5. Elastyczność popytu
Wiemy już, że kiedy cena jakiegoś dobra spada, to wielkość popytu rośnie. Cenowa elastyczność popytu informuje właśnie, o ile więcej ludzie czegoś kupują, o ile wzrośnie wielkość popytu. Niesie to znaczące skutki dla firm produkujących dobro, którego cena się zmienia, gdyż zarówno spadek (wzrost), jak i wzrost (spadek) wielkości popytu powodują zmianę całkowitych przychodów producentów.
Przychody całkowite są to dochody ze sprzedaży, a oblicza się je mnożąc wielkość sprzedaży przez cenę, po jakiej dobro sprzedano.
cena rowerów w tys.zł. cena rowerów w tys. zł
S1
5,0 S1 5,0
S0 przyrost S0
4,0 4,0 dochodów
3,0 przyrost 3,0
dochodów spadek
2,0 dochodów 2,0
1,5
spadek
dochodów
1,0 1,0 D D1
10 20 23 30 40 50 10 15 20 30 40 50
liczba rowerów w tys.szt. liczba rowerów w tys.szt.
(a) większe przychody (b) mniejsze przychody
Nachylenie krzywej popytu, zmiana podaży i zmiany przychodów firmy
Elastyczność cenowa popytu mierzy reakcje wielkości popytu na dobro, spowodowane zmianami ceny tego dobra.
Elastyczność cenową popytu mierzymy, wykorzystując formułę:
E =
Jeżeli cena dobra rośnie, to wielkość popytu maleje, czyli procentowa zmiana ceny jest dodatnia, , a procentowa zmiana wielkości popytu jest ujemna. W efekcie cenowa elastyczność popytu jest liczbą ujemną. Zwyczajowo znak minus jest opuszczony.
Drugim zwyczajem jest nazywanie cenowej elastyczności popytu po prostu elastycznością popytu.
Tabela 1
Ceny (w tys. zł za sztukę)
cena początkowa 9,5 P0
cena po podwyżce 10,5 P1
różnica cen 1,0 P = P1 – P0
cena średnia 10,0 P =
procentowa zmiana ceny 10%
Ilość (w tys. sztuk)
początkowa wielkość popytu 41 Q0
wielkość popytu po podwyżce 39 Q1
różnica wielkości popytu 2 Q = Q0 – Q1
średnia wielkość popytu 40 Q =
procentowa zmiana wielkości popytu 5%
Cenowa elastyczność popytu 0,5 E =
Popyt elastyczny i nieelastyczny
Elastyczność może przyjmować wartości od zera do nieskończoności i na tej podstawie możemy powiedzieć, że popyt jest elastyczny lub nieelastyczny.
Elastyczność popytu wynosi zero, jeżeli wielkość popytu nie zmienia się wraz ze zmianami ceny. Krzywą popytu o zerowej elastyczności jest prosta pionowa. O takim popycie mówimy, że jest doskonale nieelastyczny.
Jeżeli wzrost ceny wywołuje spadek wielkości popytu, to elastyczność jest większa od zera, ale jeżeli procentowa zmiana wielkości popytu jest mniejsza od procentowej zmiany ceny, to elastyczność przyjmuje wielkości ułamkowe mniejsze od jedności.
O popycie, którego elastyczność jest mniejsza od 1 mówimy, że jest nieelastyczny.
Jeżeli procentowa zmiana wielkości popytu jest dokładnie taka sama jak procentowa zmiana ceny, to mamy do czynienia z elastycznością jednostkową.
Jeśli procentowa zmiana wielkości jest natomiast większa od procentowej zmiany ceny, to elastyczność jest większa od jedności i o takim popycie mówimy, że jest elastyczny.
W skrajnym wypadku wielkość popytu może być nieskończenie wrażliwa na zmiany ceny. Przy danej cenie konsumenci kupią dowolną ilość danego dobra, a jeśli cena wzrośnie minimalnie, to popyt spada do zera.
W tym wypadku zmiana ceny bliska zeru powoduje bardzo silną zmianę wielkości popytu, czyli elastyczność popytu dąży do nieskończoności.
Elastyczność nie jest wyłącznie liczbą obliczoną przez ekonomistów. To, czy popyt jest elastyczny, czy nieelastyczny, ma ogromne znaczenie dla każdego. Kiedy OPEC drastycznie ogranicza podaż ropy, ludzie żyjący w Europie i Ameryce zdali sobie sprawę, że ich popyt na ropę i jej przetwory jest nieelastyczny.
Elastyczność w punkcie
Elastyczność zmienia się, jeśli poruszamy się wzdłuż krzywej popytu.
cena
50 E =
E = 9 popyt elastyczny
40
elastyczność jednostkowa
30
E = 1
20 popyt nieelastyczny
10 E = 0
10 20 30 40 50 ilość
Elastyczność cenowa liczona wzdłuż wykresu krzywej popytu
Jeżeli cena maleje z 50 do 40, to zmiana ceny wynosi 10, a średnia cena wynosi 45. Początkowo, przy cenie 50, wielkość popytu wynosiła zero, a po obniżce wielkość popytu wzrosła do 10, czyli zmiana wielkości popytu wynosi 10, a średnia wielkość popytu wynosi 5.
Posiadane dane liczbowe umożliwiają obliczenie elastyczności. Wykorzystujemy do tego celu znaną formułę i otrzymujemy:
Zmiana przychodów firmy na skutek zmiany ceny jej produktu zależy od tego, czy popyt na ten produkt jest elastyczny czy też nie.
Ważniejsze przyczyny powodujące zróżnicowanie elastyczności popytu:
· Łatwość, z jaką dobra mogą się zastępować, czyli dostępność substytutów. Jeśli dobro nie ma bliskich substytutów, to popyt na nie będzie nieelastyczny. Jeśli dobro ma wiele bliskich substytutów, wszystkie o podobnych cenach, to popyt na nie jest elastyczny.
· Udział w dochodzie wydatków na dane. Jeśli mała część dochodu jest wydawana na dane dobro, to wzrost jego ceny ma mały wpływ na budżet konsumenta i popyt na to dobro jest nieelastyczny. Jeśli zakup jakiegoś dobra pochłania dużą część dochodu, to przy wzroście jego ceny ko9nsumenci rezygnują z kupna i dlatego popyt na takie dobro jest elastyczny.
· Dobra niezbędne i luksusowe.
· Czas Im więcej czasu ma konsument na szukanie substytutów czy przyzwyczajenie się do nowych dóbr, tym bardziej rośnie elastyczność popytu na dobro, którego cena wzrosła.
Jednym z czynników decydujących o wielkości zakupów jest dochód otrzymany przez gospodarstwa domowe. W związku z tym: w jaki sposób zmienia się popyt na dane dobro wraz ze wzrostem dochodów? Odpowiedź zależy od dochodowej elastyczności popytu.
Dochodowa elastyczność popytu mierzy reakcję wielkości popytu na dobro spowodowaną zmianami dochodów otrzymanych przez gospodarstwa domowe.
Dochodową elastyczność popytu możemy mierzyć wykorzystując formułę:
E=
Podobnie jak cenowa elastyczność popytu, również i elastyczność dochodowa przyjmuje wartości większe od jedności i wtedy mówimy, że popyt jest elastyczny. Może to przyjmować wartości od jedności mniejsze i wtedy mamy do czynienia z popytem nieelastycznym
Ekonomiści amerykańscy przeprowadzili wiele badań i okazało się, że popyt elastyczny ze względu na dochód jest zgłaszany na podróże lotnicze (E = 5,82), bilety do kin (E = 3,4 l), zabawki (E = 2,01), książki i mapy (E = 1,42), ropę naftową i benzynę (E = 1,36), samochody (E = 1,07).
Dochodowa elastyczność popytu przyjmuje wartość jeden w wypadku usług dentystycznych. Popyt jest jednak nieelastyczny na buty (E = 0,94), naprawy samochodów (E = 0,90), meble (E = 0,53), odzież (E = 0,51), gazety i czasopisma (E = 0,38), usługi telefoniczne (E = 0,32). Znajomość elastyczności jest wykorzystywana do badania zmian popytu na poszczególnych rynkach.
Popyt zgłaszany na jakieś dobro zależy od cen innych dóbr, a zwłaszcza od substytutów i dóbr komplementarnych. Jak zmienia się popyt na dane dobro przy zmianie cen innych dóbr? Odpowiedzi udziela mieszana elastyczność popytu.
Mieszana elastyczność popytu mierzy reakcję wielkości popytu na dane dobro wywołaną zmianami ceny jakiegoś innego dobra.
Mieszaną elastyczność popytu możemy mierzyć za pomocą formuły:
Elastyczność mieszana jest dodatnia dla substytutów. Jeśli np. cena węgla rośnie, to popyt na ropę naftową również rośnie.
Elastyczność mieszana jest natomiast ujemna dla dóbr komplementarnych, co na przykład oznacza, że jeśli cena samochodów rośnie, to popyt na benzynę maleje. Ponadto siła zmian popytu zależy od tego, jak dobrymi substytutami są te dobra. Im łatwiej węgiel może zastąpić ropę naftową, tym większa będzie obliczona dla nich elastyczność mieszana.
6. Elastyczność podaży
Elastyczność podaży mierzy reakcję wielkości podaży danego dobra spowodowane zmianami ceny tego dobra.
Do mierzenia elastyczności podaży służy formuła:
Krzywe podaży wznoszą się od strony lewej na prawo (mają nachylenie dodatnie). I właśnie dlatego jeśli cena rośnie, to i wielkość podaży rośnie.
Z takiego charakteru zależności wynika, że elastyczność podaży ma znak dodatni. Podaż jest elastyczna, jeżeli procentowa zmiana wielkości podaży jest większa od procentowej zmiany ceny, czyli wtedy, gdy elastyczność podaży jest większa od jedności.
Z podażą nieelastyczną mamy natomiast do czynienia, jeżeli procentowa zmiana wielkości podaży jest mniejsza od procentowej zmiany ceny, czyli wtedy, gdy elastyczność podaży jest mniejsza od jedności.
Możemy wyróżnić dwa skrajne wypadki:
· jeżeli wielkość podaży nie zmienia się w ogóle, mimo zmian ceny, to krzywa podaży jest prostą pionową, a elastyczność wynosi zero, tzn. wzrost ceny nie ma wpływu na wielkość podaży;
· jeżeli przy danej cenie producenci są gotowi sprzedać każdą ilość, jakiej zażądają kupcy, to krzywa podaży jest krzywą poziomą, a elastyczność jest równa nieskończoności, tzn. spadek ceny prowadzi do ograniczenia wielkości podaży z dowolnie dużych rozmiarów do zera.
·
...
djmathew18