WIRUSOWE ZAKAŻENIA UKŁADU ODDECHOWEGO
TYTUŁEM WSTĘPU
Wirusy stanowią najczęstszą przyczynę ostrych zakażeń układu oddechowego u dzieci i u osób z obniżoną odpornością. Wirusy, obligatoryjne pasożyty wewnątrzkomórkowe uszkadzają komórki nabłonka oddechowego i mechanizm śluzowo-rzęskowy oraz indukują proces zapalny. Zwiększona przepuszczalność naczyń, wysięk, a także nadreaktywność oskrzeli ułatwiają adherencję, kolonizację i inwazję patogenom bakteryjnym.
Zakażenia układu oddechowego dzielimy na zakażenia górnych dróg oddechowych URTI (upper respiratory tract infections) i na zakażenia dolnych dróg oddechowych LRTI (lower respiratory tract infections).
Wśród URTI najczęśćiej wyróżniamy:
rhinitis– zapalenie nosa, znane jako przeziebięnie
otitis media –zapalenie ucha środkowego
sinuitis - zapalenie zatok
pharyngitis – zapalenie gardła
Wśród LRTI najczęściej wyróżniamy:
bronchitis – zapalenie oskrzeli
tracheobronchitis –zaplenie tchawicy i oskrzeli
bronchiolitis –zapalenie oskrzelików
pneumonia –zapalenie płuc
Wirusy wywołujące zakażenia górnych dróg oddechowych (URTI)
Adenovirusy, Coronavirusy, Rhinovirusy, RSV, Influenza, Parainfluenza, Coxsackie, ECHO, wirus odry, HSV, EBV.
Rhinitis
Dzieci
F Najczęściej: Rhinovirusy, RSV, Parainfluenza 1 i 3, Influenza A i B, Coronavirusy
Rzadziej: Parainfluenza typu 2, Coxsackie, ECHO, Polio, Adenovirusy
Dorośli
F Najczęściej: Rhinovirusy, Influenza A i B, Coronavirusy
Rzadziej: Adenovirusy, RSV, Parainfluenza, Coxsackie, ECHO, Polio
Otitis media
Najczęsciej u niemowląt i przedszkolaków; etiologia wirusowa częsta
F Najczęściej: Rhinovirusy
Rzadziej: Influenza A, Parainfluenza
Jako powikłanie: RSV
Sinuitis
Dominuje wśród dzieci i młodzieży; etiologia wirusowa częsta
F Rhinovirusy, Influenza A, Parainfluenza
Pharyngitis
Często u dzieci, etiologia wirusowa powyżej 50%
F Najczęściej: Adenovirusy (3, 7, 21), RSV, Parainfluenza 1 i 3, Influenza A i B, HSV-1,
Rhinovirusy, Coxsackie A (herpangina)
Rzadziej: Coronavirusy, Parainfluenza typu 2, Adenovirusy (1, 2, 5, 6), Coxsackie B, ECHO,
Polio
F Najczęściej: Rhinovirusy, HSV, Influenza A i B, Adenovirusy, Coxsackie, ECHO, Polio
Rzadziej: Coronavirusy, EBV, RSV, Parainfluenza
Laryngitis
F Najczęściej: Rhinovirusy, Influenza, Parainfluenza, Adenovirusy
Wirusy wywołujące zakażenia dolnych dróg oddechowych (LRTI)
Parainfluenza, Influenza, RSV, Adenovirusy, Rhinovirusy, EBV, CMV, HSV, VZV, wirus różyczki, wirus odry, Coronavirusy, Hantanvirus.
Bronchitis
U młodych ludzi, zdrowych i niepalących wirusy to najczęstszy czynnik etiologiczny
F Przeważnie: Influenza, Coronavirus, Rhinovirus (prowadzi do formy przewlekłej jako
powikłanie)
Tracheobronchitis
F Najczęściej: Parainfluenza 1 i 3, Inflienza A i B, RSV, Adenovirusy (3,7,21)
Rzadziej: Adenovirusy (1, 2, 5, 6), Coronavirusy, Parainfluenza 2, Rhinovirusy, Coxsackie,
ECHO, Polio
F Najczęściej: Influenza A i B
Rzadziej: Rhinovirusy, Coronavirusy, Adenovirusy, Coxsackie, ECHO, Polio
Bronchiolitis
Często u małych dzieci
F Najczęściej: RSV, Parainfluenza 1 i 3, Influenza A
Rzadziej: Adenovirusy, Rhinovirusy, Parainfluenza 2, Influenza B
Pneumonia
wirusowe zapalenie płuc (zapalenie śródmiąższowe) dotyczy przede wszystkim
dzieci, u ludzi dorosłych etiologia wirusowa jest stosunkowo rzadka.
Ø Zakażenia nabyte
F Najczęściej: u niemowląt - RSV, CMV, Parainfluenza 3; dzieci powyżej 6 roku -Adenovirusy
Rzadziej: u niemowląt – HSV, u dzieci 1-6 rok – EBV, Coxsackie
Ø Zakażenia wrodzone
F CMV, HSV, wirus różyczki – przełożyskowe; RSV, Adenovirusy, Enterovirusy – przy porodzie.
przeważnie u osób z obniżoną odpornością, po leczeniu immunosupresyjnym:
F HSV, CMV, VZV. Poza tym Hantavirus, Influenza A, Adenovirusy, Coxsackie, ECHO, Polio
Drogi zakażenia
Zakażenie drogą kropelkową jest zdecydowanie najczęstsze, dotyczy praktycznie wszystkich wirusów wymienionych wyżej. Wyjątki:
HSV-przy zakażeniu płodu; u osób z obniżoną odpornością-kontakt z osobą zakażoną
VZV-poza drogą kropelkową kontakt z płynem pęcherzykowym chorej osoby
EBV-poza drogą kropelkową przetaczanie krwi oraz kontakt płciowy
CMV-poza drogą kropelkową u osób z obniżoną odpornością – zakażenie płodu
Hantanvirus-myszy jako przenosiciele
Wirus różyczki-zakażenie płodu
Diagnostyka
Zaczynamy od pobrania materiału – plwociny/popłuczyny z nosa lub oskrzeli/wymaz z gardła/aspirat z nakłucia przeztchawiczego/ materiał z bronchoskopii. Materiał wymaga umieszczenia w podłożu transportowym i szybkiego transportu do laboratorium.
Podstawową metodą identyfikacji jest izolacja i hodowla wirusa. Bardzo lubią to: Adenowirusy, Polio, Paramyksovirusy (Parainfluenza, wirus świnki, wirus ospy wietrznej),
RSV, Ortomyksovirusy, Rhinovirusy, CMV, VZV, HSV, wirus odry, Coronavirusy.
Metody serologiczne są również bardzo rozpowszechnione, korzysta się z nich rutynowo w diagnostyce CMV, RSV, Paramyksovirusów, EBV, różyczki, HSV, Polio, Ortomyksovirusów, wirusa odry, Coronavirusów.
Techniki molekularne, najbardziej wyrafinowane, stosuje się do wykrywania: CMV, HSV, Adenovirusów, EBV.
Leczenie
Leczenie wirusowych zakażeń dróg oddechowych zazwyczaj pozostaje objawowe. Wprowadzanie leków przeciwwirusowych jest uzasadnione w przypadku zakażenia:
HSV – acyklowir/famcyklowir
VZV - acyklowir
EBV - acyklowir
CMV – gancyklowir
Influenza – amantadyna/rimantadyna
RSV – rybawiryna
Szczepionki
Oto wirusy, przeciw którym można się zaszczepić i uniknąć zakażenia dróg oddechowych przez nie wywoływanych czy to pierwotnie czy w postaci komplikacji:
VZV – żywa atenuowana
Adenovirusy – żywa atenuowana
Polio – żywa atenuowana Sabina (polecana) i zabita Salka
Wirus różyczki – dla kobiet chcących zajść w ciążę – żywa atenuowana
Influenza – zabita szczepionka zawierająca najczęstsze szczeoy wirusów
Wirus odry – żywa atenuowana
teresawawa