Architektura miast_ Indus Mezopotamia Mykeny.pdf

opr. fakirek@gmail.com

Architektura miast cywilizacji Indusu

- głównie na przykładzie cywilizacji MohendŜo-Daro i Harappa;

Mezopotamii i kultury mykeńskiej.

Miasta cywilizacji Indusu.

Miasta stworzone przez cywilizację Indusu zajmowały powierzchnię ok. 3

km 2 powierzchni. Posiadały rozległe cytadele, oraz otoczone były fortyfikacjami.

Cytadele często budowano na sztucznie usypanych, ceglanych platformach.

Brukowane ulice były zorientowane według kierunków świata oraz przecinały się

pod kątem prostym. Wszystko to sugeruje planowość całego załoŜenia

urbanistycznego, co w świecie zachodnim znane jest dopiero od czasów

rzymskich. Potrafiono takŜe skutecznie oddzielić przestrzeń prywatną od

publicznej (dzięki dziedzińcom i ogrodom) oraz strefę handlu od mieszkalnej

(wzdłuŜ ulic biegnących południkowo znajdowały się sklepy i warsztaty, zaś

równoleŜnikowo - domostwa). W niektórych miastach widoczne jest ponadto

staranne rozplanowanie szerokości ulic.

Prywatne domostwa były najczęściej dwupiętrowe, kilkupokojowe

(najbiedniejsze miały 1 pokój z osobną łazienką, w MohendŜo-Daro liczba pokoi

wynosiła 2-20) oraz posiadały malowane lub pokryte kolorową gliną ściany.

Podobnie jak wielopomieszczeniowe budynki uŜyteczności publicznej (w tzw.

cytadelach), a takŜe warsztaty, młyny, spichlerze i magazyny budowano je z

drewna oraz kamieni, lecz głównie z cegieł suszonych na słońcu lub wypalanych

w piecach. We wszystkich miastach istniał jednolity system wyrobu cegieł, w

którym standard dla cegły stosowanej do budowy domów wynosił na ogół 7:14:28

cm, zaś dla uŜywanej przy konstrukcjach ziemnych 10:20:40 cm. Jest to pierwsze

w historii uŜycie wypalanych cegieł na tak wielką skalę.

Skonstruowany z tego materiału skomplikowany system kanalizacyjny, na

który składały się latryny, dreny i szamba, był podłączony do kaŜdego domostwa,

zaś ścieki wyprowadzał na okoliczne pola. Wszystkie domy były wyposaŜone w

osobne łazienki oraz miały dostęp do wody pochodzącej z licznych studni (w

MohendŜo-Daro było ich ponad 700), połoŜonych na terenie konkretnych

domostw, bądź na podwórzach poszczególnych sąsiedztw. Istniały takŜe studnie

dostępne bezpośrednio z ulicy. Licznie odnajdywane, często uszczelnione

bitumem tzw. baseny (wykorzystywane być moŜe jako łaźnie rytualne, zbiorniki

wody pitnej lub nieczystości) świadczą ponadto, iŜ higiena była utrzymywana w

miastach na bardzo wysokim poziomie.

Mezopotamia.

Najstarsze ślady to niewielkie osady złoŜone z glinianych domów na

planie koła. W tych półziemiankach odkryto kamienne podłogi i paleniska. Z

początkowym okresem neolitu związana jest kultura DŜarmo, datowana na

siódme tysiąclecie p.n.e. Odnaleziona osada złoŜona była z glinianych domów

budowanych na planie prostokąta. Domy miały po kilka pomieszczeń i podwórze.

Okres szóstego tysiąclecia p.n.e. to stopniowy rozwój osadnictwa na

terenach nizinnych. Z tych czasów pochodzą trzy kultury rolnicze, które

budowały domy z gliny zmieszanej z sieczką oraz z trzciny. Część domów

zdobiona była malowanymi pasami. W jednej z osad odkryto sklepienie nad

wejściem w formie łuku wykonanego z gliny.

Najokazalsze są osady kultury Samarra. Niektóre z nich otaczały rowy i

mury obronne wykonane z suszonej cegły. Część zbudowanych domów miała

plan w kształcie litery T. W jednej z osad odkryto pozostałości świątyni

zbudowanej na szczycie wzgórza otoczonego murem z gliny.

Na przełomie piątego i szóstego tysiąclecia (kultura Ubajd) ludność nadal

zamieszkiwała domy budowane z suszonej cegły i ręcznie lepiła ceramiczne

naczynia. W Eridu odnaleziono teŜ ślady budowli sakralnej wzniesionej na planie

prostokąta.

W odnalezionych pozostałościach osad natrafiono takŜe na świątynie

wznoszone na usypanych z ziemi platformach, licowanych cegłą. Świątynie w

planie prostokąta mają trzy pomieszczenia.

W połowie czwartego tysiąclecia kultura Ubajd przekształciła się w

kulturę Uruk. Końcowy okres kultury Uruk przypada na początek rozwoju

sumeryjskich miast-państw.

Wczesny Sumer

śycie w nich skupione było wokół kręgów świątynnych tzw. zigguratów.

Najstarsze świątynie tego typu miały trójdzielne wnętrza. Budowle wznoszone

były najczęściej z suszonej cegły. Ściany świątyń z zewnątrz zdobione były

lizenami ( Lizena - płaski, pionowy występ w murze zewnętrznym.) Wokół

świątyń wznoszono mury zdobione mozaiką z ceramicznych stoŜków barwionych

na kolor niebieski lub Ŝółtozielony. Badania archeologiczne doprowadziły teŜ do

odkrycia budowli wzniesionych z płyt gipsowych lub wapiennych. W miastach

spotyka się dwa kręgi świątynne. Jeden z nich, to ziggurat poświęcony bogu nieba

Anu, drugi to świątynia poświęcona bogini Inanie (Nini-Zaza). Ta druga

świątynia wznoszona była na innych załoŜeniach. Przypominała ona dom

mieszkalny. Pomieszczenia otaczał dziedziniec, na którym umieszczono święty

kamień – betyl. Sanktuarium połączone było z dziedzińcem portykiem. Na

przeciwległym boku umieszczono pomieszczenia kapłanów.

Okres staro sumeryjski.

XXVIII wiek p.n.e. - powstają pierwsze pałace. Najstarsze pozostałości

pałacu odnaleziono w pobliŜu miasta Kisz (Tell al.-Uhaimir). Jest to budowla

złoŜona z dwóch części rozdzielonych grubym murem. Starsza z nich, to

monumentalny dom mieszkalny na planie prostokąta z centralnym kwadratowym

dziedzińcem. Część późniejsza, to teŜ kilka pomieszczeń na planie prostokąta.

Największe z nich ma salę z czterema ceglanymi kolumnami i dobudowany

portyk. Ozdobą ścian jest fryz przedstawiający jeńców. Miasta tego okresu to

skupiska domów mieszkalnych sytuowanych przy wąskich, krętych ulicach.

Domy mieszkalne wznoszone na południu to budowle na planie prostokąta z

wewnętrznym dziedzińcem. Domy północy nie miały wewnętrznych

dziedzińców. Dzielnice mieszkaniowe zajmowały około 1/3 powierzchni miast.

Kolejna trzecia część obszaru to ogrody i nekropole. Na pozostałej części miasta

wznoszono budowle oficjalne. Nad nimi górował zigguart z niewielką świątynią

na najwyŜszej platformie. Drugą, większą świątynię budowano najczęściej w

pobliŜu wieŜy. Wokół stawiano magazyny, pomieszczenia dla kapłanów itp. Ta

część miasta otaczana była murem. Z czasem przekształciła się w warownię.

Budowle tego okresu wznoszono najczęściej z cegły suszonej lub wypalanej,

czasem z kamienia. Spoiwem był muł albo smoła. Budowle nie naleŜały to

trwałych. Przez to często na gruzach poprzedniej, po zrównaniu i podwyŜszeniu

platformy, stawiano kolejną świątynię.

