. Morior, mortuus sum vel fui mori—były jego ostatnie słowa, po

czym dodał: „Skoniugowałem moje ostatnie verbum".

— Niech z Bogiem spoczywa — rzekł Michał. — Nic mi on nie winien.

— Prawda, że ci nic nie winien — odpowiedział Goldthred—bo za każdym batogiem, co ci

przylepił, zwykł był mawiać, że oszczędza pracy katowi.

— I myślałby kto, że mu nic nie zostawił do roboty — odezwał się organista. — A jednak

posada Gudmana Thonga wcale nie była synekurą, dopóki tu przebywał nasz przyjaciel,

— Cóż tu, u kroćset diabłów, moi panowie! — zawołał zniecierpliwiony Lamburn porywając

ze stołu kapelusz i nasuwając go na oczy, tak że cień padający od szerokich skrzydeł nadał

złowrogi wyraz hiszpańskiego sztyletnika jego oczom i rysom, i tak już groźnym z natury.—

Wszystko uchodzi między przyjaciółmi, lecz już dosyć pozwoliłem i memu zacnemu wujowi,

i wam wszystkim stroić żarciki z kawałów mojej młodości. Pamiętajcie, że mam przy sobie

sztylet i pałasz, mych wiernych przyjaciół, i wiem, jak ich użyć w potrzebie. Służąc długo w

Hiszpanii nauczyłem się być tkliwym na obrazę honoru, nie nadużywajcie mojej cierpliwości,

proszę, do tego stopnia, ażebym się w gniewie zapomniał.

— I cóż nam zrobisz?—zapytał organista.

— Cóż nam zrobisz?—powtórzył kramarz przenosząc się na drugi koniec stołu.

Walter Scott - Kenilworth.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: