Grupa A
1. Interakcyjny wpływ czynników rozwojowych.
Zasada interakcyjnego wpływu czynników rozwojowych mówi o tym, że przebieg i efekty rozwoju człowieka są wypadkową współdziałania wielu czynników:
1. Genetycznych(biologicznych, naturalnych)- wrodzone zadatki anatomiczno- fizjologiczne organizmu, czyli to, co się dziedziczy- indywidualny wzorzec tempa rozwoju, budowę fizyczną i wygląd zewnętrzny(kształt głowy, nosa, kolor oczu, włosów), płeć, właściwości układu hormonalnego(produkcja i stężenie w organizmie hormonów, np. testosteronu, adrenaliny), typ układu nerwowego(struktura, funkcjonowanie, zestaw neuroprzekaźników, typ temperamentu- indywidualne zapotrzebowanie na bodźce z otoczenia, aktywność(silny temperament-obniża siłę docierających bodźców, więc jest zwiększone zapotrzebowanie na bodźce z otoczenia, osoba jest aktywna, słaby temperament- wzmacnia siłę docierających bodźców, więc jest zmniejszone zapotrzebowanie na bodźce z otoczenia, osoba jest bierna), stronność ciała(prawo- lub lewostronność), niektóre choroby(Zespół Downa, Pląsawica Huntintona, anemia sierpowata), predyspozycje do pewnych chorób(schizofrenia, psychoza maniakalno- depresyjna, choroby nowotworowe), karnacja, grupa krwi, skłonność do tycia, uzależnień, metabolizm, budowa receptorów.
2. Środowiskowych- środowisko społeczne- rodzina(liczebność, wykształcenie, stan materialny, klimat rodzinny), przynależność do grupy społecznej(np. grupy rówieśniczej, która ma największy wpływ na rozwój jednostki w okresie dojrzewania), szkoła, oświata(klimat, zasady postępowania, skład grona pedagogicznego, klasy, program nauczania), kultura(zasady, normy, obyczaje, prawo, poziom cywilizacyjny do dyspozycji ucznia, wątki światopoglądowe, wiara, system ekonomiczno- polityczny, społeczny, reformy, też np. w okresie płodowym dla dziecka mają znaczenie warunki, w jakich żyje matka.
3. Aktywność własna jednostki- doświadczenia podmiotu, rodzaj uczestnictwa jednostki we własnym rozwoju, czyli to wszystko, co robi, czego doświadcza, np. upodobania, zainteresowania(sport, kino, teatr, literatura) i co ma wpływ na rozwój.
Doświadczenia zdobywane przez jednostkę w toku własnej aktywności sensoryczno- motorycznej i działalności przedmiotowej jest nie tylko źródłem wiedzy i podstawą kształtowania się adekwatnej struktury czynności podmiotu, ale także podstawą przekonań o rzeczywistości i opinii o sobie samym, w tym także poczucia własnej wartości o znacznej sile, dużej autentyczności przeżycia i trwałości.
Zakodowane i przetworzone symbolicznie doświadczenie jednostki oddziałuje na jej postępowanie i działalność, uczestnicząc w mechanizmie wyboru celów i organizowaniu, programowaniu i kontroli aktów działania.
Aktywność jednostki ma tę szczególną cechę, że będąc wyznacznikiem je rozwoju psychicznego, podlega sama kształtowaniu i doskonaleniu wraz z wiekiem. W ciągu życia poszerzają się dziedziny aktywności człowieka i usprawniają się rozmaite wykonywane przez niego czynności.
Aktywność własna jednostki zależna jest od jej temperamentu, czyli jest genetycznie zdeterminowana, sterowana przez temperament. Warto również zaznaczyć, że temperament się nie zmienia, a jedynie modyfikowane są sposoby jego objawiania, dlatego, że ludzie wyrabiają sobie system wartości i tak np. chłopak, który ma słaby temperament i nie lubi chodzić na imprezy, bo tam za dużo hałasu i bodźców to, chociaż nie ma ochoty to i tak tam pójdzie ze swoją dziewczyną, która uwielbia imprezować, bo bardzo mu na niej zależy i jest wysoko w jego hierarchii wartości, albo pracownik o silnym temperamencie, chociaż jest zły na szefa to mu się nie sprzeciwi, bo praca jest dla niego ważna i stara się kontrolować swój temperament, dlatego wyładuje się w domu.
Przykłady interakcyjnego wpływu czynników rozwojowych:
· Wpływ środowiska na układ nerwowy- środowisko i bodźce z niego docierające do jednostki uruchamiają jej aktywność własną, co powoduje zmiany w jej układzie nerwowym- np. bodźce docierające z otoczenia mają wpływ na rozbudowanie sieci neuronalnej albo też, jeśli impulsy nerwowe nie przepływają przez jakąś część sieci neuronalnej, to połączenie nerwowe w tym miejscu staje się nieaktywne, co przyczynia się do rozerwania sieci neuronalnej neuronalnej danym miejscu
Podsumowując - siec neuronalna umożliwia dziecku wykonywanie podstawowych funkcji po urodzeniu, dalsze jej rozbudowywanie następuje poprzez doświadczenia jednostki.
· Doświadczenia jednostki mają również wpływ na zmianę gospodarki neuro- hormonalnej, np. trauma, silny stres związany z przykrymi przeżyciami, przyczyniają się do nadprodukcji noradrenalny w jej organizmie- hormonu stresu, zmniejsza się ilość serotoniny, która umożliwia kontrolę emocji. Może też nastąpić wzrost poziomu testosteronu.
· Film na wykładzie- o dzieciach z uszkodzonym układem nerwowym- dzięki oddziaływaniom środowiska- ćwiczeniom, zabawie, nowym doświadczeniom nastąpiło pobudzenie mózgu, poprawa jego funkcjonowania. Udowodniono, na przykładzie chłopca, któremu usunięto lewą półkulę mózgu, że dzięki rehabilitacji i ćwiczeniom(motorycznym, nauce czytania, pokazywaniu obrazków, powtarzaniu nazw przedmiotów) następuje pobudzenie pnia mózgu i wyższych jego partii i prawa półkula przejmuje funkcje lewej, np. mowę. Istnieje coś takiego jak mechanizmy plastyczności mózgu, czyli naturalne możliwości układu nerwowego do samonaprawy, stymulowane ćwiczeniami.
· Dzieci, które odziedziczyły gen, powodujący, że są niezwykle wysokie mają większy potencjał w dziedzinie umiejętności gry w koszykówkę lub siatkówkę
· W środowisku stabilnym i bogatym w zasoby dziecko może rozwijać swoje zdolności – np. odziedziczyło po rodzicach zamiłowania muzyczne i będzie rozwijać swoje upodobania, jeśli dostarczą mu odpowiedniego środowiska pełnego muzyki
· W środowisku niekorzystnym, zdezorganizowanym dziecko ma większe możliwości do ujawniania agresji, przemocy lub innych zaburzeń w zachowaniu spowodowanych jego predyspozycjami genetycznym
· Od płci zależy zestaw oczekiwań społecznych- chłopcom się mówi, że nie mogą płakać, a to przecież odruch bezwarunkowy, wymaga się od nich więcej niż od dziewczynek, mówiąc, że są leniwi, ale zdolni, a dziewczynkom, że są pracowite, ale niezbyt mądre. Ponadto zabawki dla chłopców są bardziej rozwijające- klocki, puzzle.
2. Podać sferę rozwoju
1. chwyt nożycowy- okres niemowlęcy
2. skok pokwitaniowy- okres adolescencji
3. nauczyciel jako jeden z najważniejszych autorytetów- młodszy wiek szkolny
4. rozumienie zasady stałości masy- wiek przedszkolny
5. operacje formalne- okres adolescencji
6. intensywny proces socjalizacji- okres przedszkolny
7. kombinacje czynności ruchowych- okres przedszkolny
8. tzw. monitoring kognitywny- okres adolescencji
9. intensywne doskonalenie koordynacji wzrokowej- młodszy wiek szkolny
10. dobry poziom słuchu fonematycznego- młodszy wiek szkolny-
11. kompleks „ożywienia” na widok matki- okres niemowlęcy
12.myślenie sensomotoryczne- okres niemowlęcy
13. intensywny trening czystości- okres pomiemowlęcy
14. okres bazgrol w rysunku- okres poniemowlecy
15. początek zabaw tematycznych- okres poniemowlecy
3. Rady dla matki, która ma dziecko w wieku przedszkolnym.
- należy pamiętać, że w tym okresie wzrasta sprawność motoryczna dziecka, które staje się bardziej ruchliwe, jest skłonne wykonywać kombinacje różnych czynności ruchowych, dlatego należy mu zapewnić dostęp np. do sprzętu sportowego- rolek, łyżew, roweru, piłki, skakanki, albo zapisać na dodatkowe zajęcia, np. pływanie, taniec.
- w tym okresie następuje usprawnienie motoryki rąk i koordynacji wzrokowo- ruchowej, dlatego należy nakłaniać dziecko do wykonywania różnych czynności wymagających precyzyjnych ruchów rąk, np. trzymania ołówka, wycinania różnych kształtów papieru, rysowania, odwzorowywania różnych przedmiotów-, co w dodatku wspiera aktywność jednej z rąk i usprawnia ją motorycznie.
- w tym wieku u dziecka następuje szybki wzrost zasobu słów(ok. 10 słów dziennie), dlatego też trzeba z dzieckiem dużo rozmawiać, czytać mu książki, żeby je następnie opowiadało, streszczało, pokazywać różne obrazki i zachęcać, żeby nam opowiadało, co na nich widzi-, aby zdobyło umiejętność mówienia pełnymi zdaniami, określało przyczyny i skutki różnych zjawisk, zdobyło orientację w przestrzeni i czasie.
4. Okres niemowlęcy z uwzględnieniem wszystkich sfer
1. Sfera motoryczno- somatyczna
W 1 r.ż. dziecko intensywnie się rozwija, wzrost zwiększa się o 50%, a waga podwaja się po 3-4 miesiącach. W tym okresie szybko rozwija się aparat ruchu, czyli kościec i mięśnie. Obserwuje się intensywny rozwój tkanki tłuszczowej, co sprzyja termoregulacji. W tym okresie ma również miejsce szybki przyrost masy tkanki mózgowej. Zmiany w układzie nerwowym to przede wszystkim- mielinizacja włókien nerwowych nerwów czaszkowych oraz rozrost pól i okolic kory. Procesy te powodują wzrost dokładności i szybkości przewodzenia nerwowego. Od 6 miesiąca rozpoczyna się proces wyżynania się zębów mlecznych trwa do 3 r.ż.
Rozwój postawy ciała, lokomocji- zanim dziecko opanuje kolejne nawyki ruchowe, musi zdobyć kontrolę nad pozycją ciała tj. postawą. W 3 m.ż. dziecko podniesione do pozycji pionowej zdolne jest sztywno trzymać głowę, w 8 m.ż. potrafi siedzieć samodzielnie bez podparcia 10 stać, trzymając się oparcia. Następuje też rozwój lokomocji- obroty w pozycji leżącej- 3 m.- z pleców na bok, 5 m.- z brzucha na plecy, 6m.- z pleców na brzuch. W 8 m.- samodzielnie siada i pełza, w 9-10m.- raczkuje, wstaje przy pomocy podparcia, 11-12 m.- samodzielnie chodzi.
Rozwój chwytu- rozwój ruchowy obejmuje również zmiany w zakresie chwytu i manipulacji.
0-2m- chwyt bezwarunkowy, nieskoordynowane, tzw. ruchy błędne.
2-4 m.- okres neutralny- zanika odruch bezwarunkowy.
4-5 m.- początek chwytu dowolnego- chwytają obie ręce, pracuje bark, brak dominacji jednej ręki- ruch wahadłowy, chwyt całą dłonią, palce owijają przedmiot, następnie następuje jego zbliżenie do ust i wypuszczenie.
5-6 m.- chwyt 4 palcami- nakładkowy- z wyłączenie kciuka. Dziecko sięga ku przedmiotowi jedną ręką- postukuje, potrząsa przedmiotem, nie jest w stanie utrzymać dwóch przedmiotów jednocześnie.
7-8m.- chwyt „nożycowy”, kontrolowany wzrokiem- przywodzenie kciuka do pozostałych palców, dziecko sięga po przedmiot jedną ręką, zaczyna się przewaga jednej ręki.
9 m.- chwyt pęsetkowy- przeciwstawienie kciuka i palca wskazującego, chwytanie opuszkami palców- dziecko chwyta, jednocześnie kilka przedmiotów, angażując obie ręce, manipuluje przedmiotami, używając obu rąk.
Istotnym aspektem rozwoju manipulacji jest koordynacja wzrokowo- ruchowa. Chwytanie i sięganie przebiega pod kontrolą wzroku od okresu chwytu dowolnego, od 4 m. Od tej pory dziecko opanowuje przekładanie przedmiotów, poszukiwanie przedmiotów, które zniknęły z pola widzenia. Pod koniec wieku niemowlęcego dziecko manipuluje przedmiotem używając obu rąk. Zaczyna się zróżnicowanie chwytu prawej i lewej ręki. Doskonali się chwytanie drobnych przedmiotów przy użyciu chwytu pęsetkowego.
2. Sfera poznawcza
Dziecko już od pierwszych dni swojego życia identyfikuje bodźce, które są ważne dla jego orientacji w otoczeniu. Już od urodzenia wszystkie jego zmysły są zdolne odbierać bodźce z otoczenia, chociaż wybiórczo i nieprecyzyjnie. Powoli uczy się różnicować i z czasem potrafi to czynić nawet w odniesieniu do tych, które wydają się podobne- np.. różnicuje odcienie kolorów.
Wzrok, stanowiący dla człowieka podstawowy zmysł orientacji w otoczeniu, w okresie wczesnego dzieciństwa rozwija się bardzo intensywnie. Noworodek reaguje na zmianę intensywności światła- otwiera oczy w ciemności i zamyka je przy ostrym świetle. Do ok. 3 m.ż. proces akomodacji soczewek nie zachodzi prawidłowo, co powoduje, ze niemowlę może widzieć jedynie obiekty znajdujące się w bardzo bliskiej odległości, oddalone od niego o 21 cm. Niemowlę widzi, zatem twarz matki w sytuacji karmienia lub zabiegów pielęgnacyjnych. W wieku 12 miesięcy ostrość wzroku dziecka dorównuje ostrości wzroku dorosłego. Noworodki odróżniają kolor czerwony od zielonego, przy czym preferują barwę żółtą i czerwoną w stosunku do zielonej i niebieskiej. W 5 m. ż. dziecko spostrzega głębię przedmiotów.
Po urodzeniu dziecko dysponuje układem nerwowym i receptorami. Spostrzeganie odbywa się zza pomocą receptorów- tu i teraz, układ nerwowy przekształca informacje w ślady pamięciowe, ale niemowlę nie potrafi z nich korzystać, bo synapsy i sieć neuronalna są jeszcze słabo rozwinięte.
Dziecko w tym okresie poznaje świat polisensorycznie- przy pomocy wszystkich zmysłów. Najważniejszą rolę w tym okresie odgrywają kontaktoreceptory-(receptory-dotyku, smaku, węchu), bo to głównie dzięki nim czerpie informacje o świecie zewnętrznym. Ważny jest w tym okresie kontakt dotykowy z opiekunem- kontakt zmysłowy, karmienie piersią, dzięki któremu kształtuje się przywiązanie między matką i dzieckiem.
W tym okresie myślenie dziecka ma postać sensomotoryczną- zmysłowo- ruchową, dziecko poznaje świat wszystkimi zmysłami, wykorzystując w tym celu także działanie, operowanie motoryczne na przedmiocie.
0-2 m.ż- dziecko ogranicza się do ćwiczenia odruchów wrodzonych.
Ok. 4 m.ż.- zaczyna różnicować znane twarze i podstawowe barwy.
Do komunikowania się z otoczeniem małe dziecko wykorzystuje zachowania niewerbalne, używając takich środków jak- płacz, spojrzenie, ruchy, gesty ciała, mimika, wokalizacja.
Ok. 4 m.ż- dziecko zaczyna głużyć, ok. 5 m.ż.- gaworzyć-pełni to funkcję ekspresji emocji, wytwarzane są wzory dźwięków, ok. 11/12 m.z.- następuje początek mowy właściwej- pierwsze słowa dziecka- 2 sylabowe- mowa czynna, rozumienie kilkunastu słów, poleceń- mowa bierna.
3. Sfera emocjonalna
W okresie tym następuje różnicowanie się uczuć, wytwarzanie więzi między dzieckiem a osobą dorosłą oraz początki interakcji z innymi dziećmi.
Do 3 m.ż.- stany pobudzenia emocjonalnego są słabo zróżnicowane- dziecko jest zdolne do przeżywania zadowolenia lub niezadowolenia, łatwo zmieniające się Dziecko wyposażone jest w 4 emocje pierwotne- strach- reakcja na silny dźwięk, bodziec wzrokowy, radość- zadowolenie z własnego organizmu(sucho, nic nie boli), wstręt- reakcja na bodźce związane ze zmysłem węchu i smaku, złość- reakcja na unieruchomienie głowy dziecka lub zmysłów wzroku i słuchu w postaci płaczu, gwałtownych ruchów.
Później dziecko uczy się nowych źródeł emocji, poszerza je, emocje pierwotne przekształcają się w inne- np. strach w lęk, zadowolenie w radość.
Ok. 11-12 m.ż- źródłem jego emocji stają się inni ludzie, własne działania i ich efekty. Pojawiają się przywiązanie, radość, zazdrość, nieśmiałość. Nadal jednak są to stany nietrwałe, łatwo zmieniające się od pozytywnych do negatywnych odwrotnie.
4. Sfera społeczna
Ok. 3 m.ż.- pojawia się u dziecka ożywienie na widok matki- tzw. kompleks ożywienia.
4-5 m.ż.- okazuje niezadowolenie, gdy nikt się nim nie zajmuje, obserwuje inne dzieci, reaguje uśmiechem na obecność innych.
Ok 6-8 m.ż.- widoczne są oznaki przywiązania do opiekuna(matki)- rozwija się ono do urodzenia, przejawia się w postaci nieufności wobec innych osób, protestu, negatywnych emocji, gdy matka je opuszcza, redukcja negatywnych emocji w obecności opiekuna.
Ok. 8-9 m.ż.- dziecku próbuje współdziałać z innymi- daje zabawki, obserwuje inne dzieci, uśmiecha się do nich, naśladuje ich ruchy, reaguje protestem na zabieranie zabawki, różnicuje w wyglądzie twarzy wyraz radości od strachu.
11/12 m.ż- zabawa z matką lub rodzeństwem, próby zwracania na siebie uwagi innych, rówieśników poprzez gaworzenie, dziecko złości się, gdy rówieśnik oddala się, porzuca zabawkę i dąży do nawiązania kontaktu z rówieśnikiem.
Ok. 12 m.ż- następuje początek tzw. „odniesienia społecznego”- dziecko zaczyna odczuwać, ze jest częścią układu społecznego, nie wyodrębnia siebie jeszcze ze świata społecznego, nie ma poczucia odrębności fizycznej i psychicznej.
5. Odruchy bezwarunkowe.
Już noworodek zaopatrzony jest w stereotypowe, automatyczne reakcje na określone bodźce, zwane odruchami.
Odruchy bezwarunkowe są przekazywane genetycznie każdemu przedstawicielowi danego gatunku. Ich obecność lub brak dostarcza informacji na temat mózgu i centralnego układu nerwowego dziecka. Niektóre odruchy wrodzone występują przez całe życie- oddychanie, wydalanie, trawienie, praca serca, czkawka. Ale te, które są szczególnie interesujące powinny zanikać w 1 roku życia, co wskazuje na rozwój bardziej zaawansowanych funkcji mózgu. Istnieją wrodzone odruchy prymitywne- nie wiemy, jaki jest ich cel, biologiczna funkcja- np. odruchy Moro i Babińskiego; oraz wrodzone odruchy przystosowawcze- pozwalające noworodkowi przetrwać- np. odruch poszukiwania piersi, odruch ssania.
Przykłady odruchów bezwarunkowych oraz bodźców, które je wywołują:
- odruch poszukiwania piersi- jeśli dotkniemy policzka noworodka w pobliżu ust, odwraca on głowę i ustami zaczyna poszukiwanie piersi. Odruch ten jest przystosowawczy, ponieważ pomaga dziecku w znalezieniu brodawki piersi matki, żeby mogło jeść. Pojawia się już w 2-3 miesiącu życia płodowego i jest pierwszym wskaźnikiem, że płód może reagować na dotknięcie. Zanika na ogół w wieku 3-4 miesięcy.
- odruch chwytny- jest wywoływany przez naciśnięcie wewnętrznej części dłoni dziecka, na przykład palcem. Dziecko odpowiada poprzez mocne złapanie palca. Dzięki temu odruchowi noworodki są w stanie utrzymać własny ciężar ciała. Odruch ten zanika w 3-4 miesiącu życia i dzieci nie są w stanie utrzymać ciężaru własnego ciała aż do wieku 4-5 lat.
- odruch Moro- reakcja dziecka na utratę oparcia dla głowy lub na głośny dźwięk. Najpierw noworodek prostuje ręce i otwiera dłonie, wygina plecy w łuk i prostuje nogi, następnie wykonuje rękoma ruch przytulania do piersi(obejmowania) z dłońmi zaciśniętymi. Brak odruchu Moro jest sygnałem uszkodzenia mózgu, również jego utrzymywanie się po 6-7 miesiącach stanowi powód do zmartwienia. W istocie, jak w przypadku wielu innych odruchów występujących u noworodka, biologiczna funkcja odruchu Moro nie jest znana- odruch prymitywny.
- odruch Babińskiego- jest reakcją na delikatne pociągnięcie ręką po stopie dziecka od pięty do palców. Następuje grzbietowe wygięcie dużego palca, rozszerzenie pozostałych palców, wygięcie stopy do wewnątrz. Na ogół zanika pod koniec 1 roku życia, zastępuje go odruch podeszwowy dużego palca. Odruch ten nie występuje u niemowląt uszkodzeniem dolnej części rdzenia kręgowego.
- odruch kroczenia- reakcja dziecka na trzymanie go w pozycji wyprostowanej, lekko odchylonego do przodu, z nogami dotykającymi twardego, płaskiego podłoża, polegająca na przemiennym poruszaniu nogami. Odruch ten zanika około 3 miesiąca życia, z powodu rosnącego ciężaru nóg dziecka.
- odruch pływania- reakcja na położenie dziecka na brzuchu w wodzie, polegająca na naprzemiennym ruchu rąk, wydychaniu powietrza ustami. Następuje odruchowe zatrzymanie oddechu, woda płynie do żołądka. Odruch ten wskazuje na koordynację rąk i nóg, zanika w 6 miesiącu życia.
Niektóre z odruchów bezwarunkowych przekształcają się w odruchy warunkowe- np. odruch ssania- przy pomocy narządu odpowiedzialnego za równowagę- błędnika, dzięki nabytemu doświadczeniu, dziecko wie, że będzie karmione, jeśli znajdzie się w określonej pozycji, bo powstały w jego korze mózgowej ślady pamięciowe, albo też widzi butelkę i już chce ssać, bo mózg zakodował ten bodziec.
6. Osobowość w wieku wczesnoszkolnym.
* Budowanie struktur poznawczych
Budowanie uogólnionych przekonań na temat rzeczywistości i swojego w niej miejsca- początek kształtowania trwałych preferencji i postaw.
Ok. 12 r.ż.- ukształtowane są podstawy obrazu świata w kategoriach opisu i wartości- tzw. dziecięca koncepcja świata.
* Początek procesów internalizacji norm i standardów zachowań prezentowanych przez ważne dla dziecka osoby- początek struktury programów czynności(charakteru).
* Budowanie samowiedzy- struktury „Ja”
* Kształtowanie się świadomości siebie jako podmiotu własnych działań poprzez:
· porównywanie siebie z innymi
· porównywanie siebie w różnych rolach i sytuacjach
* Wzbogacanie i integrowanie doświadczeń o sobie i wiedzy o swoich:
· sukcesach i niepowodzeniach
· możliwościach i zdolnościach
· kompetencjach i rolach społecznych
Prowadzi to do rozbudowania Ja- realnego, urealistycznienia i uogólnienia samooceny.
* Początek poczucia własnej wartości, opartego na:
· bezpośrednim porównywaniu własnych wyników z wynikami innych
· porównywaniu oczekiwań z realnymi wynikami
· informacjach i ocenach o sobie płynących od innych, głównie w wymiarach ważnych dla samego siebie dziecka a przekazywanych przez osoby dla niego znaczące
· poczucie wsparcia społecznego, głównie od rodziców i rówieśników
* Intensywny trening sprawności i kompetencji prowadzi do ogólnych przekonań o własnej skuteczności(poczucie sprawstwa) i możliwości wpływania na swoje otoczenie(poczucie kontroli zdarzeń)
* Pozytywne doświadczenia w tym zakresie prowadzą do wysokiej samooceny, akceptacji samego siebie, ukształtowania się motywacji wewnętrznej i tzw. wewnątrzsterowności.
Grupa B
1. Z czym się rodzimy? Jakie możliwości mamy zaraz po urodzeniu?(czyli to jest to co się dziedziczy)
- Indywidualny wzorzec tempa rozwoju- indywidualny wzorzec okresów przyspieszeń i zahamowań rozwoju
- Budowę fizyczną i wygląd zewnętrzny- kształt głowy, nosa, kolor oczu, włosów, karnację, kształt palców, paznokci, długość stóp, itp.
- Płeć
- Grupę krwi
- Właściwości układu nerwowego- jego strukturę i funkcjonowanie, zestaw neuroprzekaźników
- Typ temperamentu- indywidualne zapotrzebowanie na bodźce z otoczenia, aktywność
- Właściwości układu hormonalnego- produkcja i stężenie w organizmie hormonów, np. testosteronu, adrenaliny, itp.
- Stronność ciała- prawo- lub lewostronność
- Niektóre choroby- np. zespól Downa, pląsawica Huntintona, anemia sierpowata, itd.
- Predyspozycje do pewnych chorób- schizofrenia, psychoza maniakalno- depresyjna, choroby nowotworowe
- Odruchy bezwarunkowe- jednakowe dla osobników danego gatunku
Na co mają wpływ geny?
- Ogólny stan zdrowia- ogólna odporność organizmu na czynniki szkodliwe
- Ogólne zasady metabolizmu- tendencja do tycia, podatność na uzależnienia, itp.
- Ogólna aktywność- ekstrawersja, introwersja, męczliwość
- Sposoby ekspresji- mimika, pantomimika, manieryzm
- Zdolności ogólne- iloraz inteligencji, maksymalne(potencjalne) możliwości poznawcze
- Uzdolnienia szczegółowe- np. muzyczne, plastyczne, motoryczne
- Zaburzenia umiejętności pisania- dysleksja
-Podatność na lęki- tendencja do rozpaczania, zamartwiania się
- Odporność na stres- umiejętność radzenia sobie ze stresem
- Skłonność do zachowań agresywnych, aspołecznych, antyspołecznych
...
butterflymeg