Okres akadyjski

Około 2400 roku p.n.e. po przejęciu władzy przez Semitów, sztuka i

kultura sumeryjska nadal Ŝyła. Akadowie rozszerzyli obszar jej oddziaływania

oraz podporządkowali ją swoim pojęciom estetycznym. Pismo Z zachowanych

zabytków architektury odnaleziono dwie świątynie w Esznunna oraz twierdzę

Naramsina w Tell Brak. Świątynie zbudowane były na planie prostokąta, bez

dziedzińców. Przypominały swoim wyglądem wcześniejsze budowle wznoszone

w północnej części kraju (jednonawowe z przedsionkiem, bez dziedzińca

wewnętrznego). Twierdza Naramsina zbudowana była na planie kwadratu o boku

100,0 m. Wewnątrz mieściło się sześć dziedzińców i wiele, umieszczonych

równolegle do siebie, wąskich pomieszczeń. Budowla otoczona była murem

grubości 10,0 m. Do wnętrz prowadziła jedna brama umieszczona pomiędzy

dwoma wieŜami. Pierwszy dziedziniec był największy. Najprawdopodobniej było

to miejsce postoju zwierząt i karawan. Otaczające go pomieszczenia pełniły

funkcje magazynów. Pozostałości podobnej twierdzy znaleziono w Aszur w

północnej Mezopotamii.

Renesans sumeryjski.

Po odrodzeniu się miasta-państwa Lagasz i Ur - pod panowaniem króla

Urnammu zostały odnowione stare budowle, powstały teŜ nowe. Miasta stały się

bardziej okazałe. Domy mieszkalne często budowane były jako piętrowe,

wyposaŜone w kanalizację i z dziedzińcami wyłoŜonymi cegłą. Nadal centralnym

miejscem kaŜdego miasta był ziggurat. Najlepiej zachowana budowla tego typu,

wzniesiona za czasów Urnammu, znajduje się w Ur. Jest to świątynia poświęcona

bogu księŜyca Nannie. Zbudowano ją na planie prostokąta o wymiarach 43,0 x

65,0 m. Rdzeń składał się z cegły suszonej i był obłoŜony wypalaną cegłą. Na

najwyŜszym tarasie stała mała świątynia, do której prowadziły schody. Tarasy

połączone były pochylniami. Pochylone ściany zdobione były niszami i lizenami.

Na pierwszy taras prowadziły trzy szerokie ciągi schodów połączone w

przelotowej bramie. Zigguarty z czasem stawały się coraz wyŜsze. W świątyniach

i pałacach tego okresu pojawiła się tendencja do zachowania symetrii i amfilady

pomiędzy pomieszczeniami. ( Amfilada - szereg pomieszczeń połączonych ze

sobą drzwiami umieszczonymi w jednej linii). Po raz pierwszy zaczęto wznosić

świątynie dla władców pochowanych w podziemnych grobowcach pod tymi

świątyniami.

Sztuka ś wiata. t.1 Praca zbiorowa. Wydawnictwo Arkady 1989 r.

Kultura Myke ń ska

Do największych odkrytych zabytków związanych z sztuką mykeńską

naleŜą twierdze w Mykenach, Pylos i Tirynsie. Były to połoŜone najczęściej na

pagórkach, otoczone potęŜnymi murami obronnymi warownie budowane na

planie zbliŜonym do prostokąta. Czas ich powstania i rozbudowy określany jest na

wieki XVI – XI p.n.e. Mury obronne stawiane były w konstrukcji murów

cyklopowych (skonstruowany z wielkich, nie obrobionych kamieni

dopasowanych do siebie w miarę moŜliwości. Luki między nimi wypełnione są

ziemią oraz drobnymi kamieniami). Wąskie wejścia uniemoŜliwiały wtargnięcie

większej ilości osób na tereny wewnętrzne, a tajemne przejścia stanowiły

dodatkowe zabezpieczenie w przypadku oblęŜenia. Do wnętrza prowadziła

monumentalna brama (np. Lwia Brama w Mykenach). W porównaniu do pałaców

kreteńskich zmniejszeniu uległ centralny dziedziniec. NajwaŜniejszym elementem

stał się megaron usytuowany na głównej osi załoŜenia cytadeli. Był to

jednoizbowy, prostokątny budynek do którego wchodziło się przez kolumnowy

przedsionek umieszczony na krótszej ścianie.. Strop megaronu wsparty był na

czterech kolumnach, pośrodku umieszczano palenisko nad którym znajdował się

otwór w dachu do odprowadzenia dymu. Posadzki pomieszczeń

reprezentacyjnych oraz megaronu zostały wyłoŜone kamiennymi płytami.

Ściany cytadeli w Mykenach i Tirynsu ozdobione były freskami wykonanymi w

tej samej technice, co malowidła odkryte w Knossos, podobna jest paleta barw i

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: