OPARZENIA
Oparzenie to uraz tkanek spowodowany działaniem wysokiej temperatury (90% oparzeń), płynów żrących (5%) oraz prądu elektrycznego lub wyładowania atmosferycznego (5%).
W zależności od temperatury i czasu jej działania uszkodzenia tkanek wahają się od przemijających zmian zapalnych (zaczerwienienie, obrzęk) aż do nieodwracalnych zmian – martwicy.
Każde oparzenie uszkadza funkcję ochronną skóry. W wyniku oparzenia znacznej powierzchni ciała organizm traci duże ilości płynów tkankowych, soli i białka. Takie rany łatwo ulegają zakażeniu, co może prowadzić do powstania ropni i dużych blizn.
Ciężkość oparzenia oraz rokowanie ustalane jest na podstawie rozmiarów oparzenia, jego lokalizacji oraz wieku ofiary (gorzej rokują dzieci i ludzie starsi).
Ryzyko oparzenia jest największe u 5. letnich dzieci.
Niestety wbrew pozorom, im mniejsza bolesność przy rozległych oparzeniach tym rokowanie jest gorsze.
O rozmiarze oparzenia decyduje powierzchnia i głębokość.
Powierzchnię oparzenia określa „Reguła 9” Wallacea: powierzchnia ciała oparzonego podzielona jest na pola, które stanowią 9% lub 18% całkowitej powierzchni ciała. U dorosłych: głowa stanowi 9%, przednia i tylnia powierzchnia tułowia po 18%, każda z kończyn górnych po 9%, krocze 1%, każda kończyna dolna po 18%. U dzieci poniżej 5. roku życia głowa stanowi 18%, kończyny górne po 9%, kończyny dolne po 14% i tułów łącznie 36%.
Podział głębokości oparzeń:
· I stopień. Oparzenie obejmuje tylko naskórek, widzimy rumień i obrzęk skóry, poszkodowany zgłasza ból.
· II stopień. Uszkodzenie dotyczy naskórka i powierzchownej warstwy skóry właściwej. Skóra jest zaczerwieniona, obrzęknięta,powstają na niej pęcherze, czucie jest zachowane.
· III stopień. Martwica całego naskórka i skóry właściwej, może obejmować też tkanki znajdujące się poniżej skóry: skóra jest sucha, biała lub szara, może być ze strupem, brak jest czucia bólu. Wokół tej strefy jest bolesne oparzenie I lub II stopnia.
Stopnie kliniczne oparzeń:
· oparzenia zaliczamy do lekkich jeżeli obejmują: I i II stopień poniżej 15% powierzchni ciała lub III stopień poniżej 5%
· oparzenia zaliczamy do średnich jeśli obejmują I i II stopień od 15% do 30% powierzchni ciała lub III stopień poniżej 10%
· oparzenia zaliczamy do ciężkich gdy obejmują I i II stopień powyżej 30% powierzchni ciała lub III stopień powyżej 10% lub III stopień dotyczący twarzy, stóp i rąk lub oparzenia dróg oddechowych
Postępowanie:
Czego nie wolno robić:
· Po oparzeniu nie wolno zrywać ubrania, które przykleiło się do skóry, należy ostrożnie ściągać pozostałą odzież.
· W przypadku oparzeń o dużej powierzchni, ciało należy schładzać tylko wilgotnymi chustami, nie wolno polewać bieżącą zimną wodą!
· Nie wolno stosować na świeże oparzenie żadnych maści, kremów lub innych powszechnie stosowanych okładów np. z kwaśnego mleka.
· Nie wolno neutralizować kwasów zasadami i odwrotnie, jedynym i najlepszym środkiem leczniczym jest woda.
PORAŻENIE PRĄDEM
Do porażenia prądem dochodzi na skutek przepływu prądu elektrycznego przez ciało człowieka.
Mechanizm:
Poszczególne części ciała mają różny opór elektryczny, który stanowi przeszkodę na drodze prądu i ogranicza jego przepływ. Oporność ciała zależy od:
· napięcia dotyku (przy napięciu >100V skóra nie stanowi oporu)
· oporności wewnętrznej (drogi przepływu prądu- najniższa oporność jest na drodze ręce - plecy oraz dwie ręce - stopa lub dwie stopy – ręka, nieco wyższa na drodze ręka – stopa lub ręka - ręka)
· natężenia i częstotliwości prądu
· czasu trwania rażenia
· temperatury i wilgotności skóry (mokra skóra = mniejszy opór)
· wielkości powierzchni kontaktowych
Rodzaje prądu elektrycznego:
· zmienny (taki jak w mieszkaniach), najniebezpieczniejszy. Prąd samouwolnienia wynosi dla niego 10mA (jest to maksymalne natężenie, przy którym nie dochodzi jeszcze do skurczu tężcowego mięśni ręki i możliwe jest jej cofnięcie)
· stały, używany w samochodach, kopalniach; nieco bezpieczniejszy. Tu prąd samouwolnienia wynosi 30mA.
· wysokoczęstotliwościowy, stosowany w radarach, radiostacjach, kuchenkach mikrofalowych- najmniej niebezpieczny, powoduje głównie oparzenia skóry.
Skutki:
Porażenie prądem może prowadzić do:
· utraty przytomności
· zatrzymania krążenia
· zatrzymania oddechu
· skurczu mięśni (czasem jest tak silny, że prowadzi do zwichnięć i złamań!)
· oparzeń, martwicy i zwęgleń.
· na skutek upadku z wysokości także do urazów kręgosłupa i głowy
· natychmiastowej śmierci
Rodzaje obrażeń:
· unieruchomienie przy złamaniach i zwichnięciach
· chłodzenie i zabezpieczanie ran przed zakażeniem w oparzeniach
· jeśli jest przytomny i nie wymaga pilnej interwencji na miejscu zdarzenie to i tak chory musi być bezwzględnie przetransportowany do szpitala celem dalszej obserwacji skutków odległych (np. odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe, zaburzenia rytmu serca)
· jeśli jest nieprzytomny, ale ma zachowany oddech i krążenie a jednocześnie można wykluczyć uraz kręgosłupa i nie ma wstrząsu – pozycja bezpieczna
· jeśli stwierdza się objawy wstrząsu – odpowiednie postępowanie przeciwwstrząsowe.
ODMROŻENIE
Odmrożenie to miejscowa zmiana powstająca w tkankach na skutek wpływu na nie zimna. Predysponowane części ciała to: stopy, dłonie, twarz, nos, uszy. Czynniki sprzyjające to: nadużycie alkoholu, narkotyków, palnie papierosów, choroby przewlekłe naczyń obwodowych. Do odmrożenia dochodzi poprzez pozakomórkowe zamarzanie wody, co prowadzi do odwodnienia i rozpadu komórek.
Objawy:W zależności od głębokości odmrożenia wyróżniamy trzy stopnie:
I stopień: Obejmuje zasięgiem powierzchowne warstwy naskórka. Skóra jest blada, zimna,obrzęknięta, odczuwalne jest mrowienie w odmrożonych częściach ciała, występuje upośledzenie ruchów palców, zachowane jest czucie bólów.Postępowanie: przerwanie narażenia na zimno, zdjęcie mokrej odzieży, ogrzanie odmrożonej części ciała, odmrożone dłonie można okryć własnymi bądź włożyć je pod pachy lub między uda.
II stopień: Obejmuje wszystkie warstwy naskórka oraz sięga ogniskowo do skóry właściwej. Skóra jest biała, woskowa, twarda. Pojawiają się pęcherze, obrzęk, po ogrzaniu zaczerwienie, czucie jest zachowane.Postępowanie: przerwanie narażenia na zimno, przeniesienie poszkodowanego do ogrzanego pomieszczenia, zdjęcie mokrej odzieży, odmrożonych części ciała nie należy pocierać gdyż kryształki lodu mogłyby pogłębić uszkodzenia – należy je ogrzać własnymi dłońmi następnie okryć jałowym, suchym opatrunkiem. Poszkodowanego powinno się okryć np. kocem, aby nie narażać go na dalszą utratę ciepła.
III stopień: Obejmuje skóre i głębiej położone tkanki oraz narządy. Skóra jest biała i twarda, są obecne pęcherze i obrzęk wykraczający poza granice odmrożenia, również martwica, całkowity brak możliwości poruszania objętą częścią ciała, utrata czucia.Postępowanie: przerwanie narażenia na zimno, przeniesienie poszkodowanego do ogrzanego pomieszczenia, zdjęcie mokrej odzieży, ogrzewanie części ciała najbardziej narażonych, szczególnie kończyn, w ciepłej wodzie; innych części ciała takich jak nos czy uszy- własnymi dłońmi. Po osuszeniu ogrzanych części ciała należy okryć te miejsca jałowym, suchym opatrunkiem a w przypadku odmrożenia stóp opatrunek można umieścić także między palcami. Jest wskazane okrycie kocem (zahamowanie dalszej utraty ciepła) i podawanie ciepłych płynów do picia.
Jest to znacznego stopnia oziębienie ciała, stwierdzone przez zbadanie temperatury głębokiej ciała (np. w odbycie, na błonie bębenkowej).
Wyróżnia się:
· lekką hipotermię – temperatura głęboka od 34°C do 36°C
· średnią hipotermię – temperatura głęboka od 30°C do 34°C
· ciężką /znaczną hipotermię – temperatura głęboka poniżej 30°C
Czynniki wpływające na wychłodzenie:
· niska temperatura otoczenia: powietrza lub wody przy topieniu
· wiatr, duża wilgotność powietrza
· brak ruchu poszkodowanego
· upojenie alkoholowe
· zażywanie narkotyków
· zażywanie leków uspokajających, nasennych
· choroby psychiczne
· wiek - bardziej podatne na hipotermię są dzieci i osoby starsze
Skutki hipotermii:
Następuje centralizacja krążenia, przez co skóra i końcowe części kończyn szczególnie narażone są na zmniejszony przepływ krwi i w ten sposób na brak ogrzewania.
Następuje także obniżenie ciśnienia i tętna, a co najważniejsze - zwolnienie metabolizmu i spadek zapotrzebowania na tlen (korzystny skutek).
Objawy kliniczne:
· utrata przytomności
· oddech płytki, zwolniony lub jego brak
· tętno zwolnione, słabo wyczuwalne lub nie wyczuwalne
· skóra chłodna
UDAR
Udar cieplny jest stanem zagrożenia życia, w którym temperatura ciała niekontrolowanie wzrasta, ustaje pocenie się i może dojść do utraty przytomności spowodowanej wyczerpaniem się lub całkowitym brakiem mechanizmów regulujących ciepłotę ciała.
Organizm ludzki utrzymuje stałą temperaturę dzięki wielu mechanizmom regulacyjnym. Przed nadmiernym przegrzaniem broni się, oddając ciepło do otoczenia np. poprzez rozszerzenie naczyń skórnych i zwiększone pocenie się. Możliwości regulacji ciepłoty ciała są jednak ograniczone, szczególnie w gorącym i wilgotnym klimacie, gdy wilgotność względna przekracza 75%. Należy pamiętać, że do udaru cieplnego może dojść także wtedy, gdy przebywa się zbyt długo w samochodzie (szczególnie dzieci!) podczas upalnych dni.
Objawy:
· zaczerwieniona, gorąca i sucha skóra
· wysoka temperatura ciała
· chwiejny chód
· przyśpieszone tętno
· przyśpieszony oddech
· ból i zawroty głowy
· nudności, wymioty
· mrowienie kończyn
· może dojść do wzmożenia odruchów i napadów drgawek
· zaburzenia świadomości
· z czasem także zatrzymanie krążenia
Oparzenia chemiczne skóry:Objawy:
ostry kłujący ból, rumień lub plamiste przebarwienia skóry, pęcherze,
złuszczanie martwiczych tkanek.
· obfite spłukanie rozproszonym strumieniem wody,
· usunięcie odzieży i biżuterii oraz kontynuacja spłukiwania ran oparzeniowych,
· założenie opatrunku jałowego lub hydrożelowego schładzającego,
· łożenie poszkodowanego tak, by rany nie powodowały dalszych cierpień,
· identyfikacja substancji parzącej - zachować opakowanie,
· skontaktować się z lekarzem.
Oparzenia chemiczne przewodu pokarmowego: Objawy:
· piekący bo! jamy ustnej, gardła oraz przełyku,
· odbarwienie czerwieni wargowej i błon śluzowych jamy ustnej
· nudności, wymioty.
· obmycie twarzy i płukanie jamy ustnej dużą ilością wody,
· podanie do picia małymi tykami chłodnej wody lub mleka,
...
SOL1983