Style przywiązania a radzenie sobie z przewlekłym bólem.doc

Style przywiązania a radzenie sobie z przewlekłym bólem

dr n. hum. Ewa Gruszczyńska 22.09.2011 Nr 33.

Unikowy styl przywiązania może skutkować trudnościami w konstruktywnym radzeniu sobie z bólem przez wykorzystanie dostępnych zasobów społecznych (pomoc lekarska, pomoc innych specjalistów, pomoc rodziny itp.).

Attachment predicts daily catastrophizing and social coping in women with pain. Kratz, AL, Davis, MC, Zautra, AJ. Health Psychology 2011; August, 22. Advance online publication. doi: 10.1037/a0025230

Streszczenie
Kontekst kliniczny. Style przywiązania u osób dorosłych – tj. wyuczone wzorce tworzenia emocjonalnie bliskich związków – są istotne nie tylko dla jakości relacji z własnymi rodzicami, partnerami, dziećmi czy przyjaciółmi, ale w świetle dotychczasowych badań okazują się być ważne także dla funkcjonowania zdrowotnego.
Cel. Sprawdzenie związku między bólem a stylem przywiązania u osób z bólem przewlekłym.
Metody. W badaniu uczestniczyło 210 kobiet z rozpoznaniem osteoartrozy lub fibriomialgii. Pacjentki wypełniały kwestionariusz oceniający styl przywiązania, następnie przez kolejnych 30 dni uzupełniały wieczorem elektroniczny dziennik, na podstawie którego szacowano nasilenie bólu, katastrofizowania oraz radzenia sobie społecznego. 
Wyniki. Ze względu na zastosowaną metodologię wyniki dotyczą zarówno zmian dzień po dniu u tych samych osób, jak i generalnych różnic między badanymi osobami w całym okresie czasu objętym pomiarami. Okazało się, że kobiety cechujące się bardziej lękowym stylem przywiązania w porównaniu do kobiet o mniejszym nasileniu tego stylu w dniach, w których doświadczały większego nasilenia bólu, jednocześnie raportowały też większą intensywność katastrofizowania. Z kolei u kobiet reprezentujących unikowy styl przywiązania obserwowano mniejszy wzrost radzenia sobie społecznego w dniach z wyższym katastrofizowaniem niż u kobiet o słabszym nasileniu tego stylu. Wreszcie przejawianie unikowego stylu przywiązania generalnie w całym okresie objętym pomiarami wiązało się z wysokim poziomem bólu, wysokim poziomem katastrofizowania i niskim poziomem radzenia sobie społecznego. 
Wnioski. Lęk i unikanie jako wymiary stylu przywiązania przewidują nasilenie bólu oraz sposoby radzenia sobie z nim. W działaniach mających na celu efektywne zmaganie się z doświadczaniem przewlekłego bólu koniecznym staje się zatem uwzględnienie sposobów kształtowania bliskich relacji przez osoby chore.

Komentarz

dr n. hum. Ewa Gruszczyńska

Koncepcja stylów przywiązania powstała, aby opisać i wyjaśnić, jak formują się elementarne wzorce bliskich związków interpersonalnych. Kształtują się one w dzieciństwie i stanowią model dla późniejszych sposobów nawiązywania istotnych relacji. Tutaj autorzy bazują na dwóch wymiarach charakteryzujących style przywiązania – na lęku i unikaniu. 
Lęk w bliskich relacjach wynika z posiadanego obrazu siebie, tj. niskiej samooceny i przekonania o własnej bezwartościowości. Unikanie natomiast ma swoje źródło w obrazie innych osób jako tych, którym nie można zaufać ani niczego dobrego od nich oczekiwać. O ile zrozumiałe jest, że właściwości te są istotne w nawiązywaniu i utrzymywaniu kontaktów międzyludzkich, o tyle zaskoczeniem może być odniesienie tych wymiarów do doświadczania bólu i radzenia sobie z nim. Prawdopodobnie ma to jednak swoje zakorzenienie w historii gatunku. Przeprowadzone w czerwcu tego roku badania eksperymentalne z wykorzystaniem neuroobrazowania wykazały, że oglądanie zdjęcia swojego partnera podczas doświadczania bólu (w porównaniu do oglądania zdjęcia osoby obcej) wiązało się z większą redukcją tego bólu, mniejszą aktywnością neuronalną obszarów związanych z odczuwaniem bólu i większą aktywnością neuronalną obszarów związanych z sygnalizowaniem bezpieczeństwa. Co więcej, aktywność tych ostatnich rejonów w odpowiedzi na zdjęcie partnera korelowała z czasem trwania relacji i postrzeganym wsparciem społecznym z jego strony.1
Powstała zatem koncepcja, w której styl przywiązania wiąże się z podatnością na nieprzystosowawcze reakcje w odpowiedzi na ból. Według niej ból jest czynnikiem uaktywniającym istniejące wzorce przywiązania. Uruchamia on ciąg pytań dotyczących bólu (Czy ten ból jest zagrożeniem?), samego siebie (Czy dam sobie z nim radę?) oraz innych ludzi (Czy ktoś mi pomoże, kiedy będę tego potrzebował?). Odpowiedzi na te pytania skutkują określonymi sposobami radzenia sobie. 
Postrzeganie bólu jako zagrożenia przy przekonaniu o własnej niemożności opanowania go to katastrofizowanie. W świetle badań od dawna taka próba poradzenia sobie z bólem jest uważana nie tylko za nieefektywną, ale wręcz pogłębiającą dyskomfort psychiczny osób cierpiących. Z drugiej strony, werbalne i niewerbalne sygnały katastrofizowania mogą być wołaniem o pomoc i uruchamiać mechanizmy radzenia sobie poprzez poszukiwanie wsparcia społecznego.
Wyniki omawianego badania pokazują, że jednak tak się nie dzieje. Wyraźniejsza rola przypada tutaj unikowemu stylowi przywiązania. Kobiety o tym stylu nie są skłonne zwracać się po pomoc do innych mimo wysokiego poziomu bólu i przekonania, że same sobie nie poradzą. W konsekwencji nie potrafią skorzystać z dostępnych zasobów społecznych, obawiając się nadmiernej zależności od innych, a także nie wierząc w ich możliwości udzielenia wsparcia. Na tej podstawie mogą odrzucać pomoc – także profesjonalną – i z nieufnością podchodzić zarówno do lekarza prowadzącego, jak i oferowanych metod leczenia. Dominować może postawa rezygnacji (Nikt i nic nie jest w stanie mi pomóc…), której towarzyszy jednocześnie poczucie dużego cierpienia. Warto wówczas rozważyć, czy pacjentka nie potrzebuje pomocy psychoterapeutycznej. W ramach terapii poznawczo-behawioralnej istnieją bowiem techniki, które uczą konstruktywnych metod radzenia sobie z bólem. Ponadto styl przywiązania może być czynnikiem ryzyka dla rozwoju i utrzymywania się przewlekłych zespołów bólowych, co warto wziąć pod uwagę u pacjentów zgłaszających się z pierwszymi objawami bólowymi.

Piśmiennictwo:
1. Eisenberger, NI, Master, SL, Inagaki, TK, Taylor, SE, Shirinyan, D, Lieberman, MD, Naliboff, BD. Attachment figures activate a safety signal-related neural region and reduce pain experience. Proceedings of  the National Academy of Sciences of the United States of America 2011, 108(28): 11721-6.

https://www.podyplomie.pl/index.php?id=nowosci&spec=246&news=196